Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVL

 
175
keçirilirdi. Ölkənin sosial-iqtisadi və siyasi problemlərinin həlli 
onun həm də xarici siyasət fəaliyyətindən asılı idi. Azərbaycan 
Respublikası  geosiyasi  mövqeyini,  mənafelərini,  beynəlxalq 
münasibətlərin  inkişaf  meyillərini  nəzərə  alan  xarici  siyasət 
proqramı hazırladı və həyata keçirməyə başladı. Dünya ölkələri 
ilə  əməkdaşlıq  Azərbaycanın  xarici  siyasət  fəaliyyətinin  əsas 
istiqamətlərindən birinə çevrildi. Azərbaycanın dünya ölkəri ilə 
ə
laqələrində  qonşu  və  inkişaf  etmiş  dövlətlər  mühüm  yer 
tuturdu.  
Azərbaycan xarici siyasətində Türkiyə ilə əməkdaşlığa xü-
susi  önəm  verirdi.  Azərbaycanın  Türkiyə  ilə  əməkdaşlığı  stra-
teji xarakter daşıyır. 1991-ci ilin noyabrın 9-da dünya ölkələri 
arasında  Türkiyə  1918-ci  ildə  olduğu  kimi  yenə  də  Azər-
baycanın müstəqilliyini ilk tanıyan dövlət oldu. Türkiyə Azər-
baycanın  dövlət  müstəqilliyini  tanımaqla  Azərbaycanın  dünya 
birliyinə qatılması üçün, bir növ, “pəncərə”aça bildi. 1992-ci il 
yanvarın  14-də  Azərbaycan  ilə  Türkiyə  arasında  səfirliklərin 
açılması  razılaşdırıldı.  Həmin  vaxtdan  Türkiyənin  Azərbay-
canda, 1992-ci ilin avqust ayından isə Azərbaycanın Türkiyədə 
diplomatik missiyası fəaliyyətə başlamışdır. Diplomatik müna-
sibətlərin  yaradılması  iki  ölkə  arasında  qarşılıqlı  əlaqələrin 
inkişafında geniş perspektivlər açdı.      
Azərbaycan  və  Türkiyə  arasında  iki  tərəfli  əlaqələrin  inki-
ş
afında  dövlət  başçılarının  qarşılıqlı  səfərləri  mühüm  rol 
oynadı.  Dövlətlərarası  səviyyədə  ilk  rəsmi  səfər  Türkiyə  ilə 
münasibətlərdə  ehtiyatlı  hərəkət  edən  prezident  A.Mütəllibo-
vun Türkiyəyə gəlməsi ilə baş tutdu. 1992-ci ilin yanvarın 23-
də  Türkiyədə  olan  Mütəllibov  bir  sıra  görüşlər  keçirdi.  Danı-
ş
ıqlar  tərəflərin  dostluq,  əməkdaşlıq  və  mehriban  qonşuluq 
haqqında  müqavilə,  hərbi  əməkdaşlığa  dair  saziş  və  başqa 
sənədlərin imzalanması ilə yekunlaşdı. Prezidentlər müqaviləni 
ikitərəfli  münasibətlər  tarixində  yeni  mərhələ  və  gələcək 
ə
məkdaşlığın bünövrəsi kimi qiymətləndirmişdilər.     
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
176
Türkiyənin  baş  naziri  S.Dəmirəlin  1992-ci  ilin  mayında 
Azərbaycana ilk səfəri də bir çox cəhətlərdən diqqəti cəlb etdi. 
Azərbaycan  parlamentində  çıxış  edən  S.Dəmirəl    “böyük  türk 
dünyası reallığa çevrildi” deyərək Azərbaycan Respublikası ilə 
Türkiyənin  əlaqələrini  qardaş  xalqların  münasibətləri  kimi 
səciyyələndirdi.  Tərəflər  xüsusi  tarixi  və  mədəni  tellərlə  bağ-
lanan Türkiyə ilə Azərbaycan arasında birgə danışıqlıqlar apa-
rılmasının faydalı olduğunu bildirmişlər. 
1992-ci  ilin  əvvəllərində  türk  respublikaları  ilə  münasibət-
ləri  nizamlamaq  məqsədi  ilə  Türkiyə  Xarici  şlər  Nazirliyi 
yanında  Xüsusi  darə  yaradıldı.  darənin  əsas  vəzifəsi  türk 
dövlətləri ilə iqtisadi, elmi və mədəni sahələrdə fəaliyyətlərini 
ə
laqələndirmək,  ilk  növbədə  isə  dövlətin  idarə  olunması  və 
diplomatiya sahəsində Türkiyənin təcrübəsindən türk dövlətlə-
rinin  yararlanmasına  imkan  yaratmaq  idi.  Türkiyə  Respub-
likasının  Xarici  şlər  naziri  Hikmət  Çətin  bu  məsələ  ilə  bağlı 
bildirmişdi  ki,  Türkiyə  türk  dövlətlərinə  müxtəlif  yardım  gös-
tərəcəkdir.  Lakin  bunu  heç  də  “nüfuz  uğrunda  yarışda  iştirak 
kimi” qiymətləndirmək olmaz.  
Türkiyə  eyni  zamanda  bütün  Qafqazın  taleyində  önəmli 
rolu  olan  üç  əsas  region  dövlətindən  biridir.  Türkiyə  həmişə 
Qafqaz  siyasətinə  çox  ciddi  əhəmiyyət  vermiş  və  bölgədə 
cərəyan  edən  hadisələrə  fəal  müdaxiləsi  ilə  seçilmişdir.  XX 
ə
srin  ortalarından  isə  Türkiyə  Qafqazda  təkcə  öz  maraqlarını 
deyil, həm də bütöv Qərb dünyasının mənafeyini qorumaq mis-
siyasını  öz  üzərinə  götürmüşdür.  Türkiyənin  Qafqaz  siyasə-
tində  həm  strateji  maraqlar,  həm  Türkiyənin  öz  milli  məna-
feləri, həm etnik, həm də dini amillər özünü daim büruzə ver-
mişdir.  Hətta,  bəzən  Türkiyə  özünün  strateji  və  milli  maraq-
larını təhlükə altına qoyaraq, açıq-aşkar etdiyidini təssübkeşlik 
nümayiş  etdirmiş  və  nəticədə  öz  müttəfiqləri  ilə  münasi-
bətlərinə sərinlik gətirmişdir.  
1992-ci  il  noyabr  ayının  1-də  Azərbaycan  prezidenti 
Ə
bülfəz  Əliyevin  Türkiyəyə  rəsmi  səfəri  başladı.  Türkiyənin 
downloaded from KitabYurdu.org

