Ўзбекистон республикаси

Baholash mezoni va ko‘rsatkichlari

Guruhlar	Savolning to‘liq va aniq yoritilishi 0-5 ball	Misollar bilan muammoga echim topishi 0-5 ball	Guruh a’zolarining faolligi 0-5 ball	Jami ball

3-ilova

SHaxs biogenetik va sotsiogenetik nazariyalari.

Kasb shakllanish tarixi.

Jahon psixologiya fanida shaxsning kamoloti uning rivojlanishi to‘g‘risida xilma-xil nazariyalar yaratilgan bo‘lib, tadqiqotchilar inson shaxsini o‘rganishda turlicha pozitsiyada turadilar va muammo mohiyatini yoritishda o‘ziga xos yondashuvga egadirlar. Mazkur nazariyalar qatoriga biogenetik, sosiogenetik, psixogenetik, kognitiv, psixoanalitik, bixevioristik kabilarni kiritish mumkin.Biogenetik nazariyaning negizida etilish bosh omil sifatida qabul qilingan bo‘lib, qolgan jarayonlarning taraqqiyotini ixtiyoriy xususiyat kasb etib, ular bilan o‘zaro aloqa tan olinadi, xolos. Mazkur nazariyaga binoan, taraqqiyotning bosh omili biologik determinantlarga (aniqlov-chilarga) qaratiladi va ularning mohiyatida ijtimoiy-psixologik xususiyatlar keltirib chiqariladi. Taraqqiyot jarayonining o‘zi biologik etilishning universal bosqichi sifatida sharhlanadi va talqin qilinadi. Biogenetik qonunni F.Myuller va Gekkellar kashf qilishgan, biogenetik qonuniyat fanning taraqqiyoti nazariyani tashkil qilganda hamda antidarvinchilarga qarshi kurashda muayyan darajada tarixiy rol o‘ynagan. Biroq fanning individual va tarixiy taraqqiyoti munosabatlarini tushuntirishda qo‘pol xatoliklarga yo‘l qo‘yilgan. Jumladan, biologik qonunga ko‘ra shaxs psixologiyasining individual taraqqiyoti (ontogenez) butun insoniyatni tarixiy taraqqiyoti-ning (filogenez) asosiy bosqichlarini qisqacha takrorlaydi, degan g‘oya edi. Biologik nazariyaga qarama-qarshi bo‘lgan nazariya sosiogenetik nazariya hisoblanadi. Sosiogenetik yondashuvga binoan shaxsda ro‘y beradigan o‘zgarishlar jamiyatning tuzilishi ijtimoiylashish usullari va uni qurshab turgan odamlar bilan o‘zaro munosabati vositalaridan kelib chiqqan holda tushuntiriladi. Ijtimoiylashuv nazariyasiga ko‘ra inson biologik tur sifatida tug‘ilib, hayotning ijtimoiy shart-sharoitlarining bevosita ta’siri ostida shaxsga aylanadi. G‘arbiy Evropaning eng muhim nufuzli nazariyalaridan biri bu rollar nazariyasidir. Ushbu nazariyaning mohiyatiga binoan jamiyat o‘zining har bir a’zosiga status (haq-huquq) deb nomlangan xatti-harakat (xulq)ning barqaror usullari majmuasini taklif qiladi. Inson ijtimoiy muhitda bajarishi shart bo‘lgan maxsus rollari shaxsning xulq-atvor xususiyatlarida o‘zgalar bilan munosabat muloqot o‘rnatishda sezilarli iz qoldiradi. Psixologiyaning irrasional (aqliy bilish jarayonlaridan tashqari) tarkibiy qismlari bo‘lishi emosiya, mayl va shu kabilar yordamida shaxs xulqini tahlil qiluvchi nazariya psixodinamika deyiladi. Mazkur nazariyaning yirik namoyondalaridan biri amerikalik psixolog E.Eriksondir. U shaxs rivojini 8 ta davrga ajratadi va ularning har qaysisi o‘ziga xos betakror xususiyatga egaligini ta’kidlaydi.

4-ilova

5-ilova

1-o‘quv topshiriq

“Muammo” organayzerini to‘ldiring

SHaxs borasidagi psixologik nazariyalarga doir muammoli masalalarni echimini topishga yordam beradi va “Muammo” usuli orqali muammo hal qilinadi.

Muammoning turi	Muammoning kelib chiqish sabablari	Muammoni echish yo‘llari va sizning harakatingiz
Biogenetik va sotsiogenetik nazariyalarda shaxs muammosining talqini nimalardan iborat?

