Узбекское агентство связи и информатизации

G’isht devor	0,12
250
2	G’isht devor	0,25	470
3	G’isht devor	0,38	690
4	G’isht devor	0,52	934
5	Bir necha qatlamli karton	0,02	12
6	Bir necha qatlamli karton	0,04	24
7	Voylok	0,025	8
8	Voylok	0,05	16
9	Temirbeton	0,1	240
10	Temirbeton	0,2	480
11	SHlakobetonli devor	0,14	150
12	SHlakobetonli devor	0,28	300
13	Ikki tomoni suvalgan, 0,02 mmli taxtalardan iborat to’siq	0,06	70
14	Ikki tomoni suvalgan, 0,1 mmli ustunlardan iborat to’siq	0.18	95
15	Gipsli to’siq	0,11	117

4.3-jadval

	Talabalik guvoҳnomasi nomerining oxiridan oldingi raqami
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
Snm, m^2	100	150	200	250	300	350	400	450	500	550
Sc ,m^2	160	180	200	220	250	260	280	300	320	340
α1,10^-3	20	25	30	35	40	45	40	35	30	25
α2 10^-2	95	90	85	80	75	70	75	80	85	90
β1,10^-3	34	33	32	31	30	31	32	33	34	35
β2,10^-2	75	80	85	90	95	90	85	80	75	70

4.3. Нisoblash uslubi:
SHovqin va vibratsiya, agar ularning intensivligi mahlum satҳdan ortib ketsa, kasbiy zarar hisoblanadi. SHovqin bilan kurashish uchun umumiy va shaxsiy ҳimoya vositalari qo’llaniladi. Korxonalar va ularning aloҳida tsexlarini boshqa shovqinli korxonalarga nisbatan to’g’ri rejalashtirish va joylashtirish katta aҳamiyatga ega. Ishlab chiqarish binolarida shovqinni sezilarli kamaytirishni devorlarni va shiplarni tovush yutuvchi materiallar bilan qoplash orqali amalga oshiriladi. Apparaturalarning turli mexanizmlarini loyiҳalashda va o’rnatishda qurilmalarni maxsus amartizatorlarga o’rnatish, aylanuvchi detallar ekstsentrisitetini kamaytirish, o’zaro zarbali qismlarni zarbasizlariga almashtirish va ҳokazolar hisobiga vibratsiyani kamaytirish imkoniyatini ko’rish zarur.
SHovqin manbaidan R masofani o’zgarishi bilan shovqin intensivligi satҳining o’zgarishini hisoblash quyidagi ifoda bo’yicha amalga ishiriladi:

=

(4.1)

bu yerda L_R va L₁ –shovqin manbaidan mos ravishda R metr va bir metr masofalardagi shovqin jadalligining satҳlari.
Agar shovqin manbai va ish joyi orasida to’siq-devor bo’lsa, shovqin jadalligi satҳi N dB ga kamayadi:

(4.2)

bu yerda G-bir m² to’siq-devorning og’irligi, kg.
Ish joyidagi shovqin jadalligining satҳi to’siq-devorni hisobga olganda quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:

=

(4.3)

Ikki shovqin manbalarining L_A va L_V satҳlardagi shovqin jadalliklari yig’indisi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:

=

(4.4)

bu yerda L_A-ikki qo’shiladigan satҳlardan kattasi, dB; ∆L-4.4-jadvaldan aniqlanadigan, satҳlar ayirmasiga bog’liq bo’lgan to’ldiruvchi.
Bir necha manbalarning yig’indi quvvatini aniqlash jadalrog’idan boshlab ketma-ket amalga oshirish kerak bo’ladi.
L_Σ uchta shovqin manbalari uchun aniqlanishini hisobga olish kerak bo’ladi va ҳar bir manba mos ravishdagi to’siq-devor bilan ko’rib chiqiladi.
To’siq-devorning parametrlari (material turi, 1 m² ning qalinligi va og’irligi) 4.2-jadvaldan olinadi.

