0f11aztitul(1-7)

144 
 
3.1. Kondensator və sarğacdan ibarət sadə rəqs konturunda elektromaqnit rəqsləri alın-
mışdır. Konturdakı kondensatora elektrik tutumları eyni olan üç kondensator paralel 
birləşdirilərsə, dövrədəki elektromaqnit rəqslərinin periodu necə dəyişər?  
3.2. Rəqs konturunda kondensatorun tutumu 
2
, sarğacın induktivliyi 
80
-dir. 
Konturda yaranan elektromaqnit rəqslərinin period və tezliyini təyin edin (
= 3). 
3.3. Şəkildə iki sadə rəqs konturunda cərəyan şiddəti-
nin rəqsləri verilmişdir. Hansı konturda məftillə-
rin müqaviməti böyükdür? 
3.4. Rəqs konturunda yaranan 
elektromaqnit rəqslərinin 
tezliyi 
50
-dir. Konden-
satorun lövhələri arasında 
məsafəni neçə dəfə böyütmək 
lazımdır ki, rəqs konturunda 
120
 tezlikli rəqs 
yaransın? 
3.5. Elektrik tutumu  5mkF olan kondensatordan və induktivliyi 200mHn olan sarğacdan 
ibarət sadə rəqs konturunda nə qədər müddətdən sonra elektrik enerjisi tamamilə 
maqnit enerjisinə keçər (
= 3)? 
3.6.  Dəyişən  cərəyanın  tezliyi  50 
Hs,  bu  dövrədəki  sarğacın  in-
duktivliyi  0,05  Hn,  voltmetrin 
göstəricisi  isə  210  V-dursa, 
dövrədəki cərəyan şiddəti nəyə 
bərabər olar (
= 3)? 
3.7. İnduktivliyi 
0,1
 olan sarğac müqaviməti 
25
 olan rezistorla ardıcıl birləşdirilərək 
tezliyi 
50
 olan dəyişən cərəyan mənbəyinə 
qoşulmuşdur. Sarğacın uclarında 
120   
gərginlik olan anda ondan keçən cərəyan 
şiddətinin qiymətini təyin edin (
= 3). 
3.8.  Şəkildəki  iki  kondensatorlar  qoşulan  dəyişən 
cərəyan  dövrəsi  verilmişdir.  Şəklə  əsasən  multi-
metrlərin göstəricilərini və kondensatorlar sistemi-
nin müqavimətini  hesablayın. 
 
 
3.9. Şəkildəki transformatorun 
çıxışında yaranan gərginliyi 
təyin edin. 
 
 
 
I 
I
t
t
1
2
Kondensatorun 
tutumu 
220 mkF 
Kondensatorun 
tutumu 
100 mkF 
Dəyişən cərəyan mənbəyi 
u = 17 sin314t
 
Giriş
 
Çıxış
 
50 sarğı
 
10 sarğı
 
1000 V
II
I  
fəslə
 a
id 
MƏ
SƏ
LƏ
LƏ
R
 
  LAYİHƏ

---

145 
 
3.10. Şəkildə aktiv, tutum və induktiv 
müqavimətlərinin dəyişən cərəyan 
tezliyindən asılılıq qrafikləri təsvir 
edilmişdir. Bu asılılıqlar uyğun olaraq 
hansı rəqəmlə işarə edilmişdir. 
3.11. Ölkəmizdə istehsal olunan dəyişən 
cərəyanın tezliyi 50 Hs-dir. Su- 
elektrik stansiyalarında 24 cüt 
qütbü olan rotor dəqiqədə neçə dəfə 
fırlanmalıdır ki, həmin tezlik 
alınsın? 
3.12. İnduktivliyi 
0,1
10
 
aralığında dəyişən sarğac və 
elektrik tutumu 
50
5000
 
aralığında dəyişən kondensatordan 
ibarət olan radioqəbuledici hansı 
tezlik aralığında işləyir? 
3.13. İlk radio siqnalı 1895-ci ildə A.S.Popov tərəfindən 
250  məsafəyə göndərilmişdir. 
Göndərilən siqnal nə qədər müddətə həmin məsafəni qət etmişdir? 
3.14. Radiolokator 1700 Hs tezlikli impuls 
rejimində işləyir. Hər bir impulsun 
davametmə müddəti 0,8 mksan-dir. 
Radiolokator hansı ən böyük ( ) və 
ən kiçik ( ) məsafələrdə hədəfi təyin 
edə bilər ?  
 
3.15. Bütün rənglər monoxromatik deyildir. Ve-
rilən  rənglərdən  monoxromatik  olmayanı 
müəyyən edin: ağ, qırmızı, sarı, boz, göy, 
narıncı, qara, yaşıl.  
 
