Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek Fonu Bu kitap Türk Dilinde Konuşan Ülkelerin politikasına Destek
Yüklə 144 Kb. Pdf görüntüsü
|
Dünyada cənnət – məhz bizim Ala-Too torpağıdır, desəm, öz rəyinin olmasına ixtiyarlı oxucu məndən inciməsin. Bineyi-qədimdən bu cənnətməkanın qırğız xalqının ixtiyarına verilməsi barədə məzəli bir zarafat-əfsanə dolaşır. Allah torpağı övladlarınn arasında bölüşdürəndə, qırğızlar gecikibmişlər. Allah xəbər alır: “Harada idiniz? Torpaqların hamısını müxtəlif xalqların arasında payladım”. Qırğızlar boyunlarına alırlar ki, sadəcə yatıb qalıblar. O təqdirdə, Allah deyir: “Səmimiliyiniz və müqəddəs sadəlövhlüyünüzün müqabilində özümün istirahətim üçün saxladığım Ala-Toonu sizə əta edirəm”. Yaradan xalqımın sadədilliyi əvəzində beləcə səxavətli minnətdarlıq bəxş etmişdir! Qırğızların sevimli zərbül-məsəli belə yaranmışdır: “Ən yaxşısını Allah sevən alır!” Sözsüz, bu əfsanədə həqiqətdən çox zarafat duyulur, fəqət həqiqətin hissəciyi də var. Susqunluğuna və zahiri sərtliyinə rəğmən, qırğız dağları əzəmətli və gözəldir. Dağın ətəyində dayananda, yaxud yüksəkliyinə dırmaşanda, daşın mükəmməlliyini öz gözünlə görüb harmoniyasını duymaq olar. Quş uçuşu hündürlüyündən qırğız dağlarının özünəməxsus spiralvari burulan və baxışları sonsuzluğa aparan həmailə bənzəri var. Dağlarda hava da təmizdir, göy də yaxındır, ulduzlar da parlaqdır. Təəccüblü deyil ki, bir çox səyyahlar Qırğızıstanı dağlar ölkəsi adlandırmışlar. Qədim çağlarda qoşulmuş digər əfsanə belə bəhs edir: “Qırğızların haçansa münbit məhsuldar torpaqları yandırıcı günəşdən, səmumdan, susuzluqdan quruyub cadar-cadar çatladı. Meşələr və otlar solmağa, adamlar aclıqdan tələf olmağa başladılar. Fəqət misli görünməmiş qüvvəli bir pəhləvan zühur edib həyatverici havanın qarşısını kəsən iri qaya parçalarını araladı və qırğız torpağı dirildi. Əvvəlkindən daha da zənginləşdi, gözəlləşdi. Xalq pəhləvanı şərəfyab edib ona səmavi dağ silsilələrindən də uca mədhiyyələr oxudu”. Görkəmli feyləsuf Şarl Monteskyenin fikrincə, dağlıların üstünlük təşkil edən cəhəti – azadlıqsevərlikdir. Onlar üçün dağlar yalnız zəruri Kim V.A. “Ooruk-Daş” 1991-ci il, kətan, yağlı boya. 72,7 x 92 21 həyat şəraiti deyil, dağlar öz təsirini idarəetmə formalarına da göstərir. Dağlılar digər xalqlara nisbətdə azadlığı daha çox dəyərləndirir, onlar üçün azadlıq – hətta həyatı bahasına müdafiəsinə qalxmağa dəyən yeganə nemətdir, bu səbəbdən, azadlıq başlıca surətdə məhz yaşayış üçün narahat dağ ölkələrində hakimdir. Dağlarda çoxəsrlik həyat təcrübəsi qazanmış dağlı xalqların xasiyyəti inadkardır, onlarda əsrlər boyu istənilən təbiət bəlasına qarşıdurma qabiliyyəti yaranmışdır. Dağlarda sərt həyat tərzi əcdadlarımızı dəyanətli və cəsur olmağa vadar etmişdir. Yumşaq xasiyyətlə dağlarda sağ qala bilməzsən. Qırğızlar ünsiyyətdə açıq, bəzən hətta sadəlövh, çox məqamda mövhumatçıdırlar. Fəqət bizim qonaqpərvərlikdə tayımız yoxdur. Bu tinət də dağların sərt qanunları ilə hopdurulmuşdur – burada hər insan özünü digəri ilə “eyni kəndirlə bağlı” hiss edir. Uşaqlar amansız dağ şəraitində möhkəm və dözümlü böyüyürlər. Bəzən heç ayaq tutub gəzməyi bacarmadıqları halda gözlərini yummadan qorxu-hürküsüz yəhərə – böyüklərin tərkinə minirlər. Məni sadə bir ağsaqqalın mülahizələri heyrətə saldı. Onun rəyincə, insanda hər şeydən əvvəl xarakter, sonra dünyagörüşü formalaşır. Bu azmış, hər birimizin genlərimizə qoyulmuş qayə təbiətlə cilalanır. Bu kənd müdriyi mənə bəyan etdi ki, duru sudan və təmiz havadan insanda mütləq