Yazılmışdır. Bu kitabda mülki hüquq münasibətlərinin yaranmasında aparıcı
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rüfət Göyüşov
Rüfət Göyüşov quqi hərəkətlərin həyata keçirilməsi məqsədilə müvafiq iradə ifadəsini bildirməlidir və əgər sənədlərin nüsxələrini özü götürərsə, AR MM-in 647-ci maddəsinin tələblərinə əsasən, onda onları Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestri xidmətinə təqdim etməlidir. Qanunvericiliklə müəyyən olunmuş tələblərə lazımi səviyyədə əməl edilməsi satıcının maraqlarına uyğundur. Belə ki, AR MM-in 648.2-
ci maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, satılmış əşya ilə bağlı risklər, xərclər və faydalar şübhə halında alıcıya yalnız daşınmaz əmlakın dövlət reyestrinə daxil edildiyi andan keçir. Dövlət reyestrinə daxil edilməsi anı daşınmaz əyanın alqı-sat- qısı müqaviləsinin lazımi qaydada həyata keçirilməsinin son həlqəsini təşkil edir. Belə ki, müqavilə notariat qaydasında təsdiq olunmasına baxmayaraq, qanunverici əmlakın rəsmi reyestrə daxil edildiyi ana qədər satıcının və alıcının əşya ilə əlaqədar vəzifəsini müəyyən edir. Əgər tərəflərdən biri qeydiyyatın gecikdi- rilməsində təqsirlidirsə, o, bununla əlaqədar əmələ gəlmiş zərərin əvəzini digər tərəfə ödəməlidir (bax. AR MM, mad.648.2). Yuxarıda sadalanan qaydalar rəsmi reyestrlərdə qeydə alınması tələb edilən daşmar əşyalara da müvafiq surətdə tətbiq edilir. 1.7. Tələblərin və digər hüquqların alqı-satqısı müqaviləsi Mülki hüququn obyektlərinə verilən anlayışa görə, əmlak və ya qeyri-əmlak dəyəri olan, qanunvericiliklə mülki dövriyyədən çıxarılmamış maddi və ya qeyri-maddi nemətlər mülki hüquq münasibətlərinin obyektləri ola bilərlər. Burada qeyri-maddi əmlak nemətləri dedikdə, başqa şəxslərə verilə bilən və ya sahibinə maddi fayda və ya başqa şəxslərdən nəyi isə tələb etmək hüququ vermək üçün nəzərdə tutulan tələblər və hüquqlar başa düşülür (bax. AR MM, mad. 135.6).
I fəsil. Alqı-satqı müqaviləsi Mülki dövriyyənin digər obyektləri kimi, tələblər və hüquqlar da alqı-satqı müqaviləsinin predmeti ola bilərlər. Ümumi qaydaya görə, güzəşt edilməsi və ya girov qoyulması mümkün olan tələbi və ya hüququ onun sahibi başqa şəxsin mülkiyyətinə verə bilər (bax. AR MM, mad.193.1). Tələblər və hüquqlar dedikdə, məsələn bank hesabında olan pul vəsaitləri ilə əlaqədar əmanətçinin banka olan tələbləri, borc verilmiş pul vəsaitləri ilə əlaqədar kreditorun borcluya olan tələbləri, satılmış əmtəəyə, görülmüş iş və xidmətlərə görə kreditorun borcluya qarşı tələbləri, icarə hüququ', girov və ipoteka hüququ, qiymətli kağızlarla təsdiqlənmiş hüquqlar və s. ola bilər. Alqı-satqısı qadağan olunan hüquqlara servitut hüququ, uzufrukt hüququ, şəxsi xarakterli digər hüquqlar məsələn, aliment hüququ və s. aiddir.
