S.VURĞUN ADINA MƏRKƏZİ KİTABXANANIN
TƏŞKİLATI – METODİKİ ŞÖBƏSİ
Yaddaşlarda yaşayanlar
/“Azərbaycan Milli Qəhrəmanı” fəxri adının
təsis olunduğu gün/
Metodik vəsait
Sumqayıt – 2011
“Vətən yolunda şəhid olanlar ölmürlər, xalqın qəlbində, ürəyində əbədi
yaşayırlar... Biz onların qəhrəmanlığı, şəhidliyi ilə fəxr edirik. Bu bizim
millətimizin iftixarıdır”
Heydər Əliyev
Məlumdur ki, ötən əsrin axırlarına doğru Yer kürəsinin 1/6 hissəsini təşkil edən nəhəng bir imperiyada
150-dən çox millət və xalqın “dost” olduğu Sovetlər İttifaqında yaşamış xalqımız dünyanın həmin super
dövlətində artıq yetişmiş təbii ictimai-siyasi və milli ziddiyyətlərin dağılmağa qədəm qoyduğu bir tarixi
şəraitdə, milli-azadlıq mübarizəsi nəticəsində XX yüziilikdə ikinci dəfə müstəqillik əldə etdikdə rus ifrat
şovinist dairələrinin havadarlıq göstərdiyi əzəli düşmənimiz – bədnam ermənilər Vətən adlandırdığımız
doğma yurdumuza qarşı ərazi iddiaları ilə yenidən çıxışlara başladılar.
Ermənilərin tanınmış qatı millətçi ideoloq – liderləri və din ataları Dağlıq Qarabağın və Naxçıvanın
Ermənistana birləşdirilməsi tələbləri ilə haray qaldırmışdılar. 1988-ci il fevralın 13-də Xankəndindəki
meydanda toplaşan izdihamlı mitinq iştirakçıları “Miatsum! (“Azadlıq”) – bağırtıları altında qatı
millətçilik, separatçı daşnak yuvası olan Yerevanın diqtəsi ilə oturub-durduqlarını daha gizlətmiridilər.
Lakin 1988-ci ilin payızında xalqımız daha artıq Milli Dirçəlişdə və torpaqlarını qorumaq iqtidarında
olduğunu nümayiş etdirirdi.
Bundan təşvişə düşən, Sovet imperiyası adlanan dövlətin sonuncu formal prezidenti M. Qorbaçov öz
istiqlaliyyətini qorumaq üçün kükrəyən xalqımızı cəzalandırmaq məqsədilə 20 yanvar faciəsini törətdi.
Şəhidlər vermiş əliyalın xalqımız bacardıqca müqavimət göstərdilər.
... 1989-cu il sentyabrın 23-də Azərbaycan Ali Sovetinin Sessiyası tərəfindən “Azərbaycan SSRİ-nin
Suverenliyi haqqında” Konstitusiya Qanununun, 1991-ci il oktyabrın 18-də “Azərbaycan Respublikasının
Dövlət Müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktının qəbul edilməsi xalqımızın istiqlaliyyətini rəsmi
surətdə təsdiq və bəyan edən çox mühüm taleyüklü hadisələr və hüquqi qanunvericilik aktları idi. Bu
aktlar elə bir zamanda qəbul edilmişdi ki, artıq ermənilərlə Dağlıq Qarabağda və sərhəd bölgələrimizdə
ölüm-dirim savaşları gedirdi.
İlk vaxtlar Milli Ordumuz hələ formalaşmadığından torpaqlarımızı erməni qəsbkarlarından
respublikanın milis orqanlarının, DİN-in Xüsusi Təyinatlı Milis (Polis) Dəstəsinin, Daxili Qoşunlarının
əməkdaşları və könüllü özünümüdafiə qüvvələri müdafiə edirdilər. 80-ci illərin sonları – 90-cı illərin
əvvəllərində SSRİ rəhbərliyinin bilərəkdən göstərişləri əsasında xalqımız tərkisilah edilmiş, ondan hətta
ov tüfəngləri də yığılmışdı. Buna baxmayaraq, düşmənə dərin nifrət bəsləyən, Vətən, torpaqlarımız
uğrunda canlarını qurban verən mərd oğullarımız Dağlıq Qarabağda və sərhəd rayonlarımızda erməni
işğalçıları ilə döyüşlərdə geri çəkilmir, qəhrəmanlıqlar göstərirdilər.