arı niyyətlər yaranır, torpağın zənginliyindən isə – qəlbin səxavəti. Toxunulmamış füsunkar təbiətin qoynunda yaşayan insan özü ruhən gözəldir. İlahi aura isə onun nəinki ruhunu, habelə cismini paka çıxarır. Vaqiən, dağlarda məskən salmış insanlar nəinki dəfələrlə dözümlü, fiziki sağlam, hər cürə narahatlığa sakit yanaşan, həmçinin ruhən pakdırlar. Onların açıqlığı, sadəliyi, səxavəti ana təbiətin özündən irəli gəlir. Qırğız xalqında əlçatmaz ucalıqlara meyl aydın təzahür edir. Bu da dağların yaratdığı səciyyəvi cəhətin təcəssümüdür. Eləcə də daxili sərbəstlik, düşüncə azadlığı. Xalqımız inanır ki, yalnız mənzərəli füsunkar dağlıq yerlərdə əsil gözəl gəlinlər doğulur. İnanır ki, torpağın və təbiətin aurası bütünlükdə insanın zahirdən və batindən gözəlliyi üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ehtişamlı silsilələrlə əhatələnmiş vadidə doğulmuş şəxs kimi mənim üçün dağlar sadəcə zahirdən soyuq, bir-birinin üstünə yıxılmış susqun qəmbər yığnağı deyil, bura mənim isti evim, Vətənimdir. Doğulduqdan sonra uşaq, adətən, ilk növbədə valideynlərini və yaxınlarını, sonra isə pəncərədən görünəni – dağları tanıyır. Dağlar – açılmış nəhəng qanadlara oxşayır. Məhz bizim dağlarda dağların özündən ucalıqlara uçan berkut, Tyan-Şan hündürlüklərinin şahı – qar bəbiri məskundur. Dağlar – qara ayının, qırmızı canavarın, bəzəkli kəkliyin, xoşbəxtlik quşu uların məskənidir... Qırğızıstanın çoxəsrlik tarixi boyu xalqımın idrakına müxtəlif etiqadlar hakim kəsilmişdir. Fəqət ən uzunömürlüsü təbiətə – yedizdirən və xilasedici anaya xitabən yönəldilmiş bütpərəst etiqad oldu. Dağlarda, dağətəklərində məskunlaşmış qırğızların həyatı batırların sakitcə torpaq altına getməsi, şeytanın özü ilə qovğaya girişməsi və oradan qorxu-ürkü bilmədən göylərə qalxmasına dair əsatir və əfsanələri həddən ziyadə çoxdur. Xalqıma xas qayə də bundadır – cəmi döyüşkən kişilərin adlarının birbəbir siyahısını özündə ehtiva edən genetik yaddaşı daşımaq. Qırğızıstanın dağlarında 600-dən artıq buzlaq saymaq olar. Onların sahəsi Qafqazın, Alpın və Dağlıq Altayın buzlu çöllərinin ümumilikdə götürəndə hamısına bərabərdir. Çatır-kul sırtlarında əbədi buzların qalınlığı 80 m-ə çatır. Unikal mağara Saymaluu-Daş, Toquz-Torouz bölgəsində uzaq əcdadlarımızın bütpərəst etiqadları və bir çox özgə mətləblərdən uzun zaman bəhs etmək olar. Məs., tarixin və zamanın işarələrinin həkk olunmuş izləri təki silinməz siluetlərin çapıldığı oxuyan daşlar barədə. Bu qəmbərlər təpəliklərin dağlara keçid bitişiyində, çayların asimanla birləşdiyi məkanda səpələnmişdir... Təsadüfi deyil ki, Avropa təfəkkürünün 84 yaşlı qanunvericisi Humboldt bir dəfə artıq XIX əsrin ortalarında məşhur alim- səyyah Semyonov-Tyanşanskiyə bildirmişdi: “Ancaq Sizdən Tyan-Şan qayasının qəlpəsini alandan sonra öləcəyəm”. İşimin lap əvvəlində bir fikir mənə rahatlıq vermirdi – balaca ölkəmin hər bucağına baş çəkməmiş onun gözəlliyini əks etdirmək mümkünsüzdür. Və işimə görə yüklənməyimə rəğmən, qarşımda respublikanı qarış-qarış gəzib hər məşhur bucağını ziyarət emək məqsədini qoydum. Yəqin ki, respublikamızın istənilən sakini kimi hər şeydən öncə, İssık-Kul regionu ilə tanışam. Məhz burada daima özünə cəzb edib çəkən müqəddəs göl-dəniz dalğalanır. Yolda ikən mərkəzi avtotrasdan azca aralı XIII əsrin unikal abidəsi – Buran qülləsi ucalır. Qüllə çoxlu sayda elmi işlərin tədqiqat mənbəyidir – bu işlər haqqında söhbət uzanıb bitməz. Gölün ətrafına cənubdan dolananda – xoşbəxtlikdən, dəfələrlə etmişəm – nağılvari 22 Yüklə 144 Kb. Dostları ilə paylaş:
|