Iogan Fixte
(1762-1814)
–nemis klassik
falsafasining ro’zga ko’ringan vakillaridan biri.
Fixte ta’limoticha, cub’ekt birdan- bir reallikdir. U
qudratli kuchga egadir. Shu boisdan uning
falsafasida aql uchun
mavjud olamni aks ettirish
emas, balki uni yaratish muhimdir. Fixte inson
erkinligi maslasiga oldingi mavjud qarashlarga
nisbatan yangicha
yondashib, uni chuqur
o’rganishga harakat qilgan.
Fixtening axloqiy
qarashlarining markazida burjuaziyacha mazmun
kacb etgan erkinlik tushunchasi turadi.
Georg Vilxelm Fridrix Gegel
(1770-
1831) «Ilmga
ishonch» (1802), «Ruh fenomenologiyasi» (1807 y),
«Falsafiy fanlar qomusi» (1817 y), «Huquq falsafasi» (1821
y) asarlarida axloqshunoslikning o’ziga xos xususiyatlarini
ifodalagan. Xegel hulqiylik va axloqiylikni ikki
tushunchaga
bo’ladi. Hulqiylik tushunchasiga insonlardagi shaxsiy va
xususiy o’zaro munosabatlarni, sube`ktiv fikrdagi
majburlikni, idealni, ijtimoiy-tarixiy hodisalarga nisbatan
takidiy kayfiyatlarini o’z ichiga oladigan jarayon kiradi.
Gegel axloqiylik deganda, odamning tarixan axloqdan oldin
pado bo’lgan urf-odatlar va
rasm-rusumlarga, ikkinchi
tomondan, davlat, tabaqalar, oila oldidagi axloq bilan
bog’liq muayyan majburiyatga munosabatni nazarda tutadi.
