1 9
nu, təxmini də olsa, öyrənə bildim. Amma onun əsl məqsədini səfərimizin sonunda tam olaraq
anlaya bildim, bu barədə sonra danışacağam. Şimala doğru gedirdik, amma birbaşa deyil. Müxtəlif
monastırlara baş çəkirdik. Beləcə, gedəcəyimiz yer şərqdə ikən, qərbə döndük; Pizadan Müqəddəs
İakov aşırımına qədər uzanan sıra dağlar boyunca gedib, sonradan ortaya çıxan qorxunc hadisələr
üzündən adını çəkmədiyim yerə çatdıq. Amma bunu deyim ki, oranın yerli hakimləri imperiyaya
sadiq idilər və bizim ordenin yerli abbatları birləşərək, bidətçi və laməzhəb papaya qarşı
çıxmışdılar. Yolçuluğumuz iki həftə sürdü və bu müddət içində elə vaqeələr baş verdi ki, yeni
ustadımı yaxşı (amma kifayət qədər deyil) tanıya bildim.
Aşağıdakı səhifələrdə adamların görkəmini təsvir etmək niyyətində deyiləm - üz ifadəsinin,
yaxud əl hərəkətinin səssiz, amma aydın bir dilin əlamətləri kimi qarşıya çıxdığı hallardan başqa.
Zira Boesionun' dediyinə görə payızdan qabaq çəməngülü kimi solub gedən zahiri görkəm hər
şeydən fanidir. Bu gün baş rahib Abbonenin sərt baxışlı gözləri və solğun yanaqları olduğunu
deməyin nə mənası var: o və onunla birlikdə yaşayanlar çoxdan torpağa qarışmışlar. Yalnız ruh,
Allahın iradəsi ilə, əbədi yanan bir işıqda parıldayır. Amma Vilhelmi ilk və sonuncu dəfə təsvir
etmək istəyirəm, çünki onun özünəxas cizgiləri mənə çox təsir etdi. Üstəlik özündən daha yaşlı və
daha ağıllı bir adama bağlanmış gənclərə onun yalnız müdrik sözlərindən deyil, eyni zamanda
atamızın surəti kimi bizə əziz olan surətindən də heyrətlənmək xasdır. Bundan biz onun
vərdişlərini, ədalarını, təbəssümünü mənimsəyirik. Amma cismani eşqin bu ən pak növünü
ləkələyəcək ən kiçik bir ehtiras kölgəsi belə yoxdur.
Bir zamanlar adamlar gözəl və ucaboy idilər, indisə cırtdan və uşaqdırlar, bu, qocalmaqda olan
dünyanın acınacaqlı halının əlamətlərindən
28
28
Boesio Apitsiy Manliy Torkvat Severin (480-524-cü illər) - “Fəlsəfə ilə təsəlli tapmaq” kitabının və Aristotelin “Məntiq”
əsərinin latıncaya tərcüməsinin müəllifi, xristian filosofu və Roma dövlət xadimi. Boesio - yunan fəlsəfi ideyalarının
Avropadakı bələdçisidir. Aristotelin əsərlərinin onun tərəfindən neoplatonik ruhda şərhləri orta əsrlər düşüncəsinin
inkişafına müəyyən təsir göstərmişdir
2 0
biridir. Gənclər qocalardan heç nə öyrənmək istəmir, elm geriləyir, bütün dünya baş-ayaq olmuş, korlar
korlan idarə edir və onlan uçuruma sürükləyirlər, quşlar uçmağı öyrənmədən yuvadan aynlır, eşşəklər
çalır, öküzlər oynayır. Məryəm artıq zehni həyatı sevmir, Marfa artıq işgüzar həyatdan xoşlanmır, Liya
qısır, Rahil ehtiraslıdır, Katon
29
lupanariyalara dadanmış, Lukretsi
30 31
isə arvadxasiyyət olmuşdur. Hamı
yolunu azmışdır. Allaha şükürlər olsun ki, o günlərdə ustadımdan bilik yanğısını və yollar əngəlli də olsa,
doğru yol duyğusunu öyrənə bildim.