6-ilova

5.1.Ta’lim berish texnologiyasining modeli

Ma’ruzaga ajratilgan vaqt – 2 s	Talabalar soni – 50 ta
O‘quv mashg‘ulotining shakli	Ma’lumotli ma’ruza
O‘quv mashg‘ulotining tuzilishi	1. Kasb tanlash va mehnat tanlash motivlari. 2.Pedagog kasbini tanlash motivlari. 3.Motivatsiyani boshqarish masalalari.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi	Talabalarda bilish faoliyati diagnostikasi to‘g‘risidagi bilimlarni shakllantirish
Pedagogik vazifalar: Kasb tanlash va mehnat tanlash motivlari bilan tanishtirish. Pedagog kasbini tanlash motivlari haqida ma’lumot berish. 3)Motivatsiyani boshqarish masalalari haqida ma’lumotlar berish.	O‘quv faoliyati natijalari: Kasb tanlash va mehnat tanlash motivlari to‘g‘risida ma’lumotlarga ega bo‘lishadi. Pedagog kasbini tanlash motivlari haqida ma’lumotlar beriladi. Motivatsiyani boshqarish masalalari haqida ma’lumotga ega bo‘ladilar.
Ta’lim metodi	Ma’ruza, tushuntirish, suhbat, “Nima uchun” grafik organayzeri
Ta’limni tashkil etish shakli	Ma’ruza, ommaviy, guruhli
Didaktik vositalar	Ma’ruza matni, slayd-prezentatsiya
Ta’limni tashkil etish sharoiti	Maxsus texnik vositalar bilan jixozlangan xona
Nazorat	O‘z-o‘zini nazorat qilish, refleksiya

5.2.“ Kasbiy motiv va motivatsiya ” mavzusidagi ma’ruzaning texnologik kartasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O‘qituvchi	Talaba
1-bosqich. O‘quv mashg‘ulotiga kirish (Da’vat bosqichi) (10 minut)	Kasb tanlash motivatsiyasi mavzusining maqsad va kutilayotgan natijalarini bayon etadi. Savol-javob orqali mavzu borasidagi talabalar fikrlari, tasavvurlari o‘rganiladi.	O‘z fikrlarini boshqalar bilan o‘rtoqlashishadi. Tinglashadi, yozib borishadi.
2-bosqich. Asosiy (Anglash bosqichi) (50 minut)	2.1. Mavzu bo‘yicha ma’ruza matnini tarqatadi, uning rejasi va asosiy tushunchalari bilan tanishishni taklif etishadi 2.3. Taqdimot texnologiyasi yordamida asosiy nazariy ma’lumotlarni bayon etadi. Jalb qiluvchi savollar bilan murojaat etadi, mavzuning eng asosiy tushunchalarini ajratib ko‘rsatadi, har bir o‘quv biriligi bo‘yicha xulosalar qiladi.	Tinglaydilar, savol-javoblarda ishtirok etishadi. Muhim chizma va jadvallarni o‘z daftarlariga qayd etishadi.
3-bosqich. YAkuniy (Fikrlash bosqichi) (20 minut)	3.1. Talabalarning shaxsning emotsional, motivatsiya soxasi psixodiagnostikasi borasidagi o‘zlashtirgan bilimlarini tekshirish maqsadida “Nima uchun” grafik organayzeridan foydalaniladi (3-ilova). 3.2. Talabalarning javoblarini tinglash orqali talabalarning umumiy tasavvurlari aniqlanadi. 3.3 Mustaqil ish uchun topshiriq beradi va uni baholash mezonlari bilan tanishtiradi.	“Nima uchun” grafik organayzeri orqali vazifani xal qilishga kirishadilar. O‘z fikrlarini boyitadi va to‘ldiradi. Topshiriqni yozib olishadi.

1-ilova

5 Mavzu: Kasbiy motiv va motivatsiya Reja: 1. Kasb tanlash va mehnat tanlash motivlari. 2.Pedagog kasbini tanlash motivlari. 3.Motivatsiyani boshqarish masalalari. O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: Talabalarda shaxs, biogenetik va sotsiogenetik nazariyalarni shakllanishi, shaxsning kasbiy shkllanishi, shaxsning kasbiy rivojlanish bosqichlarini shakllantirish. O‘quv faoliyatining natijasi: shaxs psixologiyaning tuzilishi va kasbiy shakllanish haqida dastlabki bilimlar berish hamda mazkur jihatlar inson shaxsini o‘rganish ob’ekti ekanligi asoslab berildi. doir tasavvurlar hosil qilinadi.