Tarix boyunca şəhidlik və qazilik bu ali ruha sahib olan xalqımızın mənliyində yaşayan iki uca əxlaqi
keyfiyyət olub. Xalqımız vətəni və müqəddəs dəyərləri naminə həmişə döyüşüb, bu yolda ölməyi
yaşamaqdan üstün tutub. “ölərsən şəhid, qalarsan qazi” və bir də “Torpaq uğrunda ölən varsa, vətəndir”
inamı onların şanlı zəfərlərinin sirri olub. Müqəddəs əxlaqi dəyərlər uğrunda mübarizənin sonunda
mənəviyyatımızın vəd etdiyi yüksək əbədi mükafat budur. Şəhidlik və qazilik yalnız türklərə, o cümlədən
xalqımıza məxsus bir keyfiyyət olub, bizi tarix boyu dinimiz və vətənimiz uğrunda qəhrəmanlıqlara sövq
edib. Qəhraman xalqımız ən qədim zamanlardan bəri kişisi ilə, qadını ilə özünün həyat meyarını bu ali
dəyərlərə görə qurub.
Şəhid olmaq nə qədər şərəflidirsə, vətən torpağını düşmənlərdən təmizləmək, haqq uğrunda vuruşub
sağ qalmaq bir o qədər şərəflidir.
Azərbaycan öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra ölkəmizə qarşı törədilən bir sıra cinayətlərə, xüsusilə
də erməni təcavüzü və terrorizminə qarşı xalqımız səfərbər olub vətən və millət naminə düşmənə qarşı
ölüm-dirim mübarizəsinə qalxdı. Bu mübarizədə bir çox igid oğullarımız şəhid oldular. Onların bu igidlik
və rəşadəti xalqımızın qəlbində əbədi bir məşələ çevrilərək gələcək nəsillərin yolunu işıqlandırır.
Xalqımız və dövlətimiz Vətən uğrundakı qəhrəmanlıqlarını yüksək qiymətləndirərək onları
“Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri adına layiq görüblər. Əsrlər boyu tarixin hər cür çətin sınağından
çıxan Azərbaycan xalqı özünü sovet imperiyasından da xilas edib müstəqilliyə doğru uğurlu addımlar
atarkən Moskvadan gələn yad fərmanlardan , ordenlərdən xilas oldu. “Azərbaycan Milli Qəhrəmanı” adı
kimi yüksək fəxri ad təsis edildi. Suveren Azərbaycan Respublikasının ən yüksək fəxri adına ilk layiq
görülənlər məhz elə vətənimizin suverenliyi, ərazi bütövlüyü, dinc əhalinin təhlükəsizliyi naminə döyüş
meydanlarına ilk atılan polis işçilərimiz oldular. Respublika Prezidentinin 5 iyun 1992-ci il tarixli
fərmanı ilə 11 nəfər daxili işlər orqanlarının əməkdaşına bu ad verildi. Tariximizdə əlamətdar bir hadisə
kimi qalacaq bu fərman - Azərbaycanın ilk Milli Qəhrəmanları haqda təltif polis işçilərimizin 1988-ci
ildən bəri döyüş meydanlarındakı mübarizəsinə veilən ən böyük qiymət oldu.
.
Müharibənin başlanması
1985-ci ildə Mixail Qorbaçov SSRİ Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin baş katibi
vəzifəsinə seçiləndən sonra azərbaycanlılara qarşı erməni siyasətnin növbəti mərhələsi başlayır. Artıq
1987-ci ilin sonlarından etibarən Ermənistan SSR-nin paytaxtı Yerevan (İrəvan) şəhərində Dağlıq
Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistana birləşdirilməsi tələbləri ilə kütləvi aksiyalara başlanılır. Eyni
zamanda, istər sovet erməniləri, istrəsə də xaricdəki erməni diasporu tərəfindən «Miatsumun» həyata
keçirilməsi üçün fəal ideoloji hazırlıq həyata keçirilir. M.Qorbaçovun müşaviri sovet iqtisadçı alimi
akademik A.Aqanbekyan «Humanite» qəzetinə 1987-ci ilin oktyabr ayında verdiyi müsahibədə, Dağlıq
Qarabağ Muxtar Vilayətinin guya Azərbaycanla deyil, məhz Ermənistanla daha sıx tarixi, iqtisadi-
təsərrüfat əlaqələrinə malik olmasını bildirərək, Muxtar Vilayətin Ermənistana birləşdirilməsi bəyanatı ilə
çıxış edir. Bu dövr həm də, ermənilərin şovinst-millətçiliyinə xidmət edən «Qarabağ» və «Krunk»
təşkilatlarının fəaliyyəti, «ziyalı» pərdəsinə bürünmüş Silva Kaputikyan, Zori Balayan və s. şəxslərin bu
istiqamətdə canfəşanlığı ilə xarakterizə olunur.Azərbaycanlıların Ermənistandan kütləvi deportasiyası
nəticəsində 1988-ci ilin yanvar ayından etibarən, SSRİ-nin ali rəhbərliyinin dəstəyinə arxalanan ermənilər
Ermənistan SSR-də yaşayan azərbaycanlıların tarixi torpaqlarından kütləvi deportasiyasına başlayırlar.
