Mavzu:Sotsiolingvistika fani, uning tadqiq manbayi. Til va jamiyat,
sotsiolingvistik jamiyat tushunchasi.Milliy til, uning shakllari. Til va nutq, ularning
rivojlanish omillari (ichki va tashqi omillar). Nutq, uning ixtisoslashuvi. Tilning
tuzilish sathlari.Ko’p tillilik. Pijin va kreol tillari. Diglossiya, bilingvizm.Nutqning
kommunikantlarga bog’liq ixtisoslashuv turlari.Nutq vaziyati, uning nutqqa ta’siri,
turlari
Savollarga javoblar:
1.Sotsial lingvistika tilni qanday hodisa sifatida baholaydi?
Sotsiolingvistikada grammatika hal qiluvchi omil emas.Sotsiolingvist
grammatikani to’la-to’kis rad etmaydi, lekin uni birinchi planga qo’ymaydi,
grammatikadan ko’ra lisoniy vositalarning ijtimoiy axborot qiymati muhimroq
o’rin egallaydi.Shuning uchun sotsial tilshunoshlik tilning qurilishi va tuzilishi
haqidagi fan bo’lsa, sotsiolingvistika bevosita nutq, tildan unumli foydalanish
jarayoni haqidagi sohadir.Sotsiolingvistikadagi jamiyat tushunchasi
sotsial
lingvistikadagi jamiyat tushunchasidan ancha tor.Bunda jamiyat deganda
muayyan
nutq jarayoni ishtirokchilari, bu nutq sharoiti tushuniladi.Sotsiolingvistika sotsial
tilshunoslikdan keskin farqlaridan biri nutq vaziyati-ya’ni nutq jarayoniga
alohida
diqqat-e’tibor qaratishdir.Sotsial tilshunoslik nuqtayi nazaridan bu ish to’g’ri
emas.Zeroki, sotsial tilshunoslik tilning ichki tizimi, uning birliklari va qurilishi
bilan shug’ullanar edi. Sotsial lingvistika fanologik sistema
birliklaridan tortib
butun til strukturasigacha bo’lgan barcha til hodisalarni ijtimoiy shartlashgan
hodisalar deb qaraydi.
2.Sotsiolingvistika sotsial lingvistikadan nima bilan farqlanadi?
Sotsiolingvistika sotsial tilshunoslikdan keskin farqlaridan biri nutq vaziyati-
ya’ni nutq jarayoniga alohida diqqat-e’tibor qaratishdir.Sotsiolingvist
grammatikani to’la-to’kis rad etmaydi, lekin uni birinchi planga qo’ymaydi,
grammatikadan ko’ra lisoniy vositalarning ijtimoiy axborot
qiymati muhimroq
o’rin egallaydi.Shuning uchun sotsial tilshunoshlik tilning qurilishi va
tuzilishi
haqidagi fan bo’lsa, sotsiolingvistika bevosita nutq, tildan unumli foydalanish
jarayoni haqidagi sohadir.Sotsiolingvistikadagi jamiyat tushunchasi sotsial
lingvistikadagi jamiyat tushunchasidan ancha tor.
Sotsiolingvistika nutqni topiklar asosida o’rganish sohasini ilgari
suradi.Topiklar jonli muloqot yoki uning aksi parchalaridir.Sotsiolingvistikaning
tadqiq manbayi ham topiklardir.Shuning uchun sotsiolingvistika zaruriy ehtiyoj,
oddiy muomala- muloqat uchun xorijiy tillarni o’zlashtirishning serunum yo’llarini
ishlab chiqadi va tezda amaliy foydalanish ehtiyojlarini qondirish usullarini ishlab
tavsiya qila oladi.Umuman, otsial tilshunoslik bilan sotsiolingvistika orasidagi farq
ana shulardan iborat.