Rahib Vilhelmin görkəmi ən dalğın adamın da xatirəsində qalardı. Boyu adi adamın boyundan uzundu,
elə arıqdı ki, daha da uzun görünürdü. Baxışları kəskin və bəsirətli idi. İncə, azca dik bumu üzünə sayıqlıq
ifadəsi verirdi (irəlidə danışacağım süstlük anlarından başqa). Hibemiya
32
və Nortumbriya
33
arasında
doğulmuş insanlarda tez-tez rastlaşdığım çil-çil uzunsov üzü qərarsızlıq və çaşqınlıq ifadə etsə də, çənəsi
güclü iradəsini göstərirdi. Zaman keçdikcə mənə qərarsızlıq kimi görünən şeyin sadəcə maraq olduğunun
fərqinə vardım. Amma başlanğıcda ruhi pozğunluq saydığım bu istedadı dəyərləndirməyi bacarmadım.
Ağıllı ruhda marağa yer olmadığını və yalnız ilk baxışdan öyrəndiyi həqiqətlə bəsləndiyini düşünürdüm.
Hələ uşaq olduğumdan, onun qulaqlarından çıxan sarı tüklər və qalın qaşları məni dərhal heyrətə saldı.
O, əlli bahar yaşamışdı və deməli, çox qoca idi. Fəqət yorulmaq bilməyən bədəni bəzən mənim də
bacarmadığım bir qıvraqlıqla hərəkət edirdi. İşlə çox yükləndikdə gücü tükənməz kimi görünürdü. Amma
zaman-zaman, sanki içində nəsə qırılmış kimi dinib-danışmadan süst halda hücrəsinə çəkilib üzünün bircə
əzələsini də tərpətmədən saatlarla yatardı. Belə hallarda baxışları boş və mənasız
29
Boesio Apitsiy Manliy Torkvat Severin (480-524-cü illər) - “Fəlsəfə ilə təsəlli tapmaq” kitabının və Aristotelin “Məntiq”
əsərinin latıncaya tərcüməsinin müəllifi, xristian filosofu və Roma dövlət xadimi. Boesio - yunan fəlsəfi ideyalarının
Avropadakı bələdçisidir. Aristotelin əsərlərinin onun tərəfindən neoplatonik ruhda şərhləri orta əsrlər düşüncəsinin
inkişafına müəyyən təsir göstərmişdir
30
Katon (Böyük Mark Porsiy K., beə. 234-149-cu illər) - Roma konsulu, yazıçı, ciddi patriarxal adətlərin qızğın
tərəfdarı
31
Lukretsi (SpLTritsipitin) - Roma senatoru və Tarkvini zamanında şəhər prefekti, e.ə. 509-cu ildə konsul,
qəhrəmanlıq və mərdlik simvolu
32
İrlandiya
33
İngiltərənin ən şimalda yerləşən qraflığı
2 1
olardı; onun məstedici otların təsirində olduğundan şübhələnirdim; amma pəhrizkarlıqla yaşaması bu
şübhələri beynimdən qovurdu. Bununla belə, onun bəzən bir çəmənliyin kənarında, ya da meşənin
ətəyində dayanaraq hansısa bitkini (məncə, həmişə eyni bir bitkini) axtarıb tapdığını, onu qoparıb
çeynədiyini gizlətməyəcəyəm. Gərgin anlarda (monastırda az gərginlik yaşamadıq!) çeynəmək üçün bu
otlardan özü ilə də götürərdi. Bir dəfə bunun hansı ot olduğunu soruşanda gülümsəyərək yaxşı bir
xristianın bəzən imansızlardan da bir şey öyrənə biləcəyini dedi; dadına baxmağa icazə verməsini
istəyəndə bəzi insanlar üçün söhbətlər paidikoi, ephebikoi və gynaikoi' olaraq ayrı-ayrı olduğu kimi,
otların da fərqli olduğunu, qoca fransiskan rahibinin xoşladığını gənc benediktinin bəyonməyocəyini
söylədi.
