Azərbaycan demokratik respublikasi
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (1911-ci il, № 4)
22
1918 –ci ilin dekabrın 7-də birinci Azərbaycan parlamenti öz işinə başladı. Beynəlxalq Versal sülh konfransında iştirak etmək üçün 1919-cü il yanvarın 8-də Azərbaycan diplomatik missiyasının tərkibi elan olundu. Heyətin sədri Əlimərdanbəy Topçubaşov, üzvləri isə M.H.Hacınski, Ə.Şeyxuislamov, Ə. Ağayev, M.Məhərrəmov, M.Mehdiyev və C. Hacıbəyli təsdiq edildi.
Nümayəndə heyəti Parisə ingilislər tərəfindən əsassız olaraq tutulmuş Əhməd bəy Ağayevsiz gəldilər.
Timuçin Hacıbəyli (Nitsa - Fransa) 4 aprel 1989 –cü il.
www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları
23
M Ə M M Ə D Ə M Ġ N R Ə S U L Z A D Ə
Odlar yurdu, № 17, sentyabr 1988. Görkəmli ədib, siyasi və ictimai xadim, mütəfəkkir Məmməd Əmin Ağa oğlu Rəsulzadə 1884-cü il yanvarın 31-də Bakının Novxanı kəndində anadan olmuşdur. Əvvəlcə ―rus – müsəlman‖, sonra isə Bakı texniki məktəbində oxumuşdur. Onun ilk ədəbi əsəri – ―Müxəmməs‖ şeri ―Şərqi - rus‖ qəzetində çıxmışdır. (1903, № 20).
M.Ə.Rəsulzadə,1904-cü ildə əsası qoyulan müsəlman sosial – demokrat təşkilatı ―Hümmət‖ in banilərindən biri idi. ―Hümmət‖ təşkilatı 1904-1905-ci illərdə ―Hümmət‖ qəzeti, sonra isə ―Təkamül‖ (1906-1907) və ―Yoldaş‖ qəzetlərini nəşr etdirmişdir (1907). M.Ə.Rəsulzadə bu qəzetlərin əsas rəhbərlərindən və redaktorlarından biri olmuşdur.
M.Ə.Rəsulzadə həmin dövrdə bolşevik mətbuatı ilə yanaşı, ―Həyat‖ və ―İrşad‖ qəzetlərində, ―Füyuzat‖ jurnalında çıxış edirdi.
M.Ə.Rəsulzadə 1908-ci il dekabrın 5-də ilk tamaşası göstərilən ―Qaranlıqda işıqlar‖ adlı dram əsəri ilə Azərbaycanda inqilabı dramaturgiyanın əsasını qoymuşdur.
1909-cü ildə M.Ə.Rəsulzadə xalqımızın milli qəhrəmanı Səttərxanın (1867-1914) rəhbərliyi altında gedən milli–azadlıq mübarizəsinə kömək etmək üçün Cənubi Azərbaycana yola düşmüşdür. O, Təbrizdə Səttarxanla və onun silahdaşları ilə görüşmüşdür.
M.Ə.Rəsulzadə Tehranda Avropa təhsili görmüş bir qrup iranlı ilə birlikdə 1910-cdü ildə İran Demokrat Partiyasının əsasını qoymuş və onun orqanı ―İranenoy‖ (Yeni İran) qəzetinin redaktoru olmuşdur. Burada onun çoxlu yazısı çıxmışdır. O, İranda marksizm ideologiyasını yayan görkəmli şəxsiyyətlərdən biri idi.
