1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Martin Behaymın düzəltdiyi qlobusun açılmış maketi
54 Martin Behaymın göstərdiyi xidmətlər və Braziliya ilə bağlı olan suallara aydınlıq gətirilməsi Portuqallar isə Braziliyanı kəşf edən ilk səyyah kimi həmin adların, yəni Pinsonun və Lepenin üstündən xətt çəkərək bildirirlər ki, portuqal dənizçisi Duarti Paşeku Pireyra və Portuqaliyanın xidmətində olan alman alimi Martin Behaym 1490-1495-ci illər arasında həmin ərazidə olublar, lakin başqalarını cəlb etməmək üçün, dövlət sirri kimi həmin kəşfi məxfi saxlayıblar. Bu barədə ortaya arqumentlər çox qoyulsa da, lakin bunu sübut etmək hələ də mümkün olmayıbdır. Daha doğrusu bu inandırıcı görün- mür. Ona görə ki, alman coğrafiyaçünası o qədər də tanınmış dəniz səyyahı sayılmırdı ki, portuqallar onu belə bir həm məsuliyyətli, həm də dövlət əhəmiyyətli səyahətə yollasınlar. Bir çox alimlər qeyd edirlər ki, alman coğrafiyaşünası Martin Behaym (1459-1507) məxfi ekspedisiyaların birində Cənubi Amerika sahillərinə üzübdür. Bu bir qədər qeyri- ciddi iddia sayılır, ona görə ki, Behaym öz zamanında fəaliyyət göstərən alim həmkarları arasında necə zəif idisə, eləcə də dənizçilik işlərində həddindən artıq peşəkar naviqator sayılmırdı. 55 Martin Behaym (1459-1507) Həmin dövrdə Afrikanın sahillərini tədqiq edən portu- qallar özləri güclü dənizçilik, kapitan, losman, şturman və naviqatorlarlar kimi şahzadə Enrikenin Saqriş şəhərində yaratdığı naviqasiya məktəbinin ustadları idilər. Bəzi mənbələrdə göstərilir ki, Behaym XV əsrin 90-cı illərinin ortalarında gedib Azör adalarında məskunlaşır və indiyənə kimi dəqiq bilinmir o, orada hansı işlərlə məşğul olubdur. Lakin bir neçə tarixçinin fikrincə, alman alimi orada məxfi sayılan portuqal ekspedisiyalarında Atlantik okeanının qərb sahillərinə səyahət etmiş və çox güman ki, o, həm Şimali, 56 həm də Cənubi Amerika materiklərinin sahillərinə yan almışdır. Tarixçilər bunu onunla əsaslandırırlar ki, əgər Behaym Qərbi Atlantikada üzübdürsə, deməli o, mütləq hər iki materikin sahillərinə gedib çıxa bilərdi. Belə bir inandırıcı olmayan əsaslara istinad edərək, onun hələ 1498-ci ilə qə- dər Amerika sahillərini Florida yarımadasından Braziliyaya kimi əraziləri yaxşı tanıması fərziyyəsini irəli sürürlər. Portuqal gəmilərinin anonim kapitanları ilə birlikdə Behaym Cənubi Amerikanın kəşfini həyata keçirmiş və gələcəkdə Braziliyanın kəşf edilməsində Kabrala lazımi məlumatlar vermişdi. 1 Əgər, Martin Behaym heç olmasa bir dəfə Cənubi Amerika sahillərində və ya ona yaxın olan adalara gedib çıxsaydı, onda o, mütləq 1492-ci ildə Nürnberq şəhərində tərtib etdiyi, bizə gəlib çatmış ən qocaman qlobusunda həmin əraziləri qeyd edərdi. Bundan əlavə o, səyahətlər-dən əl çəkəndən sonra yəni, heç kimdən asılılığı olmadığı bir vaxtda, həmin torpaqlar barəsində xüsusi qeydlər verərdi. Qeydlərdən isə öncə bir çox dənizçiləri hava-su kimi maraqlandıran Yeni Dünya sahillərinin konturları çəkilmiş xəritələr tərtib edə bilərdi. 1 Хенинг Р. Неведомые земли. Пер. с нем. М., 1963, т. IV, гл. 198. 57 Martin Behaymın düzəltdiyi qlobus Nürnberq (1492) Behaym yaxşı bilirdi ki, həmin dövrdə naməlum və yenicə kəşf edilmiş torpaqların xəritələri ən baha qiymətə satılan sənəd sayılırdı. “Alimin qlobusunda atlantikanın o biri tayındakı Cənub materiki barəsində heç bir əsər əlamət yoxdur”. 1 Bununla da deməliyik ki, tarixi sənədlər olmadığı üçün, XV əsrin 1 Дитмар А. Б. От Птолемея до Колумба. М., 1989, С. 230. 58 90-cı illərində Behaymın Amerikaya gedib çıxması sübuta yetirilmir. Martin Behaymın düzəltdiyi qlobusun açılmış maketi Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|