1-Mavzu: Ma’lumotlar bazasi xavfsizligini ta’minlash usullari vositalari va mexanizmlarining asosiy harakteristikalari

Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarining turlari
Muloqot tillari bo‘yicha ochiq, yopiq va aralash MBBTlari farqlanadi. Ochiq tizimlarda ma’lumotlar bazasiga murojaat uchun dasturlaming universal tillari ishlatiladi. Yopiq tizimlar ma’lumotlar bazasi foydalanuvchilari bilan muloqotda xususiy tillardan foydalanadi.
Arxitekturadagi sathlar soni bo'yicha bir sathli, ikki sathli, uch sathli tizimlar farqlanadi. Umuman, sathlaming katta sonini ajratish mumkin. MBBTning arxitekturaviy sathi deganda mexanizmlari ma’lumotlar abstraktsiyasining qandaydir sathini madadlashga xizmat qiluvchi funksional komponent tushuniladi.

Bajariladigan funksiyalari bo‘yicha axborot va operatsion MBBTlari farqlanadi. Axborot MBBTlari axborotni saqlashga va undan foydalanishni tashkil etishga imkon beradi. Murakkabroq ishlashni bajarish uchun maxsus dasturlar tuzish lozim. Operatsion MBBTlari yetarlicha murakkab ishlashni bajaradi, masalan, bevosita

ma’lumotlar bazasida saqlanmagan agregirlangan ko‘rsatkichlami avtomatik tarzda olishga imkon beradi, ishlash algoritmini o‘zgartirishi mumkin.


Universal va Ixtisoslashtirilgan MBBTlari
Qo‘llanishi mumkin boigan soha bo‘yicha universal va ixtisoslashtirilgan (muammoga yo‘naltirilgan) MBBTlari farqlanadi. Turli MBBTdagi joiz ma’lumotlaming turlar nabori har xil. Undan tashqari, qator MBBTlar ishlab chiqaruvchiga ma’lumotlaming yangi turlarini va bu ma’lumotlar ustida bajariluvchi
yangi amallami qo‘shishga imkon beradi. Bunday tizimlar ma’ lumotlar bazasining kengayuvchi tizimlari deb yuritiladi.
Ma’lumotlar bazasining kengayuvchi tizimlari konsepsiyasining keyingi rivoji - murakkab obyektlami bevosita modellashda yetarlicha quvvatli ifodalash imkoniyatlariga ega boigan mal`umotlar bazasining obyektga yo‘naltirilgan tizimi hisoblanadi.
Quvvati bo‘yicha bitta odam foydalanuvchi va ko‘pchilik foydalanuvchi (korporativ) MBBTlari farqlanadi. Bitta odam foydalanuvchi MBBTlar texnik vositalarga qo‘yiladigan talablaming yuqori emasligi, oxirgi foydalanuvchiga mo`ljallanganligi, narxining pastligi bilan xarakterlanadi.