Yolcu-roman verstka indd
Yüklə 2,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
14 Axundun yanına getdiyim birinci gün Tiflisə qar düşməsini də anam xeyirliyə yozdu, dedi, yazı-pozuda baxtım qar kimi ağ olacaq, ancaq gözəl şeylərdən yazacaqsan. Üstündən keçməyib deyim, anamın bəlkə də məğzinə varmadan dediyi o sözlər yaddaşımda özünə nə təhər yer tutmuşdusa, sonralar saraylarda yetərincə yüksək məqam təklif olunanda məhz həmin səbəbdən boyun qaçırmışdım. Bunu gözü-könlü toxluğumla bağlayanlar da olurdu, amma əsl sirri buydu: mənim əlimlə nahaq fərmanlar
9. Yeddi yaşımdan, axund yanına getməkdən başqa yadımda nə qalıb – bəziləri elə bil dünən baş verib, bəzilərini duman içində yadıma salıram. Birincisi, əlbət ki, Novruz günlərinin birində anam, bir də bacımla aşağı məhəlləyə, çörəkçi Salmangilə getməyimdi. Salmanın arvadı anamın bibisi qızıydı, tez-tez də olmasa, gediş-gəlişimiz vardı. O gün nə səbəbdən məni özüylə apardı, bunu xatırlamıram, amma qapıdan girən kimi, nədənsə gözlərim yaşıdımı – Züleyxanı axtardı. Yazbaşının ilıq havasında Züleyxayla, bir yaş kiçik qardaşı İsmayılla, bir də bacım Mələklə həyətdə cürbəcür oyunlar oynadıq. Züleyxanın zərif vücudunu, iri qara gözlərini, şaqraq gülüşünü, işvəli baxışlarını onda yadda- şıma yazdım. Əlbəttə ki, buna ilk sevgi-filan kimi rəng vermək fikrində deyiləm, o hissə beş-altı il sonra gəlib çıxacaqdım, amma şübhəsiz, bizi bir-birimizə bağlayan gözəgörünməz nəsə var- dı, özümüzdən xəbərsiz şəffaf tellərlə ətrafımızda tor qururdu. Qəfildən dayanır, gülümsəyə-gülümsəyə bir-birimizə baxırdıq, nəyə görə baxışdığımızı, təbii ki, dərk eləmirdik – hələ duyğu- larımızdan baş açası yaşda deyildik. Mənə elə gəlirdi, içimizdən nəsə qopub, aralanıb göylərdə birləşir, hələ unaya bilmədiyim şəklə düşür, nə vaxtsa özümüzə qayıdıb bizi hər şeydən agah eləyəcək. Bacım həmin məqamların birində təəccüblə bizə baxıb qaşlarını çatdı, zarafatla Züleyxanın qolundan dartıb dedi, ay qız, pişik kimi nə marıtlamısan uşağı, Züleyxa da qəfil ayıldı, yanaqlarına xəfif qızartı çökdü, cavab verdi ki, ayda-ildə bir kərə gəlirsiniz, ona görə. Öz-özlüyümdə belə məna çıxardım ki, Zü- leyxa məni tez-tez görmək istəyir. Əlbəttə, icazə versəydilər, bu evə gündə baş çəkərdim. 15 10. Bir də yayın ortalarında qonşuluğumuzdakı ikiqatlı, ya- raşıqlı, gen-bol evə bir gürcü ağanın ailəsi köçdüyü yadımda- dı. Ev yiyəsinin əsl adının Qriqol Eliqulaşvili olduğunu sonra öyrəndim, hamımız onu Görgü ağa kimi tanıyırdıq. Atam deyir- di, böyük adamdı, Xosrov Mirzənin (çar Rostomu hamı belə çağı- rırmış) sarayında qulluq eləyib, sonra şəhər məliyi Eynalı ağanın qulluğunda olub, indi Xoca Behbudun zərbxanasının gəlir-çıxar işlərinə baxır. Elə o gün də Görgü ağanın uşaqlarının – məndən beş-altı yaş böyük Davidin və Ketinonun – küləfrəngidə dayanıb şəhərə tamaşa elədiklərini gördük. Gözəl paltar geyinmişdilər, tox görünürdülər, amma elə bil hələ təzə yurdlarına alışmağın xiffətini çəkirdilər. Səhəri gün Görgü ağanın xanımı Rusudan bizə qonşu halallığı – sini dolu şirniyyat göndərdi. O günün axşamı da xəbər tutduq ki, uşaqların “Madam Qrenyö” çağırdıq- ları firəng mürəbbiyəsi var. Madam Qrenyö zərif vücudlu, ciddi, kədərli baxışları olan solğunbənizli xanım idi, nədənsə mənə elə gəlirdi, o cür kədərli gözlərin ürəktərpədən hekayəti olma- lıdı. Üç gün sonra həmin evdə bir qadın da peyda oldu, ana- mın dediyinə