Ózbekstan respublikasi joqari hám orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASI JOQARI HÁM ORTA
ARNAWLÍ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI


ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ NÓKIS MÁMLEKETLIK
PEDAGOGIKALÍQ INSTITUTÍ
Magistratura bólimi
Anıq hám tábiyiy pánlerdi oqıtıw metodikası
(Fizika hám astronomiya) tálim baǵdarı
Zamanagoy fizika hám astronomiyanıń fundamental tiykarları
klassikalıq hám kvantlıq aspektleri páninen

Tema: Terbelis hám tolqınlar

KURS JUMISI

Kafedra baslıǵı: f.-m.i.d., prof. A. Kamalov

Qabılladı: f.-m.i.d., doc. B.Yavidov
Orınladı: X.Turdıbayev


NÓKIS 2023
TEMA: TERBELIS HÁM TOLQINLAR


REJE:

Kirisiw
I BAP. TERBELISLER HAQQÍNDA ULÍWMA MAǴLÍWMAT.

1. Terbelisler haqqında tiykarǵı túsinikler.
2. Erkin terbelislerdiń payda bolıw shártleri.
3. Serpimlilik kúshleriniń tásiri astında terbeliwshi deneniń qozǵalıs teńlemesin anıqlaw.


II BAP. GARMONIKALÍQ TERBELISLERDE ENERGIYANÍŃ ÓZGERIWI.
1. Súykeliw joq sistemadaǵı energiyaniń ózgeriwi.
2. Terbelislerdi vektorlıq qosıw.
3. Matematikalıq, fizikalıq, prujinalı mayatnikler hám terbelis konturı.


III BAP. MexanikalÍq TOLQÍNLAR
1. Bóylama hám kóldеneń tolqınlar. Tolqın teńlemesi.
2. Akustika elemetleri.
Juwmaqlaw
Paydalanılǵan ádebiyatlar


KİRİSİW
Jumıstıń aktuallıǵı: Elimizde ǵarezsizliktiń dáslepki jıllarınan aq jas áwladlardı tárbiyalawǵa itibar úlken bolıp kelmekte. Hesh kimnen kem bolmaǵan, joqarı mánawiyatlı, salamat hám bárkamal perzentlerdi ósiriw búgingi kúnniń baslı maqseti bolıp tabıladı. Bunday úlken wazıypalar basqıshpa-basqısh ámelge asırılmaqta.
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2021-jıl 19-marttaǵı Fizika salasındaǵı tálim sapasın asırıw hám ilimiy izertlewlerdi rawajlandırıw ilajları haqqındaǵı qararında belgilengen wazıypalar mazmunınan kelip shıqqan halda islep shıǵılǵan bolıp, ol zamanagóy talaplar tiykarında fizika oqıtıwshıları mamanlıǵın asırıw processleriniń mazmunın jetilistiriw hám de olardıń kasibiy kompetentligin asırıwın názerde tutadı [1].
Mámleketimizde jámiyet ómirinde, bilimlendiriw salalarında ótkizilip atırǵan ilajlar jáhán talaplarına juwap beretuǵın aqıllı hám joqarı dárejede pikirleytǵın kadrlar biliminiń nátiyjeliligin asırıw, oqıwshılar bilimin tereńlestiriw, olardıń bilimlerin analizlep úyretiwden ibarat.
Bul kurs jumısında túrli terbelislerdi úyreniwge arnalǵan. Mexanika hám akustikada, radiofizika hám optikada, kvant fizikasında hám qattı deneler fizikasında da biz terbelislerge dus kelemiz. Terbelis nizamların xarakterleytuǵın teńlemelerdiń ulıwmalıǵına tiykarlanǵan terbelislerdi úyreniwge birden-bir jantasıw hár qıylı, bir qarawda, hádiyseler ortasındaǵı tereń baylanıslılıqlardı anıqlaw imkaniyatın beredi.
Sonday etip, terbelislerdi úyreniw, biz tek ǵana qanday “terbelisler” hám de “tolqınlar” ǵa itibar beremiz, bálki tiykarınan terbelisler hám tolqınlar qanday hám ne ushın júz bolıwına itibar beremiz.