Xülasə Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzi (smdt) Azərbaycanda seçki
Yüklə 0,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Metodologiya
- Seçki qanunvericiliyinin tətbiqində səhvə yol verilməsi.
3
Giriş SMDT Azərbaycan Respublikasında 9 oktyabr 2013-cü ildən sonra keçirilmiş iki seçkinin (dekabr, 2014-cü il bələdiyyə seçkiləri və noyabr, 2015-ci il parlament seçkiləri) beynəlxalq seçki müşahiədçiləri tərəfindən geniş və əhatəli şəkildə izlənilmədiyini 3 , o cümlədən son 4 il ərzində seçkilərlər üzrə tövsiyyələrin icrası ilə bağlı yerli və beynəlxalq səviyyəli ictimai müzakirələrin keçirilmədiyini nəzərə alaraq, seçki prosesinin önəmli istiqamətləri üzrə tövsiyyələrin icrası üzrə dəyərləndirmə aparıb. Bu dəyərləndirmə sənədi hazırlanarkən Azərbaycan Respublikasının azad və ədalətli seçkilər üzrə qoşulduğu beynəlxalq öhdəliklər, ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosu və Avropa Şurası Venesiya Komissiyasının tövsiyyələrinə, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin qərarlarına istinad edilib.
Bu sənəd Azərbaycan rəsmi dövlət orqanları, seçki komissiyaları, paralment üzvləri, siyasi partiyalar, QHT-lər, o cümlədən Avropa Şurası və ATƏT-in müxtəlif strukturları, beynəlxalq seçki ekspertləri və media təmsilçiləri üçün hazırlanıb.
Sənəd hazırlanarkən Azərbaycanın beynəlxalq hüquqi öhdəliyi kimi seçki hüququnun təmin edilmsi ilə bağlı Sivil və Siyasi Hüquqlara dair Beynəlxalq Paktın 25-ci maddəsi və Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına Əlavə 1 saylı Protokolun 3-cü maddəsi, o cümlədən ATƏT-in Kopenhagen sənədinin müddəaları əsas götürülüb. Hesabatın hazırlanmasında həmçinin seçki hüququ ilə əlaqədar aşağıdakı hüquqi və praktiki mənbələrinə istinad edilib:
Azərbaycan Respublikası Seçki Məcəlləsi;
Avropa Şurası Venesiya Komissiyasının Seçki Məsələləri Müsbət Təcrübə Məcəlləsi (2002);
Avropa Şurası Venesiya Komissiyası və ATƏT/DTİHB-in Azərbaycanın seçki qanunvericiliyinə dair birgə tövsiyyələri və təhlilləri:
ATƏT/DTİHB-in 2005-2013-cü illərdə Azərbaycanda keçirilmiş parlament və prezident seçkiləri üzrə yekun hesabatları;
AİHM Azərbaycan seçki işləri üzrə qərarları (aşağıda ətraflı istinad edilir);
AŞ NK-nin seçki işləri üzrə icra icraatının qərarları (aşağıda ətraflı istinad edilir). Hesabatda yalnız prezident və parlament seçkiləri ilə bağlı müddəalar və məsələlər şərh edilir. Referendum və bələdiyyə seçkiləri ilə bağlı məsələlərə toxunulmur.
Hesabatın seçki qanunvericliyi üzrə tövsiyyələr bölməsi hazırlanarkən 30 iyun 2003-cü ildə qüvvəyə minən Seçki Məcəlləsinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı Avropa Şurası Venesiya Komissiyası və ATƏT/DTİHB-in birgə tövsiyələri yenidən nəzərdən keçirilib. Araşdırma göstərir ki, 2002-2008-ci illərdə Venesiya Komissiyası və ATƏT/DTİHB birlikdə Seçki Məcəlləsi ilə bağlı 6 dəfə birgə tövsiyələr veriblər. Bu tövsiyyələr Seçki Məcəlləsinin layihəsi ümumi təhlil və maddə-maddə qiymətləndirmədən, seçki komissiyalarının ədalətli qaydada formalaşması və paralment tərəfindən Seçki Məcəlləsinə edilmiş əlavə və dəyişikliklərə dair rəy və təkliflərdən ibarətdir.
Araşdırma zamanı Azərbaycanda 2005-2013-cü illərdə keçirilən parlament və prezident seçkiləri zamanı ATƏT/DTİHB tərəfindən təşkil olunan Uzunmüdətli seçki misisyalarının yekun rəyi və tövsiyyələri öyrənilib və son 10 ildən artıq dönəm üzrə müqayisəli təhlili aparılıb. Bu rəylərdə seçki
3 1995-ci ild ə n b
ə ri Az
ərbaycanda keçir il ən bütün seçkiləri müşahidə ed ən ATƏT
-in Demokratik T ə sisatlar v ə
İnsan hüquqları Bürosu 1 Noyabr 2015-ci ild ə k
iril ən seçkiləri müşahidə ed ə
ə yib. Daha ətraflı - http://www.osce.org/odihr/elections/azerbaijan/181611 4
qanunvericliyi ilə bağlı Seçki Məcəlləsinin azad və ədalətli seçkilərin keçirilməsini təmin etməkdə yetərsiz olduğu, habelə seçki komissiyalarının fəaliyyəti, seçici siyahılarının vəziyyəti, namizədlərin qeydiyyatı, seçkiqabağı təşviqatın təşkili və səsvermə prosesi üzrə çatışmazlıqlar yer alır.