İranda həmin il mürtəce ―Etidaliyyun‖ (―Mötədillər‖) partiyası təşkil edildi. Bununla əlaqədar M.Ə. Rəsulzadə Tehranda 1910-cu ildə fars dilində ―Tənqidi –firqeyi-e tidaliyyun‖ adlı kitabını çap etdirmişdir. 1911-ci ildə isə Ərdəbildə müəllifin farsca ―Səadəti – bəşər‖ kitabı nəşr olunmuşdur. www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları
24
1911-ci ildə çar qoşunlarının İrana daxil olması ilə əlaqədar M.Ə.Rəsulzadə İstambula mühacirət etmişdir. Burada 1911-ci ilin noyabrından nəşrə başlayan ―Türk yurdu‖ jurnalının əsasını qoyanlardan biri olmuşdur. Bu jurnalda onun bir neçə məqaləsi çap olunmuşdur. Bunlardan ən maraqlısı ―İran türkləri‖ (1911-ci il, № 4) adlı məqalədir. Həmin məqalədə geniş oxuc kütləsinə Cənubi Azərbaycanın ümumi coğrafiyası və əhalisi haqqında ətraflı məlumat, Şimali Azərbaycandan da bəhs olunur.
1913-cü ildə Romanovlar sülaləsinin 300 illiyi ilə əlaqədar verilən əhv – umumidən sonra Rəsulzadə vətənə qayıtmışdır. O, əsası hələ 1911-ci ilin oktyabrında gizli şəkildə üç nəfər keçmiş hümmətçi tərəfindən qoyulan müsəlman demokratik müsavat partiyasına daxil olmuş və tezliklə onun rəhbərinə çevrilmişdir.
M.Ə.Rəsulzadə markizim ideologiyasına hələ sadiq idi. Onun 1914-cü ildə M.Qorkinin ―Ana‖ romanından bir hissəsini Azərbaycan dilinə çevirməsi buna gözəl misaldır.
1914-cü ildən çıxmağa başlayan ictimai – siyasi ―Dirilik‖ jurnalında Rəsulzadə ―Milli dirilik‖ adlı silsilə məqalələrlə çıxış etmişdir. Bu məqalələrdə o, Azərbaycan ideyasını qoruyurdu.
M.Ə.Rəsulzadə hələ 1914 –cü ildən öz yazılarında ―müsəlman‖, türk, tatar, anlayışlarını yerinə Azərbaycan və azərbaycanlı termini işlədirdi. Halbuki bunu 1935-ci ildən tarixi ədəbiyyatda İ.V. Stalinin adına çıxırlar. Rəsulzadənin yazıları bu cür saxta fikirləri birdəfəlik rədd edir. Yuxarıda göstərdiyimiz kimi, M.Ə.Rəsulzadə hələ 1911-ci ildə İstambulda ―Türk yurdu‖ jurnalında çap etdirdiyi ―İran türkləri‖ məqaləsində Qafqazın tərkibində Azərbaycanın mövcud olduğunu qeyd etmişdir. Doğrudur, Azərbaycan ideyası M.Ə.Rəsulzadədən də əvvəl Azərbaycan ziyalılarında VAR İDİ. Hələ 1891-ci il mayın 1-də ―Kaspi‖ qəzetində Məmmədağa Şahtaxtlı ―Zaqafqaziya müsəlmanlarının necə adlandırmalı‖ məqaləsində bu türkdilli xalqın azərbaycanlı olduğunu bildirmişdir. 1892-ci ildə Kamal Ünsizadə xalqımızda milli şüuru oyatmaq məqsədi ilə ―Azərbaycan‖ adlı qəzet çıxarmağa təşəbbüs göstərmiş, ancaq çar hökuməti buna icazə verməmişdir. 1903-cü ildə görkəmli ədəbiyyatşünas Firudinbəy Köçərlinin (1863- 1920) rus dilində Tiflisdə ―Azərbaycan ədəbiyyatı‖ kitabı çap olunmuşdur. Bütün bunlar göstərir ki, hələ M.Ə.Rəsulzadədən qabaq maarifçi ziyalılarımızda Azərbaycan ideyası rişə halında var idi. Ancaq bunu siyasi doktrina halında həyat və siyasət səhnəsinə atan M.Ə.Rəsulzadə olmuşdur.
M.Ə.Rəsulzadə 1915-ci il avqustun 2-dən ―Açıq söz‖ qəzetini nəşr www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|