1 Ramiz Dəniz
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Qonsalu Kuelyunun torpağı”
50 düşmüş bir gəmini yandırıb yolunu davam etdirir və 6-sı sentyabr 1502-ci ildə Lissabonda lövbər atır. 1 Ekspedisiya axtarışlar zamanı qızıl və gümüş baxımdan kralın ümidlərini puç etsə də, amma böyük coğrafi nailiyyətlərə imza atmışdır. 5 0 30 / c.en dairəsindən 25 0 c.en dairəsinə kimi, San-Roka burnundan Kananea çayının mənsəbinə kimi 3000 km-lik sahil zolağını, o cümlədən, Veles de Mendosadan sonra 5 0 30 / c.en dairəsindən 16 0 c.en dairəsinə kimi, 1000 km-lik məsafəni təkrarən tədqiq edərək, yeni xəritəyə daxil etmişdi. Təxminən 450 il həmin ekspedisiyanın nailiyyəti gizlin saxlanılsa da, bu işdə Vespuççinin rolu danılmazdır. Ona görə ki, bu səyahət barəsində o, qeydlər aparan zaman paxllıqdanmı deyim, yoxsa əldə olan şöhrəti öz adına yazdırmaqdanmı, bir dəfə də olsun Kuelyunun adını çəkmir və bütün missiyanın nailiyyətlərini həyasızcasına mənimsə- yir. Yalnız XX əsrin 60-cı illərin sonunda İtaliyanın Fano şəhərində fəaliyyət göstərən kitabxanada, 1504-1505-ci illər tarixi ilə göstərilən köhnə bir xəritə tapılır. Həmin xəritədə Braziliya “Qonsalu Kuelyunun torpağı” adlanır. Məhz ondan sonra Kuelyunun Braziliyanın tədqiqində müstəsna rol oynaması önə çəkilir. 1 И. П. Магидович, В. И. Магидович. Очерки по истории географи- ческих открытий, II том. Москва, “Просвещение”. 1982. стр.59 51 Portuqalların əsl məqsəd-məramını, Kabralın buraya təsadüf nəticəsində gəlib çıxdığını və Kabraldan əvvəl bu materikdə hər hansı bir səyyahın olub-olmadığını müəyyənləşdirmək üçün Kuelyunun sahilə yaxınlaşdığı coğrafi məntəqələrini nəzərdən keçirmək lazımdır. Ekspedisiyanın avqustun 17-də sahilə toxunduğu ən şimal nöqtə 5 0 30 / c. en dairəsindəki San-Roka burnudur. Həmin burun bir il bundan əvvəl hələ Pinson və Lepe tərəfindən kəşf edilmişdi. İspanların bu ərazilərdə keçir- dikləri tədqiqat işlərini heçə endirmək üçün portuqallar bu ərazidə fəaliyyət göstərməliydilər. Ona görə ki, sonradan bu ərazilər əldən çıxa bilərdi. Ən əsas portuqallar sənədlə sübut etməliydilər ki, Pinson ilə Lepenin gəmiləri demarkasion xətdən xeyli şərqdə Braziliya sahillərinə yan almış və bununla da onların fəaliyyətinin nəticələri heçə endirilməliydi. Yəni, portuqallar yuridik sənədə əsaslana- raq ispanların fəaliyyətinə bu ərazilərdə son qoymalı idilər. Bəzi mənbələrdə göstərilir ki, Kuelyu Kabralın Braziliya sahillərinə hansı enlikdə yan almasından xəbərsiz idi. Lakin bu inandırıcı görünmür. Ona görə ki, Kabral Braziliya sahilləri ilə üzləşəndən sonra, “kəşflə” bağlı xəbəri krala çatdırmaq üçün Qaspar de Lemuşu mayın 1-də Lissabona göndərir. Məhz bunu əsas tutaraq, Qaspar de Lemuşun Lissabonda Kuelyu ilə görüşüb Braziliya barəsində məlu- 52 mat toplamasını bildirmək olar. Deməli, Kuelyu Kabralın 16 0 30 / (indiki Portu-Sequru) sahilə yan almasından məlumatlı idi. İspanların əziyyətini yerə vuran Kuelyu həmin nöqtədən cənuba doğru üzür və avqustun 28-də Sant-Auqustin (Kabu-Branku) burnuna çatır. Ondan bir az cənubda mülayim hindu tayfası ilə rastlaşır və onlardan üç qadın könüllü olaraq gəlmələrlə Portuqaliyaya getməyə razılıq bildirirlər. Burada dənizçilər bir ay qalır və Borborema dağlarından daşan xırda çaylar olan San-Migel (29 sentyabr), San-Jeronimu (30 sentyabr), oktyabrın 4-də isə 10 0 30 / c. en dairəsində yerləşən hamısından böyük çay olan San-Fransiskunun mənsəblərinin yanından ötür. Noyabrın 1-də ekspedisiya vacib olan 13 0 c. en dairəsində yerləşən Todeus-us-Santus buxtasına yan alır. Bu ətraf ərazidə olan ən böyük körfəzin sahili idi, sonralar onu sadəcə Baiya (“Buxta”) adlandırırlar. Portu-Sequruda onlar Kabralın il yarım əvvəl qoyduğu iki yunqanı götürürlər. Bu bir daha hinduların sülhsevərliyindən xəbər verirdi. Yollarını davam etdirən portuqallar dekabrın 13-də Santa-Lusiya (çox güman ki, Dosi çayıdır) çayının mənsəbini arxada qoyur, dekabrın 21-də San-Tome burnunu (22 0 c.en dairəsi) keçib birbaşa qərbə tərəf üz tutur və yanvarın 1-də heyranedici Quanabara buxtasına çatırlar. Onlar buranı (23 0 c.en dairəsi) 53 çayın mənsəbi ilə səhv salaraq, həmin yeri “Yanvar çayı” – Rio-de-Janeyro adlandırırlar. Ən maraqlısı odur ki, Braziliya sahillərinə üzən ekspedisiya iştirakçıları rəsmi olaraq, həmin sahilləri tədqiq etməkdən ötrü yollansa da, el gözünə onlara daha vacib tapşırıq verilmişdi. Həmin tapşırığa əsasən, Kuelyu Kabra- lın “kəşf” etdiyi ərazinin Tordesilyas müqaviləsi zamanı müəyyən edilmiş demarkasion xətdən neçə dərəcə qərbdə və ya şərqdə yerləşdiyini təyin etməliydi. Guya əvvəlki ekspedisiya sahilə çıxdığı ərazinin uzunluq koordinatlarını təyin edə bilməmişdi. Portuqallar Tordesilyasda yürütdük- ləri yalana doğru don geydirmək üçün belə edirdilər. Beləliklə, Kuelyunun üç karavellası sahilə yan aldığı nöqtədən 500 km. aşağı düşərək, 1502-ci ilin birinci günündə böyük bir çayın mənsəbinə çatır (indiki Rio-de- Janeyro şəhərinin ərazisi). Elə ikinci ekspedisiya vaxtı (1503-1504) Vespuççi Kuelyu ilə birlikdə həmin sahillərə üzmüş və bu səyahət zamanı bir çox hadisələri qələmə alıb, həmin qeydləri bir neçə dəfə Avropada çap etdirmişdi. Qeyd etmək istəyirəm ki, həmin səyahət az qala faciə ilə nəticələnəcəkdi. Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|