Bu proses 1989-cu ildə başa çatdırılır, həmin illər ərzində 220 000-dən çox azərbaycanlı deportasiyaya
məruz qalır.
1989-cu il Sovet Ordusunun hərbi dəstəyinə arxalanan erməni silahlı birləşmələrinin Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayətinin azərbaycanlılar məskunlaşmış yaşayış məntəqələrinə və müxtəlif nəqliyyat
vasitələrinə hücumları ilə xarakterizə olunmuşdur. 1989-cu il iyul ayının 29-da Ermənistan ərazisində
Azərbaycandan gedən qatarlara olan hücumlar nəticəsində Ermənistanla Azərbaycan arasında dəmir yolu
əlaqəsi kəsilir. Dekabr ayının 1-də Ermənistan SSR-nin Ali Soveti qeyri-qanuni şəkildə «Dağlıq Qarabağ
Muxtar Vilayəti»nin Ermənistan SSR-yə birləşdirilməsi haqqında» qərar qəbul edir.
1991-ci il sentyabr ayının 2-də erməni separatçıları Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ
regionunda qeyri-qanuni olaraq «Dağlıq Qarabağ Respublikası»nın qurulmasını bəyan etdilər. Sentyabr
ayının 23-də Ermənistan və Azərbaycan prezidentlərinin Rusiyanın Jeleznovodsk şəhərində Rusiya və
Qazaxıstan prezidentlərinin vasitəçiliyi ilə görüşü keçirildi. Görüş zamanı prezidentlər münaqişənin sülh
yolu ilə həlli barədə razılığa gəldilər. Əldə olunmuş razılaşmaya baxmayaraq, erməni hərbi birləşmələri
Xocavənd və Hadrut rayonları ərazisində azərbaycanlı əhaliyə qarşı kütləvi hücumlara başladılar.
Nəticədə bu rayonların azərbaycanlılar yaşayan kəndlərinin əksəriyyəti işğal olundu, azərbaycanlı əhali
isə güclə öz torpaqlarını tərk etmək məcburiyyəti qarşısında qaldı.
Qarabağ müharibəsi - 1991-1994-cü illərdə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisi üstündə 1988-ci ildən
başlayan Ermənistanla Azərbaycan arasında müharibə. Hərbi əməliyyatlar 1994-cü ilin may ayında
Azərbaycan və Ermənistan arasında imzalanmış atəşkəslə başa çatmışdır. İxtilafın nəticəsində 30.000
yaxın insan həlak olmuş, Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisi və ətrafında yerləşən 7 inzibati rayonu
Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalına məruz qalmışdır.
Quqark qırğını
1988-ci ilin noyabr ayında Ermənistanın Quqark rayonunda ermənilər tərəfindən 15-i yandırılaraq
21 azərbaycanlı öldürülmüşdür.
Qarakənd faciəsi
1991-ci il noyabr ayının 20-də Xocavənd rayonunun Qarakənd kəndi yaxınlığında erməni
terrorçuları Azərbaycan, Rusiya və Qazaxstanı təmsil edən bir qrup yüksək vəzifəli dövlət məmuru və
jurnalisti aparan «Mİ-8» vertolyotunu gülləbaran etdilər. Nəticədə 22 nəfər tanınmış dövlət, ictitmai və
hərbi xadim qətlə yetirildi.
