2-mavzu: qadimgi dunyo axloqshunosligi. O’rta asr mutafakkirlarining axloqiy qarashlari
Yüklə 53,06 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O’rta asrlar va Uyg’onish davrida Ovrupa mamlakatlarida vujudga kelgan axloqiy ta‘limotlar.
| 17-MAVZU: G`ARB MUTAFAKKIRLARING AXLOQIY QARASHLARI. Reja: 1. Qadimgi Yunoniston va Rimda axloqiy ta‘limotlar. 2. O’rta asrlar va Uyg’onish davrida Ovrupa mamlakatlarida vujudga kelgan axloqiy ta‘limotlar. 3. Yangi davr axloqshunosligining tarixiy xususiyatlari 4. Olmon va rus mumtoz axloqshunosligining vujudga kelishi. O’rta asrlar va Uyg’onish davrida Ovrupa mamlakatlarida vujudga kelgan axloqiy ta‘limotlar. O’rta asrlar Ovrupa axloqshunosligining yirik vakillari Avreliy Avgustin – ilohiy Avgustin bo’lib, (354-430 Shim.Afrika) u xristian ilohiyotchisi, filosof, patriastikaning nufuzli vakilidir. O’zining “Tazarru” hamda “Ezgulik”, “ixtiyor erkinligi haqida» degan asarlarida patriastitikani himoya qiladi. Uning axloqshunosligida asosiy e‘tibor dinga, ayniqsa xristian dinga qaratiladi. «Diniy e‘tiqodsiz bilim yo’q, haqiqat yo’q», degan printsipiga bo’ysunib, Xudo barcha go’zalliklar manbai va eng oliy go’zallikdir, degan aqidani ilgari suradi. Italiyalik axloqshunos Nikkolo Maknavelli (1469- 1527). Uning «Hukmdor» (1513) asarida saxiylik, tejamkorlik, shafqat va shafqatsizlik, muhabbat va nafrat kabi tushunchalari haqida batafsil to’xtaladi. Hukmdorlarining shafqatsizlarcha olib borayotgan faoliyatini, siyosatini tahlil qilib beradi. U hukmdor o’z fuqarolarining ko’proq mehr-muhabbat emas, qurquvga erishishi keraqligini aytadi. Makivelli «Hukmdor» risolasining XVIII bobida: «Shuni bilish kerakki, dushmanga qarshi ikki yo’l bilan kurashish mumkin: biri – qonun yo’li, ikkinchisi – kuch ishlatish. Birinchisi – insonga, ikkinchisi-yirtqichga xos. Ammo birinchisi yetarli natija bermaganligi uchun ko’pincha ikkinchi yo’lga murojaat qilishga to’g’ri keladi. Bundan chiqadigan xulosa shuki, hukmdor ham, inson ham yirtqich tabiatini o’zida mujassam etmog’i kerak». Makiavelli ozodlik, ozod Italiya, ozod jamiyat, shaxs erkinligi, faoliyat erkinligi kabi tushunchalarini falsafiy- axloqshunoslikda fan nuqtai-nazardan tushuntiradi. U davlat rahbarining axloqiy fazilatlari nimalardan iborat bo’lishi keraqligini ko’rsatdi. O’rta asrlar Ovrupa axloqshunosligida Fransiyalik Mishel Eykem De Monten ning axloqiy qarashlari mavjud. Montenning tanqidiy-naturalistik falsafasi ijtimoiy-axloqiy xarakterga ega ekanligi bilan ajralib turadi. Uning e’tirof etishicha, inson hayotdan lazzat olishni, yashashnio’rganmogi lozim. «Hayot o’z mohiyatiga ko’ra nf ezgulik, na yovuzlikdan iborat,u ham ezgulik, ham ovuzlikning makonidir ». Yüklə 53,06 Kb. Dostları ilə paylaş:
|