3.16. Şəkildə x simvolu ilə hansı rəngli şüa işarə 
edilmişdir? 
 
3.17. İki koherent dalğanın yollar fərqinin 5
 
olduğu nöqtədə alınan interferensiya 
maksimumunun tərtibini təyin edin. 
3.18. Koherent dalğalar üçün düzgün ifadəni seçin:  
1 – dalğa uzunluqları eynidir;  
2 – tezlikləri fərqlidir;  
3 – fazalar fərqi zamandan asılı olmayaraq sabitdir;  
4 – dalğa uzunluqları fərqlidir;  
5 – fazalar fərqi zamandan asılı olaraq dəyişir;  
6 – tezlikləri eynidir. 
 
3.19. Hər 1 mm məsafədə 500 cizgisi olan difraksiya qəfəsinin səthinə perpendikulyar ola-
raq dalğa uzunluğu 500 nm olan monoxromatik işıq düşür. Ekranda neçə tərtib spektr 
müşahidə olunar? 
3.20. Difraksiya qəfəsinin görünən spektrinin ikinci və üçüncü tərtib dalğaları qismən bir-
birini  örtür. Üçüncü  tərtib  spektrdəki  hansı uzunluqlu dalğa  ikinci  tərtib spektrdəki 
700 nm uzunluqlu dalğaya uyğundur? 
 
 
Müqavim
ət 
0 
1 
2 
3 
II
I  
fəslə
 a
id 
MƏ
SƏ
LƏ
LƏ
R
 
l
1
 
l
2
 
  LAYİHƏ

---

 
 
 
 
Optik  disklərdə  məlumatlar  mikro  dərinlikli  spiralvarı 
cığırlara yazılır. Disk kompüterdə, yaxud lazer oxudu-
cuda  fırlandıqda  lazer  şüası həmin  cığır  üzrə  sürüşür. 
Bu zaman cığırın səthindən qayıdan şüalar xüsusi qur-
ğunun  üzərinə  düşür.  Orada  fotoeffekt  hadisəsi  baş 
verir – işıq şüası elektrik siqnallarına çevrilir. Həmin siq-
nallar kompüterdə yenidən görüntülü və səsli məlumat-
lara çevrilir. Fotoeffekt kosmik gəmilərdə, metroda və 
s. sahələrdə geniş tətbiq olunur. 
 
“Fotoeffekt hadisəsi” nədir?  
 
Bu hadisənin fizika elmi ilə nə əlaqəsi var? 
 
_______________________________________________ 
 
 
Yerin müəyyən ərazisində nüvə sınaqlarının keçirilib-keçirilmədiyini yox-
lamaq  üçün  ən  etibarlı  üsul  həmin  ərazidə  radioaktiv  sezium 
Cs  və 
stronsium   Sr izotoplarından ibarət radioaktiv çirklənmənin aşkar edil-
məsidir. Bu izotoplar 1945-ci ildə nüvə silahı tətbiq edilənə qədər təbiət-
də mövcud olmayıbdır. Məsələn, 1986-cı ildə Çernobıl AES-də qəza part-
layışının baş verməsi nəticəsində 200 000 km  ərazi – Belarusiya, Ukray-
na və Rusiyanın 70% ərazisi radioaktiv çirklənməyə məruz  
qalmışdır.  
Ən çox çirklənən meşələr oldu. Belə ki, radioaktiv sezium-137  
izotopu meşələrdə fasiləsiz dövr etdiyindən, indi də meşə 
məhsullarını – göbələk və giləmeyvələri, ov heyvanlarının 
ət və süd məhsullarını qəbul etmək təhlükəlidir.   
 Niyə nüvə sınaqlarından sonra ətraf ərazidə 
sezium-137 və stronsium-90 izotopları yaranır? 
_______________________________________________ 
 
 
2008-ci  ildə  əsas  halqasının  uzunluğu  26,659  km 
olan Böyük adron kollayderinin (BAK) tikintisi başa 
çatdı. 10 milyard avroya başa gələn BAK-da ümumi 
enerjisi  7  TeV  olan  sürətləndirilmiş  protonların 
toqquşdurulması  həyata  keçirildi.  Nəticədə  BAK 
daxilində temperaturu Günəş nüvəsindəki tempe-
raturdan minlərcə dəfə böyük istilik almaq müm-
kün oldu. 
 
Niyə külli miqdarda vəsaitə başa gələn belə 
eksperiment aparılır? 
 
Alimlər bununla nəyə nail olmaq istəyirlər?  
 
•
 
ATOM FİZİKASI 
IV fəsil 
  LAYİHƏ

---