Xocalı soyqırımı -1992-ci il fevral ayının 25-26-da erməni silahlı birləşmələri Xankəndində yerləşən
Rusiyaya məxsus 366-cı alayın köməyi ilə azərbaycanlılar yaşayan Xocalı şəhərinə hücum edərək dinc
əhaliyə qarşı xüsusi qəddarlıqla müşaiyət olunan genosid aktını həyata keçirdilər. Bu faciə nəticəsində
613 dinc sakin qətlə yetirilmiş, 487 nəfər yaralanmış, 1275 nəfər isə əsir götürülmüşdür. Onlardan bir
çoxu əsirlikdən qayıtmamış və sonrakı taleyi barədə hər hansı məlumat yoxdur. 366-cı alay Xankəndidən
çıxarıldıqdan sonra bu hərbi hissəyə məxsus olan silahlı texnikanın mühüm hissəsi erməni separatçılarına
verildi.
Ağdaban soyqırımı
1992-ci ilin aprel ayının 8-də Erməni işğalçıları Kəlbəcərin Ağdaban kəndinə hücum edərək 67
nəfəri qətlə yetirmiş,17 kənd sakini isə diri-diri yandırılmışdır.
Şuşa şəhərinin işğalı
Mart ayının 2-də Azərbaycan Respublikası Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üzvü seçildi. Mart
ayının 11-də Avropa Şurası Nazirlər Komitəsi Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ regionunda
dinc əhaliyə qarşı baş vermiş zorakılıq aktlarını pisləyən bəyanatla çıxış etdi. Mart ayının 24-də ATƏM-
in dəstəyi ilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı konfransın çağırılması qərara alınır. May ayının 7-də
Ermənistan və Azərbaycan dövlət başçılarının münaqişənin nizamlanması ilə əlaqədar İranın vasitəçiliyi
ilə Tehranda görüş keçirir. Görüşün sonunda dövlət başçıları kommunike imzalayırlar. Bu kommunike
imzalanandan dərhal sonra may ayının 8-də erməni hərbi birləşmələri tərəfindən Şuşa şəhəri işğal olunur.
May ayının 17-də isə münaqişənin nizamlanması ilə bağlı müxtəlif səviyyələrdə danışıqların davam etdiyi
bir vaxtda erməni hərbi birləşmələri Laçın şəhərini işğal etdilər.
Ermənistanın işğalcılıq müharibəsinin davamı
1993-cü il aprel ayının 3-də erməni hərbi birləşmələri tərəfindən Azərbaycan Respublikasının
Kəlbəcər rayonu işğal olundu. Aprel ayının 6-da BMT Təhlükəsizlik Şurasının sədri Kəlbəcər rayonunun
işğalını pisləyən bəyanat verdi. Aprel ayının 15-də isə Avropa Şurası Nazirlər Komitəsi münaqişənin
kəskinləşməsi ilə bağlı bəyannamə ilə çıxış etdi. Aprel ayının 15-də isə Avropa Şurasının Nazirlər
Komitəsi Dağlıq Qarabağda münaqişə vəziyyətinin gərginləşməsi ilə bağı bəyanat qəbul etdi. Aprel
ayının 25-29-da İslam Konfransı Təşkilatı Azərbaycan Respublikasının ərazilərinin işğalını pisləyən
qətnamə qəbul etdi. Aprel ayının 30-da isə BMT Təhlükəsizlik Şurası Azərbaycan Respublikasının
Kəlbəcər və digər işğal olunmuş rayonlarından bütün işğalçı qüvvələrin dərhal çıxarılması tələbini özündə
əks etdirən 822 saylı Qətnamə qəbul etdi. İyul ayının 23-də erməni hərbi birləşmələri Azərbaycan
Respublikasının Ağdam rayonunu işğal etdilər. İyul ayının 29-da BMT Təhlükəsizlik Şurası işğalıçı
qüvvələrin qeyd şərtsiz və dərhal işğal olunmuş Ağdam və digər ərazilərdən çıxarılması tələbini özündə
əks etdirən 853 saylı Qətnamə qəbul etdi. Avqust ayının 18-də isə BMT Təhlükəsizlik Şurasının sədri
müvafiq tələbləri özündə əks etdirən bəyanatla çıxış etdi. BMT və ATƏT-in xəbərdarlıqlarına
baxmayaraq, avqust ayının 23-26-da Füzuli və Cəbrayıl, həmin ayın 31-də isə Qubadlı rayonu
Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olundu. Oktyabr ayının 14-də BMT-nin Təhlküsəizlik
Şurası işğalçı qüvvələrin zəbt olunmuş ərazilərdən çıxarılması tələbini özündə ifadə edən növbəti, 874
saylı Qətnamə qəbul etdi. Oktyabr ayının 28-i, noyabr ayının 1-i aralığında Horadiz qəsəbəsi və Zəngilan
şəhəri işğal edildi. Noyabr ayının 11-də işğal olunmuş ərazilərin dərhal azad olunması tələbini əks etdirən
BMT Təhlükəsizlik Şurasının növbəti, 884 saylı Qətnaməsi qəbul edildi.
