1. Texniki mexanika haqqında məlumat

37.Kəsiklər üsulu. Daxili qüvvələr
Məlumdur ki, yüklənməmiş cisimlərdə molekulların qarşılıqlı təsiri mövcuddur. Cismə xarici qüvvə təsir etdikdə qəfəsdəki atomlar qarşılıqlı yerdəyişmə alır. Atomlar arasındakı təsir qüvvələri dəyişir və cismin daxilində deformasiyaya müqavimət göstərən əlavə qüvvələr yaranır. Bu qüvvələrə daxili elastiki qüvvələr deyilir. Xarici qüvvələr artdıqca daxili qüvvələr də artır. Lakin bu müəyyən həddə qədər davam edir. Daxili qüvvələr müəyyən qiymətə çatdıqda cism dağılmağa başlayır. Daxili qüvvələri tədqiq etmək üçün kəsiklər üsulundan istifadə edilir. Fərz edək ki, A cismi F₁, F₂, F₃... F_n qüvvələr təsiri altında müvazinətdədir.

Cismin hər hansı kəsiyində təsir edən daxili qüvvələri təyin etmək üçün cismi fikrən 2 hissəyə bölürük. Sağ hissəni sol hissəyə, sol hissəni isə olan təsirini kəsik üzrə kəsilməz paylanan daxili qüvvələrlə əvəz edirik.

Cismin sağ və sol hissələrinə təsir edən daxili qüvvələr kəsiklər üzrə eyni qanunla elə paylanır ki, bu kəsiklər deformasiyadan sonra da bir - birinin üzərinə tam düşsün. Bu şərtə kəsilməzlik şərti deyilir. Kəsikdə təsir edən daxili qüvvələr sistemini kəsiyin ağırlıq mərkəzinə nəzərən M baş momentinə və ağırlıq mərkəzinə tətbiq olunan R baş vektoru ilə əvəz edərək onları x, y, z oxları üzrə toplananlara ayıraq. Nəticədə alınan N, Q_x, Q_y, T, M_x, M_y toplananları daxili qüvvə amilləridir.

N - normal qüvvə olub, dartılma və sıxılma deformasiyası, Q_x, Q_y kəsici qüvvələr olub sürüşmə, T - burucu moment olub, burulma , M_x, M_y əyici momentlər olub, əyilmə deformasiyası yaradırlar. Cismin baxılan hissəsinə təsir edən xarici qüvvələr və daxili qüvvələr fəza qüvvələr sistemini təşkil etdiklərindən onlara daxili qüvvələr təyin etmək üçün statikanın müvazinət şərtlərini tətbiq etmək olar.






Kəsiklər üsulundan istifadə edərkən aşağıdakı 4 əməliyyatı yerinə yetirmək lazımdır.

1. Brusu ixtiyari yerdən oxa perpendikulyar müstəvi ilə kəsmək.

2. Hissələrin birini atıb, digərini saxlamaq.

3. Atılmış hissənin saxlanmış hissəyə olan təsirini kəsik üçün kəsilməz paylanan daxili qüvvələrlə əvəz etmək.

4. Saxlanmış hissədə təsir edən daxili qüvvələri təyin etmək üçün statikanın müvazinət tənliklərini qurmaq.

39.Huk qanunu

Elestiki deformasiyada deformasiya ilə gərginlik arasındakı xətti asılılıq ilk dəfə olaraq 1678 - ci ildə Robert Huk tərəfindən kəşf edildiyindən bu qanun Huk qanunu adlanır. düsturu ilə ifadə olunur. Burada E - elastiklikyar moduldur. Bircins və izotop materiallar üçün . olduğunu nəzərə alsaq

Huk qanunundan istifadə edərək nisbi uzanma üçün

EA burada dartılmada və sıxılmada sərtlik adlanır.

Bu düstur mütləq Huk qanununu ifadə edir. Datrtılma və sıxılmada brusun eninə ölçüləri də dəyişir Δ b = b - b₁; Δa = a - a₁

Dartılmada eninə deformasiyalar mənfi, sıxılmada isə müsbət qəbul edilir.

εˊ - eninə nisbi deformasiya adlanır.

ε εˊ arasında

Burada

Burada 0 ≤ μ ≤ 0,5