2-mavzu: qadimgi dunyo axloqshunosligi. O’rta asr mutafakkirlarining axloqiy qarashlari

Lyudvig Feyerbax
(1804-1872 y) falsafasida 
tabiatdan uzilmagan inson turadi. L. Feyerbax: 
«Haqiqiy falsafa kitob yozishdan emas, odamlarni 
yaratishdan iborat… Yangi falsafaning ildizi, 
muhabbatning haqiqiyligida». Axloqshuoslik 
masalalari, ayniqsa uning «O’lmaslik haqida 
masalaga insonshunoslik (antropologiya) nuqtai-
nazaridan qarash (1846-
1866) «Spirinkalchilik va 
moddiyatchilik hamda ixtiyor erkinligiga ular 
munosabatining o’ziga xosligi haqida» (1863-
1866), «Evdeychilik» (1867-1869) degan 
asarlarida, kundalik va xatlarida ko’tarilgan. 

---

Rus mumtoz axloqshunosligi
.

XIX asr oxiri va XX asr boshlarida rus mumtoz 
axloqshunosligi vujudga keldi. Rus mutafakkirlari 
ma‘naviyatning barcha sohalarida, shu jumladan 
axloqshunoslikda jahonda yetakchilik mavqeini 
egallaydilar: L. Tolstoy, F. Dostoevskiy, I. 
Turgenov, N. Nekrasov, N. Chernishevskiy, N. 
Losskiy, N.Berdyaev… A. Chexov, A. Axmatova, 
S. Yesenin, M. Gorkiy, V. Vernadskiy, A. Losov 
kabilarni tilga olsa arziydi. 

---


Rus faylasufi Vl. Solovev (1853-
1900) o’z axloqiy 
qarashlarini «Ezgulikni oqlash. Axloq falsafasi» 
(1897) kitobida ifodalab beradi. Uning birinchi 
qismida uyat, shafqat yoki achinish va 
xudojuylikdan iborat axloqiy tushunchalar uchligi 
asosiy o’rinni egallaydi. 

Uyat tubanlikka va nokomillikka tushib qolganlikdir. 
V. Solovev fikricha, achinish va shafqat 
uyatchanlikka zaruriy qo`shimchalardir. 

---


Nikolay Aleksandrovich Berdyaev
(1874-1948). 
«Insonning vazifasi haqida» (1931), «O’z-o’zini 
anglash» (1949), “Ilohiylik va insoniylikning 
ekzistentsial dialektikasi” (1952) kabi asarlarida 
axloq-
odob masalalariga e‘tiborni qaratdi. Uning 
asosiy g’oyasi – erkinlik. U yovuzlik ijobiy borliqka 
ega emas, u ezgulikdan ugirlangan xususiyati 
bilangina kishini o’ziga agdaradi. U nafaqat 
mavjud, balki dunyoda ezgulikdan ko’ra ko’proqdir, 
deb ta‘kidlaydi.

---