Arada kalanlarin romani: araf
Yüklə 393,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Turkish Studies
Arada Kalanların Romanı: Araf 817
International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 8/1 Winter 2013 geldiklerinde, ne tam Doğu’ya ne tam Batı’ya ait olan bu “araf” noktasında Gail, ölmek için “bu aradanlığın tam da doğru yer, bu dakikanın da tam da doğru dakika” olduğuna inanarak intihar eder (Şafak 2011: 380). Zaman İçinde Zaman Modern metinlerdeki zamanın vazgeçilmezliğine karşın, postmodern metinlerde zaman parçalanır ve öznelleştirilir. Bazen zaman dizgesi bozulur ve belirsizlik iyice hakim olur. Gün, ay ve yıl gibi nesnel zaman unsurları, postmodern romanlarda ya kronolojisi altüst edilerek kullanılır ya da üstü örtük, belirsiz bir şekilde verilir. Ölçülebilir takvimsel zaman anlayışı yerine, dağınık ve birbirine girişik bir zaman anlayışı söz konusu olur. Zamanı kronolojik bir yapıda algılamaktan ve çizgisel bir şey olarak görmekten ziyade, geriye dönüşlerle sondan başa doğru bir sıra takip edilir. “Postmodern yazarlar, çizgisel akışı kasten ihlal ederler. Hikâyeler kendi üzerlerine katlanır ve sonun başlangıç olduğu ortaya çıkar, bu da sonsuz bir döngüselliği beraberinde getirir.” (Emre 2004: 48). Postmodernizmin kendine özgü zaman tasarımı, şizofreni kuramıyla da açıklanır. Şizofrenler dili normal insanlar gibi kullanamadıkları için “geçmiş” ve “gelecek” mefhumu yerine sadece “şimdiki” zamanı kullanırlar. Dolayısıyla şizofrenler için “şimdiki” zaman, normal insanlarınkinden çok farklı ve geniştir (Sarup 2004: 210). Araf’ta zaman bazen geleneksel roman anlayışında olduğu gibi tarih, saat, dakika olarak belirtilirken, bazen de postmodern roman anlayışının gereği olarak fantastik bir şekilde verilir. Roman, “16 Mart 2004” sabaha doğru saat “02.24”te Ömer Özsipahioğlu ile arkadaşı Abed’in Boston’daki Gülen Saksağan Barı’nda yaptıkları konuşmayla başlar (Şafak 2011: 9). Ömer’in eve gelip karısı Gail’in gerçek isminin Zarpandit olduğunu öğrenmesiyle geriye dönüş yapılır. “Karga” bölümünde Gail’in yedi yıl önce, okula kaydolduğu ilk günden ve Debra ile tanışmasından; “Leylek”, “Meşrebi Bir Kuşlar” bölümlerinde ise Ömer ve diğer arkadaşlarının geçmişinden bahsedilir. Kısacası, çerçeve anlatıyı oluşturan “İçkiye Yeniden Başlamak” ve “Gebe Asur-Babil Tanrıçası” başlıklı alt bölümlerdeki kronolojik düzen, “Karga”, “Leylek”, “Meşrebi Bir Kuşlar” gibi bölümlerdeki geri dönüşlerle kırılsa da “Kendi Tüylerini Yolmak” başlıklı bölümün “Gramer Yanlışlıkları” başlıklı alt bölümüne kadar devam eder. Bu bölümle de ortalama üç haftalık bir süreyi oluşturan çerçeve anlatıya geri dönülür. Çerçeve anlatının yanı sıra geriye dönüşlerle Gail ve Ömer’in üniversiteye başladıkları zamana kadar gidilir. Gail, Ömer’le evlenmeye karar verdiğinde Debra’yla aralarında geçen konuşmadan, on yıldır tanıştıkları anlaşılır: “Geçen on yılda kaç kere sevinç, gurur ve şevkle parladığını görmüştü bu gözlerin, ama bedbinlik ve elemle karıştıklarını da gördüğü olmuştu.” (Şafak 2011: 310). Evlendikten sonra, Gail’in intihar etmesine kadar yaklaşık iki yıl daha geçer. Çünkü Ömer ile Abed arasında geçen konuşmada Ömer’in yaklaşık olarak iki yıldır Amerika’da bulunduğu anlaşılır: “Son iki senede doktora yapmak için İstanbul’dan Amerika’ya geldin.” (Şafak 2011: 20). Bütün bunlar göz önünde bulundurulunca vak’anın yaklaşık olarak on iki yıllık bir zaman diliminde gerçekleştiğini söylemek mümkündür. Kimi zaman daha uzun geri dönüşlerle Ömer’in yirmi yıl önceki yaşamına geri dönülür. Teyzesinin oğluyla yaşadığı yakın dostluklar, aynı üniversiteye gitmeleri ve aradığını bulamayan Ömer’in Boğaziçi Üniversitesi’ne geçmesi ve orada kamu yönetimi okumasına kadar uzanılır. Ancak bunlar sadece hatırlatmadan ibaret olduğu için vak’a zamanına dâhil edilmez. 818
Mustafa AYDEMİR Turkish Studies
Volume 8/1 Winter 2013 Yazar; farklı bir teknikle romanda zamana düşman bir karakter yaratarak okuru zaman kavramı konusunda sürekli düşünmeye zorlar. Zaman mefhumuna sahip olmayan roman kahramanı Ömer, dinlediği müziklerin süresine göre geçen zamanı anlar: “Önemsiz bir gecikme sayılmazdı, şarkının uzunluğu düşünülürse: 11 dakika 33 saniye.” (Şafak 2011: 160). Yazar, bununla bizi modern zaman ölçülerinden farklı olarak postmodern bir zaman anlayışına veya zamanın dışına çıkarma niyetindedir.
