1-Mavzu: Ma’lumotlar bazasi xavfsizligini ta’minlash usullari vositalari va mexanizmlarining asosiy harakteristikalari

Talbiqiy dasturiy ta’minot
Talbiqiy dasturiy ta’minot hisoblanuvchi, ya’ni muayyan tatbiqiy masalalami yechishga mo‘ljallangan MBBT awal boshdan tizimli funksiyalarini bajargan - tizimli dasturiy ta’minotning fayl tizimi imkoniyatlarini kengaytirgan. Umuman MBBT amalga oshiruvchi quyidagi fimksiyalami ajratish mumkin:
- ma’lumotlami mantiqiy strukturasini (ma’lumotlar bazasi sxemalarini) tashkil etish va madadlash;
- tashqi xotiradagi ma’lumotlaming fizik strukturasini tashkil etish va madadlash;
- ma’lumotlardan foydalanishni tashkil etish va ulami asosiy va tashqi xotirada ishlash.

Ma’lumotlaming mantiqiy strukturasini (ma’lumotlar bazasi sxemalarini) tashkil etish va madadlash ma’lumotlarni tashkil etish modeli (“ma’lumotlar modeli”) vositaiari yordamida ta’nrmlanadi.

Ma’lumotlar modeli
Ma’lumotlar modeli ma’lumotlami tashkil qilish usuli, yaxlitlikning
cheklanishlari va ma’lumotlami tashkil qilish obyektlari ustida joiz amallar to ‘plami orqali aniqlanadi.
Ma’lumotlar modeli uchta tarkibiy qismga
Strukturali
Yaxlitli
Manipulyatsion qismlarga ajratiladi.

Ma’lumotlami tashkil etishning quyidagi uchta asosiy modellari mavjud:

- Ierarxik
- Tarmoqli
- Relyatsion
Ma’lumotiami tashkil etish modeli, aslida, avtomatlashtirilgan axborot tizimini amalga oshiruvchi avtomatlashtirilgan ma’lumotlar bankining ichki axborot tilini belgilaydi. MBBT orqali madadlanuvchi ma’lumotlar modeli MBBTni tasniflashda ko‘pincha mezon sifatida ishlatiladi. Unga binoan ierarxik MBBT, tarmoq MBBT va
relyatsion MBBT farqlanadi.


MBBTning boshqa muhim funksiyasi
MBBTning boshqa muhim fimksiyasi - tashqi xotiradagi ma’lumotlaming fizik strukturasini tashkil etish va madadlash. Ushbu fimksiya ba’zida ma 'lumotlar bazasining fayllar formati deb ataluvchi ma’lumotlar bazasi fayllarining ichki strukturasini tashkil etadi va madadlaydi hamda ma’lumotlardan samarali va tartibli
foydalanish uchun maxsus strukturalami (indekslami, sahifalami) yaratadi va madadlaydi. Ushbu jihatdan bu fimksiya MBBTning uchinchi funksiyasi —ma’lumotlar bazasidan foydalanishni tishkil etish bilan uzviy bog‘langan.
Tashqi xotiradagi ma’lumotlaming fizik strukturasini tashkil etish va madadlash fayllar tizimining shtatga oid vositalari asosida hamda tashqi xotira qurilmalarining MBBTni bevosita boshqarish sathida amalga oshirilishi mumkin.
Ma’lumotlardan foydalanishni va ulami asosiy va tashqi xotirada ishlashni tashkil etish tranzaksiya deb ataluvchi jarayonlarni amalga oshirish orqali bajariladi.