AR MM-in 193.1-ci maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, tələblər və hüquqlar yeni şəxsə köhnə sahibində olduğu vəziyyətdə keçir. Lakin bu, tələblərin və hüquqların müəyyən hissəsinin satılmasının istisna edilməsi demək deyildir. Tələblərin və hüquqların satıcısı malik olduğu tələblərin müəyyən bir hissəsini sata bilər. Məsələn, kreditor borcluya qarşı tələb hüquqlarının bir hissəsini özü realizə edir, digər hissəsini isə satır. Göstərilən normada toxunulan əsas məqam, satılan hissə üzrə tələblərin və hüquqların yeni şəxsə köhnə sahibində olduğu vəziyyətdə keçməsi şərtinin müəyyən olunmasından ibarətdir. ' İcarə hüquqlarının alqı-satqısı "Torpaq bazarı haqqında" AR Qanunu ilə tənzimlənir. Həmin qanunun 8-ci maddəsində müəyyən olunmuş qaydaya əsasən, Azərbaycan Respublikasında torpaq üzərində mülkiyyət, istifadə və icarə hüquqları mülkiyyətçilərin və ya onların vəkil etdiyi orqanların qərarı (şəxslərin razılığı) ilə bilavasitə, torpaq hərracları və müsabiqələri vasitəsi ilə alınıb satıla bilər. Torpaqların və onlar üzərində istifadə və icarə hüquqlarının alqı-satqısı torpaqların məqsədli təyinatının hüquqi rejimini, ərazinin şəhərsalma sənədləri əsasında inkişaf perspektivlərini nəzərə almaqla həyata keçirir. 47 Rüfət Göyüşov Qanunverici qeyri-maddi əmlak nemətləri (tələblər və hüquqlar) ilə bağlı münasibətləri onların hər birinə aid olan xüsusi qanunvericiliyin müddəalarına müvafiq olaraq tənzimləyir. Tələblərin və hüquqların alqı-satqısı ilə əlaqədar AR MM-in 651-ci maddəsində müəyyən olunur ki, tələblərin və digər hüquqların alqı-satqısma əşyaların alqı-satqısı haqqında göstərişlər müvafiq surətdə tətbiq edilir. Rəsmi reyestrlərdə qeydə alınmış daşınmaz əşyalara və obyektlərə hüquqların satıldığı hallarda Mülki Məcəllənin daşınmaz əşyaların alqı-satqısı haqqında 29-eu fəslinin 5-ei paraqrafmm maddələri müvafiq surətdə tətbiq edilir. Bununla əlaqədar digər normativ hüquqi aktlarda da müvafiq göstərişlər vardır. Belə ki, AR Torpaq Məcəlləsinin 7- ci bəndində göstərilir ki, vətəndaşların və hüquqi şəxslərin mülkiyyətində olan torpaqlar, habelə onlar üzərində istifadə və icarə hüquqları bilavasitə
qaydada təsdiq edilmiş alqı-satqı müqavilələri əsasında həyata keçirilir. Hüquqlar, əşyalardan fərqli olaraq, mülki dövriyyənin qeyri-maddi obyektləri kimi çıxış etdikləri üçün, alqı-satqı müqaviləsi çərçivəsində özgəninkiləşdirilən hüquqlara mülkiyyət hüququnun alıcıya keçməsi (ötürülməsi) xüsusi qaydalar əsasında tənzimlənir. Əşyalarla əlaqədar onların növündən asılı olaraq əşyanın verilməsi, çatdırılması, göndərilməsi satıcının əşyanı vermək vəzifəsinin icrası şərtini müəyyən etdiyi halda qeyri- maddi obyektlərin verilməsi ilə əlaqədar fərqli qaydalar müəyyən etməyə zərurət vardır. Belə ki, hüquqlara və tələblərə mülkiyyət hüququnun alıcıya keçməsi satıcının vermək vəzifəsini lazımi qaydada həyata keçirtdiyi andan yaranır. Bu məqsədlə müəyyən olunan AR MM-in 652-ci maddəsində göstərilir ki, hüququn satıldığı halda göndərmə
Satıcıda olan hüququn əsaslandırılması və alıcıya keçirilməsi xərclərini satıcı çəkir. Bu
Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|