Mədəni Quran dünyagörüşü (в кривых). cdr
Yüklə 388,37 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mədəni Quran dünyagörüşü Quran dünyagörüşü islahatçılığın əsasını təşkil edir
- Universal islam dünyagörüşü forması necə təhrif olunub
| © Beynəlxalq İslam Fikri İnstitutu, 2017 © “İdrak” İctimai Birliyi, 2017 The International Institute of Islamic Thought (USA) P.O. Box 669, 500 Grove St., Suite 200, Herndon, VA 20170, USA www.iiit.org The International Institute of Islamic Thought (UK) P.O. Box 126, Richmond, Surrey, TW9 2UD, UK www.iiituk.com “İdrak” İctimai Birliyi AZ1100, Bakı ş., M. Seyidov 3138, D korpusu, 1-ci mərtəbə www.idrak.org.az ISBN
Tərcüməçi, redaktor və şərhlərin müəllifi : Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Elvüsal Məmmədov Bədii və texniki tərtibat: Həsən Həsənov Kitab Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin icazəsi ilə nəşr olunur (DK-535/Q) 3 Mədəni Quran dünyagörüşü Quran dünyagörüşü islahatçılığın əsasını təşkil edir Hər bir mədəni sistemin öz dünyagörüşü forması vardır. Bu dünyagörüşü formasına həmin sistemin metodologiyası funksi- onallıq qazandırır. Hər metodologiya isə öz prinsipləri ilə seçi- lir. Hər hansı bir millətin mədəni dünyagörüşü formasını işlək vəziyyətə gətirən güc metodologiya, yəni düşünmə üsullarıdır. Mədəni islam dünyagörüşü prinsip, dəyər və anlayışlar təsis edən “kök” rolunu oynayır. Bu prinsiplər, dəyər və anlayış- lar islam dünyagörüşünün mahiyyətini, istinad bazasını, ali məqsədlərini əks etdirir. İslam dünyagörüşünün strukturu, metodologiyasının prin- sip və dəyərlərinə lazımi diqqətin yetirilməməsi bu meto- dologiyadakı anlaşılmazlıq və təhrifl ərin müəyyən edilməsini çətinləşdirir. Metodoloji ətalət və “qısırlığ”ın, çoxluğuna bax- mayaraq, prinsip və dəyərlərin donuqluğunun kökündə yatan ən mühüm səbəblərdən biri də məhz budur. Müsəlman metodologiyası, dəyər və anlayışları Quran dünyagörüşünə söykənir. Məhz Quran dünyagörüşü fərd və cəmiyyətin mənəvi gücünü müəyyənləşdirəcək ideoloji stimu- lu təmin edən “kök”, “torpaq” və “mənbə” rolunu oymayır. Baş verən proseslərdə fərdlər və cəmiyyətə istiqamət verən, proseslərin mədəni abadlaşdırma tərəfini müəyyənləşdirən də məhz bu dünyagörüşü formasıdır. Bunun üçün əgər bu dünyagörüşü forması aydın və konk- ret, asan başa düşülən, ziddiyyət və qüsurlardan uzaq olarsa,
4 fərd və cəmiyyəti hərəkətə gətirən aktiv tərbiyəvi-ideoloji və mənəvi gücə çevriləcəkdir. Yox, əgər bu dünyagörüşü mübhəm, kortəbii və mövhumat səciyyəli olarsa, ümmətin sahib olduğu prinsiplərin fərdi və sosial həyata təsiri olmayacaqdır. Müsəlmanların şüursuzluğu, islam dünyagörüşü – universal dünyagörüşü forması ilə az maraqlanmaları ümmətin keçmişdə və indi düçar olduğu tənəzzül və geriliyin səbəbi kimi özünü göstərir. İslam dünyagörüşünün tənəzzülündə