Birlikdə olduğumuz müddət içində gündəlik nizama əməl edə bilmədik. Hətta monastırda da gecələr
yatmır, gündüzlər isə ayağımızı zorla sürüyür və ibadətlərə vaxtında getmirdik. Amma yolda olarkən,
axşam duasından sonra o, çox nadir hallarda oyaq qalardı; vərdişləri də sadə idi. Monastırda vaxtını tez-
tez bağçada keçirir, otları xrizopraz və zümrüd daşlan kimi incələyirdi. Kriptdə
34 35
isə zümrüdlər və
xrizoprazlar olan qutunu çöldə yabanı bitkiyə baxarmış kimi, gözdən keçirdiyini gördüm. Bəzən bütün
günü kitabxananın böyük zalında oturub, sanki əyləncə xatirinə (ətrafımızda qorxunc şəkildə öldürülən
rahiblərin cəsədləri günbəgün artarkən) əlyazmaları vərəqləyərək, vaxtını keçirirdi. Bir gün onun bağçada
məqsədsiz olaraq, gördüyü işlər üçün Tanrıya cavab verməyə borclu deyilmişcəsinə dolaşdığını gördüm.
Ordenimizdə vaxt keçirməyin başqa yollarını mənə öyrətmişdilər. Bu barədə ona dedim. O isə cavab verdi
ki, kainatın gözəlliyi yalnız müxtəlifliyin vahidliyindən deyil, həm də vahidin müxtəlifliyindən
qaynaqlanır. Bu, mənə kobud empirizmin cavabı kimi göründü. Yalnız sonralar dərk etdim ki, onun
həmvətənləri çox vaxt mühüm əşyaları sanki nizamlı dərrakənin aydınladın gücündən xəbərsiz kimi təsvir
etməyi xoşlayırlar.
Abbatlıqda yaşadığımız dövrdə daim onun əlləri kitabların tozuna, yeni çəkilmiş nəm miniatürlərin
qızılı rənginə, ya da Severinin xəstəxanasındakı sarımtıl maddələrə bulaşırdı. Sanki əlləri ilə düşünürdü
və mənim fikrimcə bu, yalnız mexaniklərə yaraşardı (mənə öyrətmişdilər ki, hər bir mexanik - moecus
36
-
dur, zehni həyata xəyanət edən zinakardır). Lakin onun əlləri kövrək şeylərə - təzə, nəm miniatürlərə,
yaxud mayasız çörək kimi ovulub tökülən, illərlə aşınmış vərəqlərə - qeyri-adi incəliklə toxunurdu. Öz
alətləri ilə də belə davranırdı. Zira o, heybəsində “əcaib alətlər” adlandırdığı xüsusi əşyalar gəzdirirdi.
Deyirdi ki, alətlər təbiətin meymunu olan sənətdən yaranmışdır; onlar təbiətin müxtəlif təsirlərinin yeni
formalarını yaradır. Beləcə, mənə saatın, üstürlabın və ahənrübanın yaratdığı möcüzələrdən danışdı.
Əvvəlcə bunun tilsim olmasından qorxurdum; bəzi aydın gecələrdə o, əlindəki müəmmalı üçbucaqla
ulduzları izləyərkən özümü yatmış kimi aparırdım. Daha öncə İtaliyada və öz vətənimdə tanıdığım
34
Uşaqlara, yeniyetmələrə və qadınlara müraciət (yunanca)
35
Kript - kilsə xəzinəsini yerləşdirmək üçün yeraltı sərdabə
36
Pozğun (yunanca)
Dostları ilə paylaş: |