Qarabağ müharibəsinin nəticələri
Ermənistan Respiblikasının hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ
ərazisi və onun ətrafındakı 7 inzibati rayonu işğal altına düşmüşdür. 1988-1993-cü illərdə işğal edilmiş
Azərbaycan əraziləri:
Dağlıq Qarabağ: işğal tarixi – 1988-1993-cü illər, ərazisi 4400 km
2
. (Şuşa, Xankəndi, Xocalı,
Əsgəran, Xocavənd, Ağdərə, Hadrut);
Laçın rayonu: işğal tarixi - 18 may 1992-ci il, ərazisi – 1875 km
2
;
Kəlbəcər rayonu: işğal tarixi - 2 aprel 1993-cü il, ərazisi - 1936 km
2
;
Ağdam rayonu: işğal tarixi - 23 iyul 1993-cü il, ərazisi - 1154 km
2
;
Cəbrayıl rayonu: işğal tarixi - 23 avqust 1993-cü il, ərazisi - 1050 km
2
;
Füzuli rayonu: işğal tarixi - 23 avqust 1993-cü il, ərazisi - 1112 km
2
;
Qubadlı rayonu: işğal tarixi - 31 avqust 1993-cü il, ərazisi - 802 km
2
;
Zəngilan rayonu: işğal tarixi - 30 oktyabr 1993-cü il, ərazisi - 707 km
2
.
Bu hərbi təcavüz nəticəsində Azərbaycan ərazilərinin 20 faizi işğal edilmiş, 20 mindən çox insan qətlə
yetirilmiş, 50 mindən artıq adam yaralanmış və şikəst olmuşdur. Bir milyondan artıq insan qaçqın və
məcburi köçkün şəraitində yaşamaqdadır.
Qarabağ müharibəsi dövründə əsir düşmüş və girov götürülmüş azərbaycanlılar
Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasında mövcud
olan məlumatlara əsasən, 1335 nəfər, o cümlədən 129 uşaq, 312 qadın, 246 qoca əsir və girovluğdan azad
edilib, təcavüz nəticəsində 4868 nəfər, o cümlədən 55 uşaq, 326 qadın, 410 qoca itkin düşüb. (son
statistik məlumata görə)
Bu faktlar göstərir ki, ən azı 783 vətəndaşımız ermənilər tərəfindən əsir, yaxud girov götürülüb,
lakin bu faktlar beynəlxalq təşkilatlardan gizlədilib. Həmin şəxslərin siyahısı erməni əsirliyindən
qayıtmış vətəndaşlarımızın və digər mənbələrin şahid ifadələri əsasında tərtib edilib. Almaniya, Rusiya və
Gürcüstanın hüquq müdafiəçilərindən ibarət əsir və girov götürülmüş şəxslərin azad edilməsi, itkin
düşmüş şəxslərin axtarışı üzrə beynəlxalq işçi qrupunun üzvləri, eləcə də Beynəlxalq Qırmızı Xaç
Komitəsi bu şəxslərdən bir qisminin həqiqətən də əsir götürülməsi barədə məlumatları təsdiq edir. Lakin
sözügedən vətəndaşlarımızın taleyi bu günədək naməlumdur.