4.4–jadval

Manbalar satҳlari farqi LA –LV, dB	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	15	20
∆L to’ldiruvchi ,dB	3,0	2,5	2,0	1,8	1,5	1,2	1	0,8	0,6	0,5	0,4	0,2	0

Devorlar va ship shovqinni yutuvchi materiallar bilan qoplanganida shovqin intensivligini aniqlashda oddiylik uchun to’g’ri tovush nurlarini ehtiborga olinadi, to’siq-devorlar bino ichkarisiga joylashgan va tovushni yutishga tahsir qilmaydi deb hisoblash mumkin.
Devorlar va shipda tovushni yutilishi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi:

yut. bir. =

(4.5)

bu yerda S_nm, S_s-mos ravishda bino devorlari va shipi maydoni, m²; α, β, γ-ship devorlar va polga joylashtirilgan materiallarning mos ravishdagi yutish koeffitsientlari.
Topshiriqda bino shipi va poli maydonlari o’zaro teng olinadi. SHovqin intensivligining kamayishi quyidagicha bo’ladi:

=

(4.6)

bu yerda M₁, M₂-mos ravishda devorlar va ship maxsus tovushni yutuvchi materiallar bilan qoplanmagandagi (M₁) va qoplangandagi (M₂) tovush yutilishlari, yut. bir. M₁ ning qiymati a₁ i β₁ koeffitsientlardan foydalanib, M₂ ning qiymati esa, a₂ i β₂ koeffitsientlardan foydalanib hisoblanadi. Odatda, pol tovushni yutuvchi material bilan qoplanmaydi va hisoblashlarda pol parketli (γ =0,061) deb qabul qilinadi.
Ish joyida shovqin jadalligi satҳi devorlar va ship tovushni yutuvchi materiallar bilan qoplanganligini hisobga olganda quyidagiga teng bo’ladi.

=

(4.7)

5 – MASHG’ULOT


YQCH – DIAPAZONI MAYDON KUCHLANGANLIGINI НISOBLASH


5.1. Topshiriq:
δ muҳitning radioo’tkazuvchanligli, antennaning kuchaytirish koeffitsientli, uzun to’lqinli R quvvatli, λ to’lqin uzunligli radiostantsiyaning d masofadagi maydon kuchlanganligini aniqlash.


5.2. Dastlabki berilganlar:
Hisoblash uchun berilganlar 5.1., 5.2., 5.3., 5.4., 5.5 –jadvallarda keltirilgan.

5.1–jadval

YuCH–diapazon maydon kuchlanganligini hisoblash uchun variantlar
Talabalik guvoҳnomasining oxirgi nomeri	λ, m	R, kVt	Ga	Θ	δ, Sm/m
I	1650	300	1,1	7	0,003
2	40	150	240	10	0,001
3	1200	250	1,04	4	0,01
4	80	100	200	3	0,001
5	1750	350	1,1	4	0,00075
6	20	100	180	5	0,001
7	1050	250	1,05	7	0,003
8	70	100	205	4	0,001
9	1900	350	1,2	5	0,01
0	50	120	200	4	0,001

5.2–jadval

d, m	Talabalik guvoҳnomasining oxiridan oldigi nomeri
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
dl	400	500	300	600	520	660	400	450	550	650
d2	700	800	600	900	800	960	750	800	950	900
d3	1100	1200	1150	1300	1350	1100	1250	1300	1400	1500
d4	1500	1600	1700	1700	1600	1500	1600	1700	1800	1600
d5	2000	2100	2000	2200	2000	2300	2400	2500	2000	2100

5.3–jadval

Diapazon nomi	CHastotaviy chegaralar	To’lqin uzunligi
Uzun to’lqinlar (UT)	30-300 kGts	10000-1000 m
O’rta to’lqinlar (O’T)	0,3-3 MGts	1000-100 m
Qisqa to’lqinlar (QT)	3-30 MGts	100-10 m
Ul’tra qisqa to’lqinlar (QT)	30-300 MGts	10-1 m
O’ta yuqori chastotali to’lqinlar (O’YuCHT)	300 MGts-300 GGts	1 m-1 mm