görə, Dariya çağırdıqları qadın asyordu, külfətini itirəndən sonra kimsəsiz qalıb. Hər nəsə, Görgü ağanın ailəsi köçüb qonşuluğumuzda yerləşəndən sonra, elə bil məhəlləmizin havası da dəyişdi. Əlbəttə, Görgü ağanın uşaqları bizim kimi fürsət tapıb meydana, dükan-bazara qaçmırdılar, tez-tez üstü- örtülü faytona minib harasa gedirdilər, evdə olandasa, ancaq madam Qrenyönün icazəsilə külafirəngiyə çıxır, ya da düşüb həyətdə vüqarla gəzişirdilər. Görgü ağa dilimizi yaxşı bilirdi, bir axşamüstü faytondan düşəndə məni yaxınlıqda görüb adımı soruşmuşdu, üstəlik, oxuyub-oxumadığımla maraqlanmışdı, mən də onun bu iltifatından çox razı qalmışdım. Amma sonralar dərk elədim ki, həyatın nağıla çevrilməsinə mane olan üç şey var:
11. O ilin payız günlərinin birində səfərdən dönən atamın ov- qatı evimizdə çox şeyi dəyişdi. Atam bu dəfə bərk həyəcanlıydı, üzünün rəngi qaçmışdı, əllərinin titrədiyini, dodaqlarının dartın- dığını, gözlərinin qəzəblə alışıb-yandığını apaydın xatırlayıram. Anamın israrlı sorğu-sualına toxtaq cavab verməyə çalışsa da, 16 əndişəsini gizlədə bilmədiyi görünürdü. Deyəsən, mənim hələ dünyadan baş açmadığımı düşünüb yanımdaca başıma gələnləri danışdı: Bor çalıdan, Dəmirçihasanlıdan qayıdanda yolda qar- daşının ömrünü bitirən namərdlərə rast gəlib, sözləri çəpləşib, atam üç nəfərlə təkbətək döyüşməli olub, xəncər zərbəsilə birini çiynindən yaralayıb, o birinin qulağını üzüb, üçüncüsü qaçıb aradan çıxa bilib. Bilirəm, deyirdi, əl çəkməyəcəklər, məni də aradan götürməyə çalışacaqlar, ona görə sərvaxt olmaq lazımdı. Anam da ağlar səslə əvvəl dilinə gətirdiklərinin üstünə qayıtdı, dedi, sənin başına bir iş gəlsə, mən üç tifillə neylərəm, gəl sö- zümü qəribliyə salma, olan-qalanını cəmlə, bu yaxında dükan- dan-filandan aç, yollardan yığış. Ata-baba yolundan əl çəkməyin atamdan ötrü nə qədər çətin olduğunu o vaxt anlamasam da, sonralar, özüm yollara düşəndə dərk elədim. Amma görünür, olub-keçənlər yetərincə ciddiydi, susdu, deyəsən, anamla razı- laşdı, qəfildən danışıqlarını eşitdiyimin fərqinə vardı, mənə sarı dönüb uzun-uzadı üzümə baxdı. Bəlkə də o baxış bircə an çəkdi, bununla belə, aradan bu qədər müddət ötəndən sonra yadımda həmin məqamdakı görkəmində qalıb: əndişəli, üzgün, kədərli, bizi itirmək qorxusundan, az qala, çaşqın haləti Venesiya sara- yında gördüyüm rəsmlər kimi gerçəkdi. 12. Səhəri hamıdan qabaq oyanıb bayıra çıxanda anamı eyva- nımızda əli qoynunda durub ağlayan gördüm. Yəqin, göz yaş- larını görməyim deyə, tələm-tələsik örpəyinin ucuyla silib mənə ağartısatanı gözlədiyini söylədi. Şübhəsiz, dediyinə inanmadım, amma olub-keçənlərdən düz-əməlli baş çıxara bilmədiyimə görə susdum, bədənimdən keçən giziltini payız havasının sərinliyinə yozdum. Amma nagahan bir duyğu məni onun böyründən çəkilməyə qoymurdu, bunun da səbəbini atamın sorğulu baxışla- rına cavab verəndə dərk elədim. Səsi qırıla-qırıla dedi, pis yuxu gördüm, gördüm ki, bardaqla bulaqdan su götürürəm, bu vaxt bardağa hardansa atılan qara daş dəyir, bardaq dörd parça olur. Eyvana açılan qapının arasından eşitdiyim o səsdən bədənimdə yenə bayaqkı gizilti dolaşdı, ancaq bu artıq payız havasıyla bağ- lı deyildi. Atam iri əlini anamın yanağına çəkdi, dedi, yuxunu xeyirliyə yoz, inşallah, yaxşı olar. Sonra dedi, çox götür-qoy elədim, belə qərara gəldim ki, sizin xətrinizə yollardan yığışma- Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|