Azərbaycanın azadlığı və bütövlüyü uğrunda
döyüşlərdə iştirak etmiş milli qəhrəmanların siyahısı:
Akif Əkbərov
Aqil Quliyev
` Aqil Məmmədov
Aqil Musayev
Albert Aqarunov
Alı Mustafayev
Allahverdi Bağırov
Anatoli Davidoviç
Araz Səlimov
Arif Qədiməliyev
Arif Qubadov
Asif Məhərrəmov
Aslan Atakişiyev
Aytəkin Məmmədov
Baxşeyiş Paşayev
Bəhruz Mənsurov
Bəxtiyar Allahverdiyev
Bəşir Kərimov
Bəylər Ağayev
Canpolad Rzayev
Cavanşir Rəhimov
Cəlil Səfərov
Cəmil Niftəliyev
Çingiz Babayev
Çingiz Mustafayev
Dilqəm Nağıyev
Ehtiram Əliyev
Elbrus Allahverdiyev
Eldar Ağayev
Eldar Həsənov
Eldar Xəlilov
Eldar Məcidov
Eldar Məmmədov
Eldar Tağızadə
Elgiz Kərimov
Elxan Zülfüqarov
Elman Hüseynov
Elnur Nuriyev
Elşad Əhədov
Elşad Hüseynov
Elşad Məmmədov
Elşad Yəhyayev
Elşən Hüseynov
Emin Quliyev
Etibar Əliyev
Etibar Hacıyev
Etibar İsmayılov
Əfqan Hüseynov
Əlabbas İsgəndərov
Ələkbər Əliyev
Ələsgər Novruzov
Əli Məmmədov
Əlif Hacıyev
Əliyar Əliyev
Əmiraslan Əliyev
Ənvər Arazov
Ənvər Fərəcov
Ərəstun Mahmudov
Əsəd Əhmədov
Əsəd Əsədov
Əsgər Əliyev
Faiq Ağayev
Faiq Cəfərov
Faiq Əmirov
Faiq Rəfiyev
Famil İsgəndərov
Fariz Qəhrəmanov
Fazil Mehdiyev
Fəxrəddin Cəbrayılov
Fəxrəddin Musayev
Fəxrəddin Şahbazov
Fərhad Ağayev
Fərhad Hümbətov
Fikrət Hacıyev
Firudin Şamoyev
Füzuli Rüstəmov
Gültəkin Əsgərova
Hidayət Rüstəmov
Hikmət Muradov
Hikmət Nəzərli
Xanoğlan Məmmədov
İbrahim Məmmədov
İxtiyar Qasımov
İqor Makeyev
İlham Əliyev
İlham Həsənov
İlqar İsmayılov
İmamverdi Əliyev
İnqilab İsmayılov
İntiqam Atakişiyev
İsgəndər Aznaurov
İsrafil Şahverdiyev
Kamil Nəsibov
Kazım Məmmədov
Kazımağa Kərimov
Kərəm Mirzəyev
Kərim Kərimov
Koroğlu Rəhimov
Qasım Rzayev
Qorxmaz Eyvazov
Malik Əsədov
Maşallah Abdullayev
Mehdi Abbasov
Mehman Sayadov
Mədət Quliyev
Məhəmməd Həsənov
Məhərrəm Seyidov
Mətləb Quliyev
Məzahir Rüstəmov
Mixail Slesaryov
Mikayıl Cəbrayılov
Mirələkbər İbrahimov
Mirəsgər Seyidov
Mirzə Quliyev
Mövsüm Məmmədov
Muxtar Qasımov
Mübariz Əhmədov
Nadir Əliyev
Naib Yusifov
Namiq Abdullayev
Natiq Əhmədov
Natiq Məmmədov
Nazim Babayev
Nazim Quliyev
Niyazi Aslanov
Nizami Məmmədov
Nofəl Quliyev
Novruz Qurbanov
Nurəddin İbrahimov
Oqtay Güləliyev
Pərviz Səmədov
Rafiq Alıcanov
Rafiq Nəsrəddinov
Ramazan Çirinqov
Ramiz Qənbərov
Rasim İbrahimov
Rafael Əsədov
Rəfael Həbibov
Rəşad Mirabov
Riad Əhmədov
Rizvan Teymurov
Roman Yusifov
Rövşən Abdullayev
Rövşən Əkbərov
Rövşən Əliyev
Rövşən Hüseynov
Rövşən Rzayev
Ruslan Muradov
Ruslan Polovinko
Sadıq Hüseynov
Sahil Məmmədov
Salatın Əsgərova
Samir Xasıyev
Samir Zülfüqarov
Sergey Murtuzəliyev
Sergey Senyuşkin
Seymur Məmmədov
Səfa Axundov
Səfəralı Məmmədov
Səfiyar Behbudov
Səxavət Məhərrəmov
Sərdar Səfərov
Sərxan Ocaqverdiyev
Səyavuş Həsənov
Soltanağa Bayramov
Şahin Tağıyev
Şahlar Hüseynov
Şahlar Şükürov
Şakir Salahov
Şamil Ramazanov
Şamoy Çobanov
Şikar Aslanov
Şikar Şikarov
Şirin Mirzəyev
Şövqiyar Abdullayev
Tabil Həsənov
Tahir Bağırov
Tahir Həsənov
Təbriz Xəlilbəyli
Tofiq Hüseynov
Valeh Müslümov
Vasili Əliyev
Vəzir Orucov
Vəzir Sədiyev
Viktor Seryogin
Vüqar Hüseynov
Vüqar Mürsəlov
