Tıp Sembolünün Tarihçesi Üzerine Bir Değerlendirme An Evaluation of the History of the Medical Symbol Ilgaz Akdoğan

Birbirine sarılı iki yılan 
Birbirine sarılı yılan ilk olarak Sümer eserlerinde sopaya sarılı biçimde görülmektedir. Birbirine sarılı düğüm 
şeklinde çift yılan ise Anadolu Selçuklu döneminde 1235 yılında yapılan Çankırı’daki Cemalettin Ferruh 
Darüşşifası’nda bulunan bir heykel ile gündeme gelmiştir.
18
Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver, 1934 yılında bu 
heykeli stilize etmiş ve tıp sembolü olmasını önermiştir. Bu tarihten sonra birçok tıp fakültesi ambleminde 
birbirine düğüm şeklinde sarılı çift yılanı kullanmıştır (Şekil 4). Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver, yılanın, bilhassa 
birbirine sarılmış çifte yılanın Orta Asya Türkleri arasında sağlık, saadet, afiyet, uğur ve şifa sembolü olarak 
anlamlandırıldığını belirtmektedir.
10 
Şekil 4. Birbirine sarılı çift yılan. 
Meşaleye sarılı yılan 
Türkiye’de veteriner hekimliği mesleğinin amblemi 1946 yılı kongresinde Veteriner Hekimler Derneği’nin 
toplantısında belirlenmiştir. O zamanlar öğrenci olan Prof. Dr. Fazıl Noyan’ın tasarladığı dernek rozeti, zaman 

---

Tıp Sembolünün Tarihçesi – Ilgaz Akdoğan Lokman Hekim Dergisi - Lokman Hekim Journal 2022;12(3):456-463 
461 
içerisinde ulusal amblem özelliği kazanmıştır. Günümüzde veteriner hekimlik mesleğini temsilen kullanılan 
amblem “bordo zemin üzerine meşaleye sarılı yılan ve üst tarafında bir ay ve yıldız” içermektedir.
19
Ülkemizde tıp sembolü 
Türkiye'de yılanlı asanın ilk defa resmi olarak kullanılması 1836 yılındadır. Sultan II. Mahmud, bu tarihte, 
Mekteb-i Tıbbiye talebelerinin ilk defa resmi kıyafet olarak yakalarına yılanlı asa işlenmiş elbiseler giymesi 
hakkında ferman çıkarmıştır (Şekil 5). 1839 yılında da Galatasaray Tıbbiyesi amblem olarak yılanlı asayı 
kullanmaya başlamıştır.
10 
Şekil 5. Mekteb-i Tıbbiye-i Adliye-i Şahane Amblemi, II. Mahmud dönemi, 1836. 
Tıp sembolü olarak tarihsel kökenlerine bakıldığında birbirinden farklı iki sembolün öne çıktığı ve kullanıldığı 
görülmektedir. Bunlardan biri asaya sarılı tek yılandır. Bu sembol tıp ve sağlık tanrısı Asclepios’un elindeki 
asadan kaynaklanmaktadır. Diğer sembol ise altından ve kanatlı asaya sarılı çift yılan figürüdür. Bu figür ise 
kökenini, başka bir Yunan mitolojik tanrısı olan haberci (ulak), tüccarların ve yolcuların koruyucusu Hermes’in 
elindeki Caduceus (kadüse) adı verilen asadan almaktadır.
20
Caduceus’un sembol olarak ilk kullanımı 
Avrupa’da Ortaçağın sonları ile erken Rönesans döneminde olmuş, bu dönemde ilk kez şifa ile ilişkilendirilen 
Caduceus bir amblem olarak kullanılmıştır. Caduceus’un şifa ile ilişkilendirilmesinin nedeni çok açık değildir. 
Erken Rönesans döneminde simyacıların hamisi olan sembol 20.yüzyılda alegorik bir şekilde tıp amblemi 
olarak kullanılmaya başlanmıştır. Çift yılan simgesinin çağdaş filozoflar için vurgulanacak yönleri olduğu 
görüşü de vardır; çifte (zıt) sembolizm (hastalık ve tedavi, günah ve kefaret gibi) ve insanın geleneksel olarak 
çelişkili duyguları yılanlarda sembolize edilir.
9
Görünüşe göre, Caduceus'un tıbbi bir sembol olarak yanlış 
tahsisi, ABD Ordusu Tabip Birlikleri (USAMC) tarafından 20.yüzyılın başında yapılan bir uygulamadan 
kaynaklanmıştır. Asistan cerrah Yüzbaşı Frederick Reynolds'ın 1902 yılında yaptığı öneri ile ABD Ordusu Tabip 
Birlikleri için Caduceus bir yaka amblemi olmuştur.
17
Bu tarihten sonra tıp ve sağlıkla ilgili birçok kurum ve 
kuruluş kanatlı asa ve çift yılanı sembol olarak benimsemişlerdir. Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı, Türk 
Tabipler Birliği bunlara örnek olarak verilebilir. ABD'de 1990 yılında yapılan bir ankette meslek kuruluşlarının 
%63'ünün Asklepios asasını, %37'sinin Caduceus’u amblem olarak kullandığı, ticari kuruluşların ise %76'sının 
Caduceus’u tercih ettiği tespit edilmiştir.
21
Shetty ve ark.’nın 2014 yılında yaptıkları çalışmada tıp fakültesi 
mezunlarında Caucedus’un tıp sembolü olduğunu düşünen doktor oranı % 96 olmuştur.
22
Bu çalışmalar göz önüne alındığında tarihi kökleri farklı olan iki sembolden Caduceus’un ticari kuruluşlar başta 
olmak üzere tıp sembolü olarak daha çok kullanıldığı ve tanındığı söylenebilir. Ancak ortaya çıkışı, tarihi ve 
temel aldığı mesleki değerler açısından Asclepios asasının tıp sembolü olarak tercih edilmesi gerekmektedir, 

---