Узбекское агентство связи и информатизации

Trassa muҳitiining asosiy parametrlari

5.4–jadval

Sirt turi	θ	δ, Sm/m
Tekis sirt, nam muҳit	5-15	0,003
Kam o’simlikli nam muҳit	4	0,01
Quruq muҳit, qum	2-10	0,001
O’rmon bilan qoplangan muҳit	4	0,001
Katta shaҳarlar	3-5	0,00075

Insonga elektromagnit nurlanishlar radiochastotalari tahsirining ruҳsat etiladigan satҳlari (RЕS)
5.5–jadval

CHastotalar diapazoni	O’lchov birligi	RЕS
30 - 300 kGts	V/m	20
0,3 - 3 MGts	V/m	10
3-30 MGts	V/m	4
30 - 300 MGts	V/m	2
300 MGts - 300 GGts	mkVt/sm^2	1

YuCH-diapazonga uzun, o’rta va qisqa to’lqinlar kiradi.


5.3. Нisoblash uslubi

Bu diapazonda hisoblangan maydon kuchlanganligi faqat to’lqin zonasida (nurlanish zonasida)

=

(5.1.)

bo’lganida aniqlanishi mumkin, bu yerda d-antennadan o’lchash nuqtasigacha bo’lgan masofa, L-antennaning maksimal o’lchamlari.
Nurlanish zonasida maydon kuchlanganligini hisoblash qoidaga binoan, SHuleykina-Van-der-Pol ifodasi bo’yicha elektromagnit maydonning Ye (V / m) elektr tashkil etuvchisi uchun amalga oshiriladi:

=

(5.2.)

bu yerda Ye-elektromagnit maydonning elektr tashkil etuvchisi kuchlanganligi, V/m; R-uzatkich quvvati, Vt; G_a-antennaning kuchaytirish koeffitsienti; d-antennadan o’lchash nuqtasigacha bo’lgan masofa, m; F – ko’pҳad, muҳitda elektromagnit energiyaning yo’qotishlarini aniqlash uchun so’nish muҳit parametrlariga, antennadan o’lchash nuqtasigacha bo’lgan masofaga va to’lqin uzunligiga bog’liq. U quyidagi munosabatdan aniqlanadi:

=

(5.3.)

bu yerda x-“sonli qiymat” deyiladigan kattalik. Uzun va o’rta to’lqinli diapazonlarda

(5.4.)

shart bajarilganda u quyidagi formula orqali aniqlanadi:

=

(5.5.)

Qisqa to’lqinli diapazonda esa quyidagicha aniqlanadi:

=

(5.6.)

bu yerda λ-to’lqin uzunligi, m; θ-nisbiy magnit singdiruvchanlik; δ - u bo’ylab to’lqin tarqaladigan muҳitning radio o’tkazuvchanligi (θ va δ 5.4. - jadvaldan olinadi).
Yuqorida keltirilgan maydon kuchlanganligini aniqlash uslubi doiraviy nurlanish diagrammasida va diagramma bosh yaproqchasining maksimal nurlanish yo’nalishi uchun o’rinli. Ruҳsat etiladigan satҳlar 5.5. - jadvalda keltirilgan.
Berilganlar bo’yicha hisoblashni o’tkazish, standartlar bilan taqqoslash va Ye=f(dn) bog’liqlikni chizish lozim.
5.4. Mustaqil tayyorlanish uchun savollar:

1. YuCH-diapazonga qanday uzunlikdagi to’lqinlao kiradi?

2. Elektromagnit maydonning biologik obhektlarga tahsir darajasi qaysi parametrlar bo’yicha aniqlanadi?
3.“Atrof-muҳitning elektromagnit ifloslanishi” tushunchasini tushuntiring.
4. YuCH-diapazoni elektromagnit maydoni tahsir qilganida inson salomatliligida qanday buzilishlar bo’ladi?
5. Ish joyini nurlanish manbaidan ekranlash qanday amalga oshiriladi?
6. Ionlashgan nurlanishlardan ҳimoyalash uchun ekranlar qanday materiallardan tayyorlanadi?
7. Ruҳsat etiladigan nurlanish jadalliklarini ayting.
8. Yutilgan, ekspozitsion va ekvivalent nurlanish dozalari nima?
9. Ionlashgan nurlanishlar qanday asboblarda o’lchanadi?
10. Ionlashgan nurlanishlarning asosiy fizik tafsiflarini ayting.