Yalçın Nəsirov
Yavər Əliyev
Yavər Şahbazov
Yelmar Edilov
Yevgeni Karlov
Yunis Əliyev
Yunis Nəcəfov
Yuri Kovalyov
Yusif Əliyev
Yusif Mirzəyev
Zabit Quliyev
Zakir Məcidov
Zakir Yusifov
Zaur Sarıyev
Qəhrəmanlarımızı tanımırıq
KİV-in İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə yardımı ilə həyata keçirilən «Uşaq və
gənclərdə vətənpərvərlik ruhunun yüksəldilməsi» layihəsi çərçivəsində milli qəhrəmanlarımızla bağlı
gənclər arasında keçirilmiş sorğuda şagird və tələbələrə «Milli qəhrəmanlarımızdan hansılarını
tanıyırsınız?» sualı ünvanlanmışdır. Tanış olduğumuz bu sorğudakı cavablar elə də ürəkaçan olmayıb.
Milli qəhrəmanlarımızdan yalnız Çingiz Mustafayevlə Salatın Əsgərovanın adını çəkən tələbələr
Hüseynzadə ilə Həzi Aslanovun adını da bu sıraya əlavə etmişlər.
Onlar Sovet İttifaqı Qəhrəmanıdır axı, Milli qəhrəman deyillər…
- Düz deyirsiniz, indi yadıma düşdü ki, milli qəhrəman adı yalnız müstəqillik əldə ediləndən sonra
verilməyə başlanılıb. Bu kimi cavablar, bunları bilməməyimiz bizim hər birimizin günahı ola bilər.
Amma ən böyük səbəb bu sahədə informasiya qıtlığının olması ilə əlaqədardır. Ali məktəb dərsliklərində
milli qəhrəmanlarımızla bağlı heç bir material verilməyib. Yəni heç olmasa, məktəb dərsliklərində bu
haqda nə isə yazılır. Milli qəhrəmanlarımızı tanımamağımız bizim üçün utandırıcı bir haldır.
“Milli qəhrəman” gününün kitabxanalarda təbliği
Deyirlər qəhrəmanlar ölmür. Amma deməzdim ki, biz qəhrəmanlarımızı yaşadırıq. Çünki onlar
haqqında çox az şey bilirik. Düşünürəm ki, hər şey təbliğatdan asılıdır. Bu sahədəki təbliğatımız isə
çox aşağı səviyyədədir. Uşaqların çoxu heç onların adını da bilmir. Səhər-axşam telekanallarda
müğənniləri göstərirlər. Ona görə indiki gənclər onları milli qəhrəmanlarımızdan daha yaxşı tanıyırlar.
Düzdür, bəzi küçə, eləcə də məktəblərə milli qəhrəmanlarımızın adı verilib. Ancaq bunlar yetərli
deyil. Məsələn, Türkmənistanda üzərində milli qəhrəmanlar təsvir olunan pullar belə dövriyyəyə
buraxılıb. Görün necə gözəl təbliğatdır… milli qəhrəmanlarımıza, ümumiyyətlə, bu cür həssas
mövzulara qarşı biganə olmamaq biz kitabxanaçılardan da çox şey tələb edir.
Milli qəhrəmanları tanıtmağın ən yaxşı yollarından biri onlar haqqında film çəkməkdir. Belə ki, son
zamanlar müharibədən bəhs edən bir neçə filmlərimiz uşaqlarımızın, gənclərimizin daha vətənpərvər
böyüməsində böyük rol oynayır. Bir çox qəhrəmanlarımız olub ki, onların həyatı əsl rəşadətlik
salnaməsidir. Ona görə də bu cür həyat hekayələrini uşaqların diqqətinə çatdırmaq üçün məktəblərdə,
kitabxanalarda milli qəhrəmanlar haqqında lövhə və yaxud kiçik büstlər qoyulsaydı, uşaqlar onları
daha yaxşı tanıyardılar. Hətta çəkilmiş filmlər , məsələn milli qəhrəman Fərhad Atakişiyevdən bəhs
edən “ Qarabağdır Azərbaycan” adlı filmi xüsusilə uşaq kitabxanalarında oxucuların diqqətinə
çatdırmaq olar. Bu cür təbliğat yolu ilə Fərhad Atakişiyev kimi qəhrəmanlarımızın rəşadətini təbliğ
etməklə, biz kitabxanaçılar gələcəyimiz olan uşaqlara Vətəni sevməyi də öyrətmiş olarıq.