2-ilova

Baholash mezoni va ko‘rsatkichlari

Guruhlar	Savolning to‘liq va aniq yoritilishi 0-5 ball	Misollar bilan muammoga echim topishi 0-5 ball	Guruh a’zolarining faolligi 0-5 ball	Jami ball

3-ilova

Inson faoliyati juda xilma–xildir. Unga mehnat, pedagogik, badiy–ijod, ilmiy–tadqiqot faoliyatlarini kiritish mumkin. Inson faoliyati tarkibini tahlil qilish, shuni ko‘rsatadiki, faoliyat tashqi dunyoni ongli psixik aks ettirilishida namoyon bo‘ladi. Har qanday faoliyatda inson o‘z xatti-harakatlarini maqsadini anglaydi, kutilayotgan natijani tasavvur qiladi, sharoitni idrok qiladi va baholaydi, bajariladigan harakat tarkibini o‘ylaydi, irodaviy zo‘r beradi, faoliyatning borishini kuzatadi, muvaffaqiyat va mag‘lubiyatini o‘ylaydi. Faoliyat bir tomondan, shaxsning rivojlanishi va sifatlarining namoyon bo‘lish sharoiti, ikkinchidan, shu faoliyat sub’ekti bo‘lgan shaxsning taraqqiyot darajasiga bog‘liqdir. Barcha faoliyat turlari tarkibida uchta tarkibiy qismni: maqsad–motiv–harakatni ajratish mumkindir. Maqsad – inson faoliyati so‘nggi natijasining obrazi sifatida namoyon bo‘ladi va ehtiyojlarini amalga oshirilishidir. Motiv – kishini faoliyatga undaydi va unga mazmun baxsh etadi. Ish–harakat galdagi bitta oddiy vazifani bajarishga qaratilgan, nisbatan tugallangan faoliyatning tarkibi. Faoliyatga qaratilgan maqsad ozmi–ko‘pmi uzoq yoki yaqin bo‘lishi mumkin. SHuning uchun bu maqsadga erishish odam tomonidan ana shu maqsad sari harakat qilish davomida uning oldida tug‘iladigan qator juz’iy maqsadlarni izchillik bilan hosil qilishdan iborat bo‘ladi. Tashqi olamdagi narsalarning holatini va xossalarini o‘zgartirishga qaratilgan harakatlarni ish-harakat (sa’i-harakat) deb yuritiladi. Narsalar bilan qilinadigan istalgan bir ish makon va zamon bilan bog‘liq bo‘lgan ma’lum harakatlardan tashkil topadi. Masalan: “A”, “I” harflarni yozishdagi harakatlar, bir-biridan farq qiladi. Odamlarning narsalar bilan qiladigan harakatlari tahlili shuni ko‘rsatadiki, bu harakatlar tashqi jihatdan juda ko‘p, rang-barangdir. SHunday bo‘lsa ham, odatda ular uchta sodda elementlardan tashkil topgandir; “olmoq”, “joyini o‘zgartirmoq”, “quyib yubormoq” bu harakatlar odamning tanasi, oyoqlari va boshi bilan qilinadigan yordamchi harakatlar bilan amalga oshiriladi. muammoning echimini tez eslab qolish va shu bilan shakllangan operatsiyalarni bir faoliyatdan ikkinchi faoliyatga o‘tkaza olishdir.

4-ilova

«Nima uchun?» chizmasini tuzish qoidalari

10-ilova

1-o‘quv topshiriq

FSMU texnologiyasi

Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda hamda o‘quv jarayonini bahs-munozarali o‘tkazishda qo‘llaniladi, chunki bu texnologiya talabalarni o‘z fikrini himoya qilishga, erkin fikrlash va o‘z fikrini boshqalarga o‘tkazishga, ochiq holda bahslashishga hamda shu bilan birga bahslashish madaniyatini o‘rgatadi. Tinglovchilarga tarqatilgan oddiy qog‘ozga o‘z fikrlarini aniq va qisqa holatda ifoda etib, tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam beradi. F-fikringizni bayon eting S-Fikringiz bayoniga sabab ko‘rsating M-ko‘rsatilgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring U- fikringizni umumlashtiring

1-guruh

Savol	Malaka va uning inson hayotidagi o‘rnini qanday baholaysiz?
F-fikringizni bayon eting
S-Fikringiz bayoniga sabab ko‘rsating
M-ko‘rsatilgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring
U- fikringizni umumlashtiring

2-guruh

Savol	Inson odatlar uning ijobiy va salbiy tomonlarini nimada deb o‘ylaysiz?
F-fikringizni bayon eting
S-Fikringiz bayoniga sabab ko‘rsating
M-ko‘rsatilgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring
U- fikringizni umumlashtiring

11-ilova

Jonlantirish uchun savollar: SHaxs tushunchaning mohiyatini izohlang? Individ, shaxs, individuallik tushunchalarining mazmunini asoslang? SHaxs faolligi tushunchalarining mohiyatiga nimalardan iborat? SHaxs shakllanishiga tasir etuvchi omillarni aniqlang? SHaxsning malaka va odatlarining mazmuni nima bilan belgilanadi? SHaxsning psixologik tuzilish modellari tahlilini ko‘rsating?

