Azərbaycan demokratik respublikasi
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
18
və icraedici hakimiyyətin bölünməsi prinsipinə uyğun olaraq parlament üzvünün dövlət orqanlarında işləməsi məqbul sayılmadı. Yalnız nazirlərin eyni zamanda parlament üzvü olmasına icazə verilirdi. Dövlət qulluğunda işləyən parlament üzvü bir neçə gün ərzində iki vəzifədən birini seçib, parlamentin rəyasət heyətinə bildirməli idi.
Parlamentin istifadə etdiyi dil dövlət dili statusuna malik Azərbaycan türkcəsi idi. Qeyri – yerli əhali nümayəndələri çıxışların rus dilində olmasını təklif etdikdə parlamentin iclaslarından birində bu məsələ xüsusi müzakitə olunmuş və bu xüsusda qərar qəbul edilmişdi. Qərara əsasən parlamentin rəsmi dili Azərbaycan türkcəsi elan olunmuş, digər millətlərin nümayəndələrinin öz çıxışlarını rus dilində etmələri məqbul hesab edilmişdi. Bununla belə rəsmi sənədlərin hamısı dövlət dilində tərtib edilirdi. Dövlət dilində olmayan sənədlərin üstündə adətən parlamentin sədr müavini Həsən bəy belə bir məzmunda dərkənar qoyurmuş: ―Ərizə türkcə lisanda olmadığı üçün əncamsız qalır‖.
Azərbaycan parlamentinin müvcud olduğu dövrdə 140 qədər ümumi iclası olmuşdur. 1919 – cu ilin sonuna qədərki dövrdə olmuş 110 iclasın 13-ü kvorum olmadığından baş tutmamış, 2 iclas təntənəli yubiley iclası xarakterində olmuş (Azərbaycanın müstəqilliyinin birilliyi münasibətilə 1919 –cu ilin 28 may tarixli və Bakının fəthinin ildönümü münasibətilə 1919 cu ilin 15 sentyabr tarixli iclasları). 1 fövqaladə iclas Gürcüstanla Ermənistan arasında müharibənin başlanmasına həsr olunmuşdu. Daha üç iclas da təntənəli şəraitdə keçmiş, onlar Fevral inqilabının ikinci ildönümünə. Azərbaycanla Gürcüstan arasında hərbi ittifaqın bağlanması və parlamentin təşkilinin ildönümünə həsr edilmişdi. Qalan 91 iclas adi iclas idi. Həmin dövrdə cəmi 315 qanun lahiyəsi təqdim edilmiş, bunlardan 10-12-si rədd edilmiş, ya da onların komissiyalarda müzakirəsi davam edirdi. Qanun lahiyələrindən 82–si maliyyə nazirliyi, 32–si ədliyyə, 24 -ü daxili işlər, 19-u xalq maarifi, 12-si torpaq, 10-u sosial təminat, 9-u hərbi nazirlik və b. tərəfindən təqdim edilmişdir. Qanuna uyğun olaraq dövlət büdcəsinin təsdiqi və xərclənməsi parlamentin səlahiyyətlərinə aid olduğundan, qanun və qərarların böyük hissəsi maliyyə məsələləri ilə əlaqədar idi. Yeni qanun məcəlləsinin hazırlanmasına qədər köhnə qanunların hələlik qüvvədə qalmasına baxmayaraq bu və ya digər qanunlar məcmuəsinin müvafiq maddələrinin dəyişməsi haqqında qanun və qərarlar verilirdi. Yeni yaranmış yarımmüstəqil müəssisə və təşkilatlarının da nizamnamələri parlament tərəfindən təsdiq olunmalı idi. Parlamentin geniş müzakirədən sonra təsdiq etdiyi nizamnamələr sırasında Bakı Universiteti. Azərbaycan Dövlət Bankı, Azərbaycan Dövlət Əmanət kassalarının nizamnamələri www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları 19
və mətbuat haqqında nizamnamə də var idi. Başqa dövlətlərlə bağlanmış hər hansı bir rəsmi sənəd parlamentin təsdiqindən sonra qüvvəyə minirdi. Denikin təhlükəsinin kəskinləşdiyi 1919 –cü ilin iyununda yaradılmış Dövlət Müdafiə Konmitəsinin qərarları da qanun qüvvəsinə malik idi.
Azərbaycan parlamentinin qanunvericilik və mərkəzi dövlət orqanlarını formalaşdırmaq, onların səlahiyyətini müəyyən etmək funksiyasından bqşqa bu və ya digər orqanın hesabatını dinləyib, onlar haqqında müvafiq qərar qəbul etmək, eləcə də ali dövlət nəzarətini həyata keçirmək funksiyaları var idi. Parlament iclaslarının gündəliyindən xeyli hissəsi bu məsələlərə həsr edilmiş və bu barəd xüsusi qərarlar qəbul olunmuşdu.
Azaərbaycan Parlamenti ölkədə müvəqqəti ali qanunvericilik orqanı hesab edlidiyindən bir sıra köklü məsələlər müəssisələr məclisində həll edilməli idi. Azərbaycan Demokratik Respublikasının konstitusiyası da burada təsdiq edilməli idi. Müəssisələr məclisinə seçkilərin əsaslarını hazırlamaq üçün parlamentdə böyük bir komissiya yaradılmışdı. Bu komissiyaya bütün fraksiyaların nümayəndələri cəlb edilmiş və o, ən çoxsaylı komissiya idi. Uzun müzakirələrdən sonra 1919 –cu ilin iyulun 2-də Azərbaycan Respublikasının müəssisələr məclisinə seçkilər haqqında əsasnamə qəbul edildi. Əsasnamə 4 fəsildən, 116 bənddən ibarət idi. Əsasnaməyə görə müəssislər məclisinə seçkilərdə cinsindən, dilindən, milliyyətindən asılı olmayaraq 20 yaşına çatmış bütün Respublika vətəndaşları iştirak edə bilərdilər.
Seçkilər aprelin 20 –nə təyin edildi. Lakin ölkənin xarici siyasi vəziyyətinin kəskin surətdə dəyişməsi Azərbaycan müəssisələr məclisinə seçkilərin keçirilməsinə mane oldu. Parlament aprelin 27-dəki sonuncu iclasında fakt qarşısında qalaraq Azərbaycan K (b) P, Rusiya K (b) P Qafqaz Diyar Komitəsinin Bakı bürosu və Mərkəzi fəhlə konfransı adından verilmiş ultimatuma cavab olaraq, hakimiyyətin bolşeviklərə verilməsi haqqında qərar qəbul etdi.
Nəsib Nəsibzadə www.onlinekurs.az Pulsuz hazırlıq kursları – Dövlət qulluğuna hazırlıq, Ali məktəblərə hazırlıq, Magistraturaya hazırlıq, kompüter və xarici-dil kursları
Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|