Hesabatda araşdırılan digər məsələ 2005-ci il və 2010-cu il parlament seçkilərinin keçirilməsi və nəticələri ilə bağlı bəzi deputatlığa namizədlərin Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinə fərdi şikayətləri üzrə verilmiş qərarlar olub. AİHM şikayətlərin əksəriyyəti üzrə pozuntu qərarı, bəziləri üzrə isə Hökümət pozuntunu etiraf edib yaxud dostcasına həll vasitəsilə işlər yekunlaşdırılıb.
Əksər işlər 4 üzrə AİHM müəyyən edib ki, seçki komissiyaları və daxili məhkəmələr əsassız qaydada və qərarlarını əsaslandırmadan və (və ya) səmərəli hüquqi müdafiə vasitələrini təmin etməyən icraat vasitəsilə aşağıdakı pozuntulara yol veriblər:
rədd ediblər;
Namizədlərin qeydiyyatını rədd ediblər yaxud namizədlərin seçilməsinə dair nəticələri ləğv ediblər;
Konstitusiya Məhkəməsi müəyyən ərizələrin qalib gəldikləri seçki dairələrindəki nəticələri kafi və müvafiq əsaslar olmadan, məhkəmə araşdırmasında iştirak etmək imkanı daxil olmaqla tərəflərin prosessual təminatlarına şərait yaratmadan və qeyri-şəffaf yolla ləğv edib. AİHM seçki komissiyalarının qərarları üzrə əlahiddə olaraq aşağıdakı pozuntuları müəyyəndləşdirib:
Ərizəçilərin şikayətləri və təqdim etdikləri dəlillər heç bir əsaslandırma aparılmadan rədd edilib;
Ərizəçilərin əleyhinə olan şahid ifadələri və izahatları, onların həqiqiliyi və mötəbərliyi lazımi qaydada yoxlanılmadan olduğu kimi qəbul edilib;
Namizədlərin qeydiyyatı yaxud namizədlərin seçki nəticələri ləğv edilərkən qəbul edilən qərarlarda heç bir müstəqil yoxlama və əsaslandırma aparılmayıb;
Ərizəçilərin araşdırmada iştirakı təmin edilməyib.
a) Qəhrəmanlı və başqaları işi (2011) üzrə AİHM qeyd edib ki, namizədlər tərəfindən verilmiş fərdi şikayətlərin araşdırılmasının səmərəliliyini artırmaq məqsədilə cavabdeh Dövlət seçki komissiyalarının struktural tərkibinə dair islahat keçirilməsinə dair təşviq edilməlidir.
AİHM daxili məhkəmələrin qərarları ilə əlaqədar ələlxüsus aşağıdakı çatışmazlıqların olduğu nəticəsinə gəlib:
Təqdim edilmiş dəlillərin araşdırılmasından imtina edilməsi və mübahisəli məsələlərin aydınlaşdırılması üçün xidməti vəzifəsinə uyğun olaraq tədbirlər görülməməsi və icraatın həddən ziyadə formalizmlə həyata keçirilməsi;
Seçki komissiyaların nəticələrinin olduğu kimi avtomatik təkrar edilməsi;
Ərizəçilərə öz müdafiələrini hazırlamaq üçün kifayət qədər vaxt verilməməsi;
Seçki qanunvericiliyinin tətbiqində səhvə yol verilməsi.
4
Avropa Şurası
Nazirl ə r Komit ə sinin n
ə zar
ə tind
ə olan Nam ət Əliyev qrup işi (22 iş): http://hudoc.exec.coe.int/eng?i=004- 1773 [Accessed 14 August 2017] Bu işlə r ə aşağıdakılar aiddir: Əbil Azərbaycana qarşı (2006); Ənnağı Hacıbə yli Az ərbaycana qarşı (2011); Aslan İsmayılov və
başqaları Azərbaycana qarşı (2011); Atakişi Azərbaycana qarşı (2006); Bağırov və başqaları Azə rbaycana qarşı (2011); Qasımlı və
başqaları Azərbaycana qarşı (2011); Qaya Əliyev və başqaları Azərbaycana qarşı (2011); Hacılı Azə rbaycana qarşı (2006); Kə rimov Az ərbaycana qarşı (2006); Kə rimli v ə
Əlibə yli Az
ərbaycana qarşı (2006); Kə rimova Az ə rba
ycana qarşı (2006); Xanhüseyn Əliyev Azərbaycana qarşı (2006); Mə mm ə
ərbaycana qarşı (2006); Mə mm ə dov Az ərbaycana qarşı (No.2) (2006); Orucov Az ərbaycana qarşı (2006); Sə m ə
ə yli v
ə
başqaları Azərbaycana qarşı (2011); Şükürov Azərbaycana qarşı (2011); Soltanov v ə
başqaları Azərbaycana qarşı (2011); Tahirov Azərbaycana qarşı (2011).
Yüklə 0,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|