№ 6 – MASHG’ULOT

O’YuCH–DIAPAZONI MAYDON KUCHLANGANLIGINI НISOBLASH


6.1. Topshiriq:
Antennaning fazaviy markazi N, uning yo’naltirish tahsiri koeffitsienti G, uzatkichning quvvati R bo’lganida tasvir uzatkichining r masofada ҳosil qiladigan maydon kuchlanganligini aniqlash
6.2. Dastlabki berilganlar:
Hisoblash uchun berilganlar 6.1, 6.2–jadvallarda keltirilgan. 6.1–jadval

Talabalik guvoҳnomasining oxirgi nomeri	f, MGts	P, kVt tasvir	R, kVt ovoz	G	H, m	K
I	48-57	80	20	12	300	1,41
2	58-66	55	16	15	340	-"-
3	76-84	73	26	10	320	-"-
4	84-92	50	15	15	360	-"-
5	92-100	78	24	16	330	-"-
6	174-182	60	18	21	327	-"-
7	182-190	65	25	13	320	-"-
8	190-198	87	30	12	340	-"-
9	198-206	75	30	14	360	-"-
10	206-214	94	23	15	330	-"-
11	214-222	82	28	18	320	-"-

6.2–jadval

g, m	Talabalik guvoҳnomasining oxirgi nomeri
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
rl	50	35	40	35	55	60	48	54	46	61
g2	150	125	140	135	150	140	170	190	160	150
g3	300	270	280	290	300	290	310	280	300	310
g4	450	480	420	460	450	440	460	470	480	440
g5	550	580	600	590	500	550	560	570	580	600

6.3. Нisoblash uslubi
Keyingi vaqtlarda O’YuCH to’lqinlarining biologik aktivligini o’rnatish munosabati bilan telemarkazlar va retranlyatorlar ҳosil qiladigan maydonlar kuchlanganliklarini aniqlash uslubi ishlab chiqildi. Telemarkaz va retranslyator ҳar bir uzatkichi yer sirtida ҳosil qiladigan maydonlar kuchlanganliklari mana shu uslubda aniqlanadi, keyin esa barcha uzatkichlar ҳosil qiladigan yig’indi maydan kuchlanganligi aniqlanadi. Hisoblash quyidagi formula bo’yicha amalga oshiriladi:

=

(6.1.)

bu yerda R-antennaga keladigan quvvat, Vt; G-antennaning yo’naltirish tahsiri koeffitsienti, u G=1,64ξ munosabatdan aniqlanadi, ξ-yarim to’lqinli vibratorga nisbatan antennaning kuchaytirish koeffitsienti, martta; F(∆)-mos diapazon uchun vertikalg’ tekislikda namunaviy antenna yo’naltirish diagrammasi bo’yicha aniqlanadigan mehyorlashtirilgan ko’paytiruvchisining qiymati; K-ko’rilayotgan diapazon uchun 1,41 ga teng bo’lgan antennaning gorizontal diagrammasi notekisligini hisobga oladigan koeffitsient; R-antennaning fazaviy markazidan berilgan nuqtagacha bo’lgan masofa m, u quyidagi munosabatdan aniqlanadi:

=

(6.2.)

bu yerda N-antenna fazaviy markazining berilgan nuqta satҳidan balandligi; r-telemarkaz minorasining asosidan berilgan nuqtagacha bo’lgan masofa; ∆-antennaning berilgan nuqtaga (gorizontdan) nurlantirish burchagi. Barcha uzatkichlar ҳosil qiladigan yig’indi maydon kuchlanganligi quyidagicha aniqlanadi:

EYMK = (E1^2 + Ye2^2 +... + En^2) ^½ =

(6.3.)

bu yerda E_l, E₂.....E_n−aloҳida uzatkichlarning o’lchash nuqtasida ҳosil qiladigan maydonlarining kuchlanganliklari.

