Tıp Sembolünün Tarihçesi Üzerine Bir Değerlendirme An Evaluation of the History of the Medical Symbol Ilgaz Akdoğan

Tıp Sembolünün Tarihçesi – Ilgaz Akdoğan Lokman Hekim Dergisi - Lokman Hekim Journal 2022;12(3):456-463 
462 
çünkü tek asa ve tek yılan sağlık ve şifa ile ilgiliyken, Hermes’in asası olan kanatlı asa ve çift yılan tüccarların, 
yolcuların ve hatta hırsızların sembolü olarak bilinmektedir.
1,20
Nitekim Bohigian 2019 yılındaki makalesinde 
yanlış olan bu kullanımın düzeltilmesi gerektiğini belirtmiştir.
23
Yine Hart, makalesinde günümüzün tıp 
kuruluşları tarafından kullanılana benzer Caduceus’u gösteren 18. yüzyıldan kalma bir ticaret simgesini 
paylaşmış ve bunun Caduceus sembolünün tıp ile ilgili olmadığının ispatı olduğunu öne sürmüştür.
24
Kellie’de 
Hermes’in asasının habercilerin simgesi olduğunu sağlıkla ilgisi olmadığını belirtmektedir.
25
Açıl’da, tıp 
ambleminin tarihte kullanıldığı şekliyle kullanılmasının doğru olduğunu bunun da asaya sarılı tek yılan 
olduğunu söylemektedir.
26
Shetty ve ark. asa ve tek yılanın 2400 yıldır tıbbın sembolü olduğunu, Hermes’in 
kanatlı asasının ise 20. yüzyıla kadar tıp sembolü olarak kullanılmadığını belirtmekte, temsil ettiği mesleki 
değerler açısından da mitolojideki Hermes’in asasının tıp meslek değerleri ile direk ilişkili olmadığını ileri 
sürmektedirler.
22
Shetty ve ark. mitolojik ve tarihi olarak Caduceus sembolünün yanlış olarak tıp sembolü 
olarak kullanılmasının anlaşılmasından sonra Avrupa ve ABD’de çok sayıda hastane ve sağlık kuruluşunun bu 
yanlıştan dönerek amblemlerini değiştirdiklerini ve asa ile tek yılanlı sembolü kullanmaya başladıklarını 
belirtmektedir.
22
Antionou gibi bazı yazarlar ise Hermes’in asasının simyanın sembolünden tıp sembolüne 
geçişinin Rönesans döneminde olduğunu ama bunun nedeninin bilinmediğini, bu durumun alegorik bir olay 
olduğunu kabul etmelerine rağmen, yeni sembolün yeni bir felsefi anlayışla yorumlanabileceğini 
düşünmektedirler. Antionou’a göre, madem iki yılan içinde düalizmi barındırmaktadır ve Caduceus iki zıt 
ögenin uzlaşmasını ve birliğini temsil eder, öyleyse çift yılan da günah ve kefaretten yola çıkılarak hastalık ve 
tedaviyi, hastalığı ve iyileşmeyi, yaşam ve ölümü kendinde temsil edebilir. Antoniou, insanın yılanlara karşı 
geleneksel olarak çelişkili duygularının çift yılan ile sembolize edildiğini, burada da çifte sembolizm (hastalık 
ve tedavi, semptom ve iyileşme) olarak karşımıza çıktığını ileri sürmektedir.
9
Sonuçta; tıp sembolü olarak tarihsel kökenleri açısından birbirinden farklı iki sembolün öne çıktığı ve 
kullanıldığı görülmektedir. Bunlardan biri asaya sarılı tek yılandır. Bu sembol mitolojideki tıp ve sağlık tanrısı 
Asclepios’un elinde taşıdığı asadan kaynaklanmaktadır. Diğer sembol ise altından ve kanatlı asaya sarılı çift 
yılan olan, mitolojide tanrıların habercisi ve ulak tanrı Hermes’in asası olan Caduceus’tur. Bazı yazarlar asaya 
sarılı tek yılanın tarihsel açıdan sağlık ve tıp ile ilgili olduğu için tıp sembolü olarak kullanılmasının daha uygun 
olduğunu, diğer sembolün tıp ile ilgili yanlış olarak kullanıldığını belirtmektedirler. Birçok meslekte olduğu 
gibi tıp sembolü mesleki ve etik değerleri temsil eden imgeler içermektedir. Bunlar hekimliğe atfedilen sağlık, 
şifa, sağaltım sağlama, bilgelik, saygınlık, sabırlı olma, sağduyululuk, zeki olma, ileri görüşlülük, yenilenme, 
koruyuculuk, dürüstlük, hızlı karar alma gibi mesleki değerlerdir. Hekimlikte tıp sembolünün temsil ettiği 
değerlerin yaşatılması için tarihçesinin bilinmesinin önemli olduğu düşüncesindeyiz.