əhəmiyyətli dərəcədə rol oynamış səbəblərdən biri də müsəlman ziyalıların Qərb mədəniyyətini ondakı həyata və dünyaya baxış formasını öyrənmədən mənimsəmələri olmuşdur. Bu səbəbdən əgər müsəlman ziyalılar “ayılmazlarsa”, mütəfəkkir, pedaqoq və islahatçılar ciddi, konstruktiv elmi- tənqidi şəkildə keçmiş irs və mədəniyyətlərinin “qovluqlar”ını açmazlarsa, ümmətin məruz qaldığı gerilik və tənəzzülün qar- şısını ala bilməyəcəklər. Onlar dərk etməlidirlər ki, açılması lazım olan ilk “qov- luq” islam dünyagörüşü qovluğudur. Çünki məhz bu dünya- görüşü həm insan oğlunun ideoloji “özül”ünü, həm də fikri- mənəvi stimulu təmsil edən baza hesab olunur. Əgər onlar ümmətin dünyagörüşünü anormallaşdıran, donuq və mübhəm hala gətirən səbəbləri müəyyənləşdirə bilməsələr, fəal, stimul- laşdırıcı islam dünyagörüşünün bərpa edilməsində, ümmətin mənəvi-elmi sərvətinin aktiv vəziyyətə gətirilməsində iştirak etmələri mümkün olmayacaqdır. Axı məhz bu dünyagörüşü islam missiyasını reallaşdıra, mənəvi abadlaşdırmanı təmin edə bilər. Çünki bu dünyagörüşü və ideoloji metodologiyası özül funksiyasını icra edir. 5 Universal islam dünyagörüşü forması necə təhrif olunub? Şanlı keçmişimizdən, Peyğəmbər və erkən dövr islam mədəniyyətinin nailiyyətlərindən xəbərimiz vardır. Sonralar ümmətin düşdüyü və indi də əziyyət çəkdiyi acınacaqlı vəziyyət də bizə məlumdur. Biz o dövrün insanlarının dünyagörüşünü başa düşməsək, həmin əsrlərdə qazanılmış nailiyyətləri, uğur- ları izah edə bilməyəcəyik. Söhbət o dünyagörüşündən gedir ki, müsbət stimul, ideoloji-mənəvi hərəkətverici qüvvə rolu- nu oynamış, inkişaf meydana gətirmişdir. Biz həmin inkişafın nəticələrini indi də görürük. İnkişaf nəticəsində xalqların təkcə din və mədəniyyətləri dəyişilməmiş, həm də dilləri müsbət təsirə məruz qalmışdı. Bizim və bütün bəşəriyyətin cavab tapmalı olduğu sual bu- dur ki, həmin dövrdə insanların sahib olduqları dünyagörüşü nədən ibarətdir, hansı baza üzərində qurulmuşdur, necə mey- dana çıxmışdır. Nə üçün və necə? Əsrlər keçdikcə bu dünya- görüşünün ümmətə təsiri azalmış və ümmət aktivlik və stimul axtarışına çıxacaq qədər zəifl əmiş, öz mədəni funksiyasından məhrum olaraq “künc”ə sıxışmışdır. Bu suallara cavab verməzdən əvvəl qeyd etməliyik ki, erkən dövr müsəlmanlarının dünyagörüşü indiki müsəlmanların dünyagörüşü ilə eyni olmamışdır. İndiki dünyagörüşü forma- sı nəzəri və neqativ olub, iddia və illüziyalardan ibarətdir; müsəlman fərdə “öz”ü ləğv edəcək qədər diktəedici və kortəbii şəkildə məsuliyyət yükləyir. Bu cür dünyagörüşü və ritorika bir çox tərəfl ərinə görə ne- qativ olub, təcridedici və icbari səciyyə daşıyır. Nəticədə bilik əldə etmək həvəsi itir, təbii qanunauyğunluqlar öyrənilmir, mədəni abadlaşdırma və varislik layihəsində iştirak əzmi yox
Yüklə 388,37 Kb. Dostları ilə paylaş:
|