Taqdim etilgan uslubning kamchiligi bahzida maydon kuchlanganligini oshiradigan, yerdan va binolardan qaytarilishini hisoblashda ehtiborga olinmasligidir. Lekin, hisoblash cho’qqi quvvatda amalga oshirilishi uchun xatolik uncha sezilarli emas.
Hisoblash natijalari mehyorlashtirilgan qiymatlar taqqoslanadi. E=f(r n) bog’liqlikni chizish.
Xulosalar qilish.
6.4. Mustaqil tayyorlanish uchun savollar:
1. O’YuCH–diapazoni maydoni qaysi parametrlar orqali xarakterlanadi?
2. O’YuCH–diapazoni maydonining tarqalish avzalliklarini ayting.
3. Inson faoliyatining qaysi soҳalarida O’YuCH–diapazoni maydonlari keng qo’llanilishga ega?
4. O’YuCH–diapazoni maydonlaridan ҳimoya qanday amalda oshiriladi?
5. O’YuCH–diapazonining asosiy tavsiflarini ayting.
6. O’YuCH kaskadi nima?
7. Kirish o’tkazuvchanligi qanday aniqlanadi?
8. Kaskaddan o’tadigan O’YuCH to’lqin faza-chastotaviy tavsifini ayting.
9. Kuchaytirishni o’kazish qobiliyati nima?
10. O’YuCHning tanlovchanlik koeffitsienti nima?

№7 - MASHG’ULOT

YОRUG’LIK OQIMINI FOYDALANISH KOEFFITSIENTI USULI YОRDAMIDA SUNHIY YОRITISHNI НISOBLASH.


7.1. Topshiriq:

Eni A m va (bo’yi) V m bo’lgan tsexning lyuminestsent lampalar bilan umumiy yoritilganligini hisoblash: oklangan shift bo’yi Nm Rp = 70% devorlar ochiq rangda oynalarga niqoblanmagan Rs=50% CHang, tutun qurunlarning kam chiqishi bilan. Meyor bo’yicha talab qilingan yorug’lik Ye_m lk. Yoritgich to’g’ri diaffuziyali yorug’lik bilan panjarali qorong’ilatgich (15°) lyuministsent lampali DS-30, yorug’lik oqimi F₃=1160 lm.

Qabul qilamiz.
7.2. Hisoblash uslubi

Bu yerda F_L - xar bir lampaning yorug’lik oqimi, lm;

E_m - yoritilganlik mehyori, lk;
K - zaxira koeffitsienta (1-jadval)
S - xona maydoni, m²
N - lampalar soni
- yorutlik oqimining foydalanish koeffitsienti, yahni barcha xonalardagi umumiy yorug’lik otsimini ishchi yuzaga tushayotgan oqimlar ehtiboriga xona ko’rsatkichi R_p R_s devordagi yorug’likni qaytarish kattaligi oqimining koeffitsientiga bog’liq. (2-jadval).
Z- o’rtacha yoritilganlikning minimal yoritilganlikdagi munosabati
Z = l,15 ÷ 1,2

1.Ҳonaning o’lchov birligini aniqlash.

Bu yerda: S - xona maydoni , m²
A - xona eni, m
V - xona bo’yi, m
H - balandlik hisobi (ish joyidan - yoritgichga bo’lgan masofa), m

2.Hisoblash bo’yicha balandlikni aniqlash.

h=N - h_c - h_’

Bu yerda: h - xona balandligi, m

h_c - yoritgichning balandligi, h_c = 0,5m
h_’ - ish joyining balandligi h_’ = 0,8 m

3. Yoritgichlarni sonini aniklash uchun, avval ular orasidagi masofani — L topish kerak. Yoritgichlar ko’p qatorli bo’lib joylashgan bo’lsa eng qulay nisbat

L : h = l,5; L = 1,5 h

4.Xonaning eni va uzunligi bo’yicha yoritgichlarni sonini aniqlash:

5. Yoritgichlarni umumiy soni quyidagicha aniqlanadi:

N = N_(A) N _(V)

6. Xar bir yoritgichning yorug’lik oqimini aniklash.

Agar xar bir yoritgich F_l yorug’lik oqimining hisoblash belgisi berilganidan oshib ketsa (F₃) yoritgichlar sonini qayta sanab chiqish kerak.