---

 
177
Baş naziri Süleyman Dəmirəllə görüşdə Azərbaycan prezidenti 
bildirdi ki, Azərbaycanla Türkiyə arasında bütün sahələrdə sıx 
ə
laqələr  yaradılmalıdır.  Danışıqlardan  sonra  iki  ölkə  arasında 
iqtisadi  və  mədəni  əlaqələrin  inkişafına  dair  bir  sıra  dövlət-
lərarası sənədlər imzalandı. Noyabr ayının ikisində Azərbaycan 
prezidenti  Ankarada  Azərbaycan  səfirliyinin  rəsmi  açılışı 
mərasimində iştirak etdi. Süleyman Dəmirəl Azərbaycan prezi-
dentinin  Türkiyəyə  səfərini  dostluq  bayramı  və  dövlətlərarası 
ə
məkdaşlığın  ən  yüksək  zirvəsi  kimi  qiymətləndirmişdi.  Eyni 
zamanda  qeyd  etmişdi  ki,  Azərbaycan  müəyyən  çətinliklərə 
baxmayaraq,  tezliklə  ayağa  qalxacaq  və  bölgədə  güclü  iqti-
sadiyyata  malik  dövlət  olacaqdır.  Bu  işdə  Azərbaycan  Türki-
yənin hərtərəfli köməyinə arxayın ola bilər. Türkiyə prezidenti 
Turqut  Özal  da  Azərbaycan  prezidentinin  bu  səfərinə  yüksək 
qiymət  vermiş  və  bildirmişdi  ki,  Əbülfəz  Əliyevin  səfər  çər-
çivəsində  keçirdiyi  görüşlər  Türkiyə  üçün  əsl  bayrama  çev-
rilmişdi. Səfər müddətində aparılan danışıqlar nəticəsində Tür-
kiyənin Azərbaycana 250 mln. dollar kredit verməsi və az son-
ra bir o qədər də vəsait ayırması barədə müqavilə imzalandı.  
1993-cü  il  aprel  ayının  12-14-də  Türkiyə  Respublikasının 
prezidenti  Turqut  Özalın  Azərbaycana  səfəri  oldu.  Bu  səfər 
onun  Orta  Asiya  respublikalarına  və  Azərbaycana  11  günlük 
rəsmi  səfəri  çərçivəsində  gerçəkləşdirildi.  Azərbaycana  Tür-
kiyənin  iri  şirkətlərinin  təmsilçiləri  ilə  birlikdə  gələn  Turqut 
Özal hər iki dövlətin iş adamları ilə görüşdü. Səfər çərçivəsində 
qarşılıqlı  münasibətlərin  hüquqi-normativ  bazasının  yaradıl-
ması  sahəsində  mühüm  addımlar  atıldı.  Turqut  Özalın  səfəri 
vaxtı  Azərbaycana  Türkiyədən  500  min  ton  buğda  gətirilmə-
sinə  başlanıldı.  Səfərin  yekunlarına  həsr  olunmuş  mətbuat 
konfransında  Turqut  Özal  bildirmişdi  ki,  Azərbaycan  tor-
paqlarını işğal altında saxlayan və hərbi müdaxiləni davam et-
dirən  Ermənistandan  təcavüzə  son  qoymasını,  işğal  etdiyi  tor-
paqlardan  geri  çəkilməsini  gözləyirik.  Sülhün,  insan  hüquq-
larının,  demokratiyanın  üstünlüyü  prinsiplərinin  gözlənilməsi 
downloaded from KitabYurdu.org

---