Kitabxanada Milli qəhrəmanlarımızdan bəhs edən guşə olmalıdır. Kitabxanaya gələn hər bir oxucuya
Azərbaycanın müstəqilliyi, suverenliyi, ərazi bütövlüyü uğrunda böyük igidlik göstərərərək şəhid
olmuş Azərbaycan Milli qəhrəmanları haqqında
xülasə vermək, vətənpərvərlik ruhunda diskussiya, disput keçirmək olar.
Uşaq kitabxanaları “Şəhidlər xiyabanı” na ekskursiyalar təşkil etməli, torpaqlarımızın azadlığı və
suverenliyi uğrunda şəhid olan oğul və qızlarımız haqqında məlumat verməlidirlər.
Kitabxanalarda oxucularla daima sorğu aparılmalıdır. Milli qəhrəmanlarımızı tanıyırlarmı?, Adlarını
deyə bilərlərmi?, Onların keçdiyi döyüş yolundan xəbərləri varmı? və s. suallar verməklə onları
məlumatlandırmaq olar. Vaxtilə yüksək səviyyəli təhsil almış, peşəkar hərbçilərdən istifadə
olunmalıdır. Belə ki, onlarla görüşlər keçirmək olar.
Vətənin hər qarışını göz bəbəyi kimi qorumalıyıq. Qorumaq üçün Cavanşirləşməliyik,
Cavadlaşmalıyıq. Eldar Hüseynov kimi, Yusif Mirzəyev kimi, Vəzir Orucov kimi, Çingiz kimi.
Torpaqlarımızı qorumaq üçün öz taleyimizi deyil, Vətənin taleyini yaşamalıyıq. Bunu bizdən Şuşa,
Laçın, Füzuli, Qubadlı, Kəlbəcər, Zəngilan şəhidlərin ruhu tələb edir. Vətən yolunda, torpaq yolunda,
qələbə uğrunda döyüşən, şəhid olan övladları unutmağa haqqımız yoxdur. Böyük şairimiz Səməd
Vurğun deyib:
Unutmaz tarixin böyük günləri,
Dünyaya mərd gəlib, mərd gedənləri.
Sonda məlumat üçün bildirək ki, Azərbaycanın 210 milli qəhrəmanı var. Onlardan 191-i şəhid olub. Bu
qəhrəmanlar içərisində öz qəhrəmanlıqları ilə kişilərdən geri qalmayan Gültəkin Əsgərova, Salatın
Əsgərova kimi qəhrəman qadınlarımız da var. Bu gün də qəlbi yaralı Vətənimizin oğul – deyib sinəsinə
basdığı, yaşadığı torpağın başını daima uca edən, igidlərimiz çoxdur, saysız-hesabsızdır. Milli
qəhrəmanlarımızın hər birinin ölçüyə gəlməz qəhrəmanlığı buna əsl nümunədir.
Yadda saxlayaq!
Onlar ad-san, şan-şöhrət üçün vuruşmurdular.
Onlar müqəddəs amal, müqəddəs vətən torpağının toxunulmazlığı uğrunda vuruşurdular.
Onlar vətən yolunda əziz canlarından keçəndən sonra “Milli Qəhrəman”adını aldılar.
Vətən uğrunda canlarından keçən qəhrəmanlarımızı yüksək qiymətləndirək.
İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı:
İnternetdə
www.google.az
Kitablar
1. Vüqar Əsgərov
Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları. Sumqayıt, Dərələyəz-M mətbəəsi, 2010, 288 s.
2. Cəmilzadə H.
Azərbaycanın ilk mill qəhrəmanları. Bakı.: İşıq, 1993. – 168 s.
3. Mübariz Seyidzadə
Milli qəhrəmanlar zirvəsi. Bakı.: Milli qəhrəmanlar Beynəlxalq İnformasiya Mərkəzi, 2010. -256 s.
Dostları ilə paylaş: |