YüZÜNCÜ yil üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4. URARTU DİLİ VE YAZISI
17 4. URARTU DİLİ VE YAZISI 4.1. URARTUCA’NIN DİL AKRABALIKLARI Tarihi çağlarda yaşamış olan toplumları ve bu toplumların akrabaları ile olan kültürel ilişkileri ile organik bağlarını tespit etmede en büyük yardımcı, şüphesiz ki, yazılı belgeler yardımıyla gerçekleştirilen filolojik çalışmalardır. Dil, bir toplumun kültüründeki tüm öğeleri, birbiri ile birleştiren bir göreve sahip olduğundan, dil akrabalıkları > kültürel akrabalıklara; diller arasındaki kelime alışverişi ise > belirli alanlardaki kültürel ilişkilere işaret edebilmektedir. Ancak burada da dikkat edilmesi gereken bazı noktalar bulunmaktadır: Diller genel olarak; vokabular (kelime haznesi), morfoloji (biçim bilgisi), fonoloji (ses özellikleri) ve sentax (cümle kurgusu) yönünden incelenir. Bu öğelerden sadece bir tanesinin, her iki dilde benzer olması, o dillerin akrabalığını göstermeye yetmez. Kesin akrabalıkların ispatı, bunların tümünün her iki dilde büyük oranda bulunması ile mümkündür. Fakat ölü dillere ait yazılı belgeler çoğu zaman sınırlı olduğu için, dile ait tüm özelliklerin ortaya çıkarılması mümkün olmayabilmektedir. Yazılı belgeler en çok söz konusu dilin kelime haznesi hakkında bilgiler sunmaktadır ve bu karşılaştırmalı dil bilim araştırmalarının temelini oluşturmaktadır. Hincks ve Rawlinson dönemiyle başlayan Urartu Dili’nin akrabalıkları hakkındaki tartişmalar daha sonraki dönemlerde de devam etmişti. Hincks, Urartuca’nın bir İndo-Avrupa Dili olduğunu iddia etmişti. Bir grup bilim adamı bu dilin Semitik olduğunu diğer bir grup araştırmacı, Urartuca’nın Gürcü Dili gibi Kafkas kökenli bir dil olduğunu iddia etmişlerdi. Fakat Urartuca’nın temel ergatif özelliği saptanmış ve bu dil; Yakındoğu’nun diğer bir eski dili olan Hurrice ile ilişkilendirilmişti. Urartuca’nın Hurrice ile bir kardeşlik bağı veya direkt olarak bu dilden türemiş olduğu yönünde görüşlerin oluştuğu dönemde bu dilin İndo-Avrupa, Semitik, Elam, Hatti ve Sümer dilleriyle olan ilişkisi iddiaları gündeme getirilmedi. 18 Tablo 1 : Eski Yakındoğu’da konuşulan temel diller ve diğer dillerle olan coğrafik ve genetik ilişkileri 1 : Merkez Anadolu Levant Kıyıları ve Suriye Doğu Anadolu ve Kuzey Mezopotamya Güney Mezopotamya Zagros / İran Hititçe ve Luvice ↓ Ugaritçe ve Fenikece ↓ Eblaitce ┴ Amoritce ┴ Aramik ve İbranice ↓ Hurrice │ Urartuca ┴ Mitannice ┴ Eski Assurca │ Orta Assurca │ Yeni Assurca ┴ Erken Semitik │ Eski Akadca │ Eski Babilce │ Orta Babilce │ Yeni Babilce ↓ Sümerce ┴ Elamca ↓ Gutice ┴ Kassitçe ┴ İndo - Avrupa Batı Semitik Ergatif İndo - Avrupa Doğu Semitik (Akadca) Ergatif ? ┴ : bu zamandan sonra devam edip etmediği bilinmemektedir. ↓ : bu zamandan sonra devam etmiştir. │ : aynı kökenden gelmekte veya söz konusu dil ile ilişki içerisinde bulunmaktadır. 1 J. N. Postgate, Early Mesopotamia, Newyork, 2002 19 4.1.1. HURRİ - URARTU DİL İLİŞKİSİ Yakındoğunun eski dillerinden biri olan Hurrice; en azından M.Ö. 3. bin yılın son çeyreğinden M.Ö. 2. bin yılın sonuna kadar, eski Yakındoğu’da Bereketli Hilal’in kuzey kesimlerinde (günümüz: Kuzey Irak, Kuzey Suriye ve Güneydoğu Türkiye’si) yaygın olarak konuşulan bir dildi. Hurrice yaklaşık 500 yıl daha Assur’un kuzeyindeki dağlık alanlarda yaşamını sürdürdü. Bu dilin Eski Yakındoğu’da Urartuca dışında genetik bağının bulunduğu bir başka dil yoktur 2 . Urartuca ise; M.Ö. 9. yy. sonlarından M.Ö. 6. yy. başlarına kadar Urartu İmparatorluğu’nun yayılım alanı olan (günümüz: Ermenistan, Azerbaycan - İran Azerbaycan’ı ve Kuzeydoğu Irak’tan Fırat nehrine kadar olan) bölgelerde yazıya aktarılarak yaşatıldı. Şu ana kadar Urartuca’nın ne coğrafik kökeni ne de hangi bölgelerde halkın çoğunluğu tarafından konuşulduğu kesin olarak saptanamamıştır. Büyük bir olasılıkla Zab vadisi boyunca uzanan dağlık bölgeler ile Urartu başkenti Tuşpa (Van) ve Van gölü civarında bu dili konuşanlar daha yoğundu 3 . Urartu Dili, bulunan yazılı belgeler sayesinde tanınmaya başlayınca, bu dilin Hurri Dili ile olan ilişkisi, ilk olarak; Haupt’un 1892 yılındaki eserinde belirtilmiş ve daha sonraki filolojik çalışmalar sonucunda da bu görüş doğruluk kazanmıştır. Her iki dil arasında zaman ve mekan bakımından farklar bulunmasına rağmen, yani; Urartu belgelerinin Doğu Anadolu’da Hurri Belgeleri’nin ise Kuzey Suriye ve Mezopotamya’nın kuzeyinde yoğun olarak bulunmasına ve her iki dilin arasında kronolojik olarak uzun bir dönem bulunmasına rağmen, Urartu ve Hurri Dilleri’nin, fonoloji, morfoloji, sentax ve vokabular bakımından belirgin bir akrabalık ilişkisinin varlığı günümüze kadar yapılan bir çok araştırma sonucunda kesinlikle ortaya çıkarılmıştır. Bu benzerlikler: 2 Wilhelm 2004, 95 3 Wilhelm 2004, 119 Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|