6-маvzu

Diqqat va kasb tanlash masalalari


6.1.Ta’lim berish texnologiyasining modeli

Ma’ruzaga ajratilgan vaqt – 2 s	Talabalar soni – 50 ta
O‘quv mashg‘ulotining shakli	Ma’lumotli ma’ruza
O‘quv mashg‘ulotining tuzilishi	Diqqat turlari va ularning xususiyatlari. SHaxs diqqatining rivojlanishi. Kasblarni shaxs diqqatiga qo‘yiladigan talablar taxlili. Mavzuni yakunlash.
O‘quv mashg‘ulotining maqsadi	Talabalarda bilish faoliyati diagnostikasi to‘g‘risidagi bilimlarni shakllantirish
Pedagogik vazifalar: Diqqat jarayonlarining turlari va xususiyatlarini o‘rgatish SHaxs diqqatining rivojlanishi bilan tanishtirish. Kasblarni shaxs diqqatiga qo‘yiladigan talablar taxlili to‘g‘risida ma’lumot berish.	O‘quv faoliyati natijalari: Diqqat jarayonlarining turlari va xususiyatlarini o‘rganadilar SHaxs diqqatining rivojlanishi to‘g‘risida tushunchaga ega bo‘ladilar. Kasblarni shaxs diqqatiga qo‘yiladigan talablar taxlili to‘g‘risida ma’lumotlar beriladi.
Ta’lim metodi	Ma’ruza, tushuntirish, suhbat, “Insert” texnologiyasi
Ta’limni tashkil etish shakli	Ma’ruza, ommaviy, guruhli
Didaktik vositalar	Ma’ruza matni, slayd-prezentatsiya
Ta’limni tashkil etish sharoiti	Maxsus texnik vositalar bilan jixozlangan xona
Nazorat	O‘z-o‘zini nazorat qilish, refleksiya

6.2.“Diqqat va kasb tanlash masalalari”

mavzusidagi ma’ruzaning texnologik kartasi

Ish bosqichlari va vaqti	Faoliyat mazmuni
	O‘qituvchi	Talaba
1-bosqich. O‘quv mashg‘ulotiga kirish (Da’vat bosqichi) (10 minut)	1.1. « Diqqat va kasb tanlash masalalari” mavzusini bayon etadi. 1.2.Savol-javob orqali mavzu borasidagi talabalar fikrlari, tasavvurlari o‘rganiladi.	O‘z fikrlarini boshqalar bilan o‘rtoqlashishadi. Tinglashadi, yozib borishadi.
2-bosqich. Asosiy (Anglash bosqichi) (50 minut)	Mavzu bo‘yicha ma’ruza matnini tarqatadi, uning rejasi va asosiy tushunchalari bilan tanishishni taklif etishadi. 2.3. Taqdimot texnologiyasi yordamida asosiy nazariy ma’lumotlarni bayon etadi. Jalb qiluvchi savollar bilan murojaat etadi, mavzuning eng asosiy tushunchalarini ajratib ko‘rsatadi, har bir o‘quv biriligi bo‘yicha xulosalar qiladi.	Tinglaydilar, savol-javoblarda ishtirok etishadi. Muhim chizma va jadvallarni o‘z daftarlariga qayd etishadi.
3-bosqich. YAkuniy (Fikrlash bosqichi) (20 minut)	3.1. Talabalarning psixodiagnostik tadqiqotni o‘tkazish borasidagi o‘zlashtirgan bilimlarini tekshirish maqsadida “Insert” stretegiyasi taqdim etiladi (1-ilova). 3.2. Talabalarning javoblarini tinglash orqali talabalarning umumiy tasavvurlari aniqlanadi. 3.3. Mustaqil ish uchun topshiriq beradi va uni baholash mezonlari bilan tanishtiradi.	“Insert” stretegiyasini yakka tartibda to‘ldirishadi. O‘z fikrlarini boyitadi va to‘ldiradi. Topshiriqni yozib olishadi.