Xanhüseyn Kazımlı, İbrahim Quliyev
Yüklə 2,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
202 2. Tələbatın müəyyən edilməsi; Bazarın əsas prinsipi nəyi, kim üçün, nə qədər istehsal etməyi müəyyən etməkdir. Adətən məhsulun alıcısının seçilməsi qiymətqoymada mühüm rol oynayır. Bu da çox zaman bazarın növündən və alıcıların qiymətə qarşı həssaslığından asılı olur. Alıcı həssaslığını müəyyən edən faktorlara da aşağıdakılar daxildir. - Məhsulun əvəedicisinin olması və onun qiyməti; - Məhsulun nadirliyi; - Məhsulun müqayisəsinin çətinliyi; - Məhsulun sonrakı xərcləri; - Məhsulun bahalılığı; - Qiymət vasitəsilə keyfiyyətin müəyyənliyi; - Məhsulun əldə edilməsi nə çəkilən xərclər. 3. Xərclərin təhlili; Məlumdur ki, qiymətin yuxarı həddini tələbat müəyyən edir, aşağı həddini isə sabit və dəyişən xərclər. Bunların da üstünə mənfəəti gəlmək lazımdır ki, optimal qiyməti müəyyən etmək mümkün olsun. 4. Rəqiblərin qiymətlərinin təhlili; Rəqibləri və onların əmtəələrinin qiymətinin fərqli xüsusiyyətlərini, çatışmayan mənfi və müsbət cəhətləri müəyyən edilməlidir. 5. Qiymətqoyma metodunun seçilməsi; Adətən üç səviyyədən biri - minimal, maksimal, optimal seçilir. 6. İlkin qiymətin qoyulması. Yuxarıdakı mərhələlər, firmanın qiymət siyasətinə və strategiyasına uyğun olaraq reallaşdırılır. 203 Məhsulun qiyməti müəyyən edildikdən sonra onun idarə edilməsi mərhələsi başlayır. Bu zaman yuxarıda qeyd edilən amillərə yanaşı, kənar təsirləri və məhsulun həyat dövrü nəzərə alınmalıdır ki, bunların hər birində risk və qeyri-müəyyənlik vardır. Sahibkar daim qiymətin səviyyəsinin dəyişməsinin mənfəətə təsirini diqqətdə saxlamalı və buna uyğun olaraq, maliyyə, marketinq siyasətini həyata keçirməlidir. Çünki məhsulun qiymətinə təsir edən amillər - dəyər, alıcı, rəqib, bazar kanalları, satış coğrafiyası müxtəlifdir. Məhsulun həyat tsiklinin xarakterlərinə baxaq. - Məhsulun yaradılması (bu zaman sınaqc üçün qiymətlər qoyulur); - Bazara çıxarılması (məhsula tələbatın yüksək olduğu aşkarlanarsa, qiymətlər qaldırılır); - Məhsulun satış dairəsinin genişlənməsi və artımı (stimul yaratmaq məqsədilə ikinci mərhələdəkinə nisbətən aşağı qiymət qoyulur); - Bazarın basılması (məhsuldan bazarda o qədər çox olur ki, məhsulun anbarda yığılıb qalmaması üçün daha aşağı qiymət qoyulur); - Tənəzzül, köhnəlik (bu mərhələdə marketinqə heç bir xərc çəkilmir, konservativ alıcılar üçün qalıq məhsullar satılır, rəqiblərin müəssisəni sıxışdırıb çıxarmaması üçün paralel olaraq bazara yeni məhsul buraxılır). Rəqabətli bazarda gələcəyin qeyri-müəyyən olması qiymətqoyma prosesinin hər pilləsində xarici və daxili amillərin diqqətlə nəzərdən keçirilməsini və yarana biləcək kənarlaşmaların əvvəlcədən nəzərə alınmasını tələb edir. 204 Məhsulun qiymətinin müəyyən edilməsi və bazara çıxarılması üçün SWOT təhlilin aparılması gələcəkdə qarşıya çıxa biləcək risklərin əvvəəlcədən müəyyən edilməsinə kömək