Postmodernin muhalif duruşu, mekân algısında da kendini gösterir. Denilebilir ki mekân, modernizm ile postmodernizm arasındaki farkın en açık şekilde kendini gösterdiği alandır. Modern romanda mekâna verilen önemin aksine, postmodern romanda mekân silikleşir. Mekânı bütün yönleriyle betimleyen ve ayrıntıya önem veren modern mekân anlayışı yerine, postmodernizmde mekân göstergeler yoluyla belirsizlik üzerine kurulur. Bu yüzden kahramanların karşılaştığı mekânlar, bütün yönleriyle ele alınmaz, sadece onların üzerinden geçilir. Çoğu zaman mekâna ait çok genel özellikler verilir ve geri kalanını okuyucunun kendi zihninde oluşturması beklenir. Ancak roman, ismini “Araf”tan aldığı için, mekânın burada işlevsel olarak kulanıldığı görülür.
gezilen yerler dağınık bir biçimde karşımıza çıkar. Boston, Gülen Saksağan Barı, Mount Holyoke College, Pearl Sokağı’ndaki 8 numaralı ev, Ömer ve Gail’in taşındığı “eski, ekşi kokulu” ev, İstanbul ve Boğaz Köprüsü gibi pek çok mekân görülür. Bu mekânların çoğu tasvir edilmez, sadece kahramanların “üzerinden geçtiği, çevresel mekân” olarak yer alırlar (Korkmaz 2007: 402). Roman boyunca bazı mekânlar, aidiyetsizlik ve kaotik ortamı verme işleviyle kullanılırken, bazı mekânlar da roman kişilerinin ruhsal durumlarını ve yer değişikliğini ifade etmede olgusal mekân olarak yer alır. Anlatıcının ruhsal durumu ve mekânı algılaması bakımından Boston sokakları “kahpe, kalleş, küskün bir ıssızlık hissi” veren yerler; Gülen Saksağan Barı “kasvet yuvası batakhane” olarak tanıtılır (Şafak 2011: 13). Ömer ve arkadaşları Abed ile Piyu’nun kaldığı Pearl Sokağı 8 numaralı ev de Lynn’in gözlemleriyle “gergin” bir yer olarak tasvir edilir. Bir Müslüman olan Abed ve Hıristiyan olan Piyu’nun odalarındaki eşya ve kitaplar da onların dini inanışlarını ve yaşayış biçimlerini verme bakımından işlevseldir. Abed’in odasında “Kuran-ı Kerim, babasının resmi, nazara karşı annesinin verdiği ve her gittiği yere götürmesini söylediği deri bir muska” bulunurken; Piyu’nun odasında “Yeni Kudüs İncili, Hıristiyanlık Tarihinin Önde Gelen Azizleri Özel Sayısı, haçını sırtlamış porselen bir İsa” gibi eşyalara rastlanır (Şafak 2011: 196). Mekân, bu işleviyle “insan yazgısının yansıdığı yer”dir. Bundan hareketle “mekânlar mı insanlara benzer, yoksa insanlar mı mekânları kendilerine benzetirler?” polemiğinde mekânın insana benzediğine karar vermek mümkündür (Korkmaz 2007: 409). Kapalı ve dar mekânların aksine, romanda uyum ve huzurun mekânı olan İstanbul ve İstanbul’daki 606 numaralı otel odası, açık ve geniş mekânlar olarak yer alır. Gail’in gözlemleri ve içinde bulunduğu ruh haliyle otel odasının balkonunda İstanbul, “dipsiz çivit mavisi bir deniz, resimlik camiler ve arkadaki tepelerin yosun yeşili önünde, uzaklara sıralanmış evlerin sevimli, kırmızı çatılar.” şeklinde aktarılır. Ancak Gail’e güzel görünen İstanbul, Ömer için olumsuz bir mekân olur: “Kirli, dar, yılankavi sokaklar, pencereleri ardına kadar dışarıda zonklayan hayata açılmış üst üste, iç içe, salaş evler, kimileri hayli bakımlı ve tıknaz, kimileri sefil sürü sepet kediler; sadece uzun zaman önce sönüp gitmiş hayatların izleriyle değil, daha doğmamışların işaretleriyle de kaplı tarih bulamacı. Buradan böyle bakar bakmaz şehir pek çirkin görünmüştü Ömer’e.” (Şafak 2011: 360). Yüklə 393,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|