edir. Bu üsuldan bir sıra məsələlərdə, o cümlədən məhsulun qiymətqoyma prosesində istifadə edirlər. Bununla, firma özünün həm güclü, həm zəif tərəflərini bilməklə, gələcəkdə riskləri proqnoz etmək imkanına malik olur. Proqnoz mümkün olduğu təqdirdə gələcəkdə itkilərin azaldılması üçün alternativlətin indidən hazırlanması mümkün olur. SWOT təhlili zamanı aşağıdakı bir sıra cavab verilməli və bu zaman firmanın bütün tərəflərini tanıyan ekspertlərinin, əmkdaşlarının iştirakı ilə beyin hücumunun aparılması şərtdir. Bu zaman aşağıdakı suallar cavablandırılır. - Güclülük (strongness) - firmanın və xüsusi halda isə məhsula qiymət qoyularkən əldə olunmuş güclü tərəflər axtarılıb tapılır. Bunu rəqiblərlə müqayisədə etmək daha effektiv olur. Bu xüsusiyyətləri daim nəzərdə saxlamaq və yeri gəldikdə bazarda istifadə etmək gərəkdir. Güclü tərəflərə firmanın sahib olduğu işçi qüvvəsini, xammal ehtiyatını, malik olduğu digər resursları daxil etmək mümkündür. - Zəiflik (weakness) - firmanın zəif tərəfləri, xüsusi halda gələcəkdə əldə etmək istədiyi xüsusiyyətlər daxildir. Bunları rəqiblərdən gizlətmək, gələcəkdə isə güclü tərəfə çevirməyə çalışmaq lazımdır. Zəif tərəflər firmanın strategiyasının olmaması, və ya işçilərinin hansısa səbəbdən işdən ayrılmasını və s. göstərmək olar. 205 - Imkanlar (opportunities) – firmanın həmin qiymətdə məhsulu bazara çıxarmaqla əldə etdiyi imkanlar daxildir. Yen hazırda onun malik olduğu xüsusiyyətlər deyildir, lakin firmanın imkanı var ki, mövcud imkandan istifadə etməklə məqsədinə çatsın. Məsələn marketinq təhlili aparan şirkət hansısa bazarda onun məhsuluna olan boşluğu görür və bunu istehsal etməyə başlayır. - Maneələr, təhkükələr (threats) – buraya firmanın zəif cəhətlərindən doğa biləcək, və ya proqnozlaşdıra və idarə edə bilmədiyi məsələlər, o cümlədən risklər daxildir. Bu bölmədə firma cari və gələcək riskləri müəyyən etməli və onların azaldılması üçün plan qurmalı və hazırlıqlı olmalıdır. Göründüyü kimi, bu təhlil metodundan istifadə etməklə firma gələcəkdə yarana biləcək riskləri görə və onların nəticələrinin yumşaldılmasına çalışa bilər. Lakin əgər risk istehsal olunmuş məhsulun qiymətinin idarə olunması ilə bağlı olduqda firma marketinqdə istifadə olunan qiymət siyasətindən istifadə edə bilər. Bunlardan bir neçəsinə baxaq. Əgər firma istehsal etdiyi məhsula olan tələbi təyin edə bilmirsə, bu zaman qeyri-müəyyənliklə üzləşir. Qeyri-müəyyənliyin modelləşdirilməsi üçün ən çox istifadə edilən üsullardan biri potensial müştərilərin tiplərinin ayrılmasıdır. Məsələn, divar saatı istehsal edən firma marketinq tədqiqatı aparır və məlum olur ki, onun iki tip istehlakçısı vardır: məhsulun hər ədədinə 8 manat verməklə yüksək dəyər verən müştəri və 5 manatla aşağı dəyər verən müştəri. O da məlumdur ki, hər tip müştərinin sayı eynidir. Bu zaman firmanın iki seçimi olur. Yüklə 2,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|