Təhsil xərcləri: şəffaflıq və səmərəliliyin gücləndirilməsi

Təhsil xərcləri: 

şəffaflıq və səmərəliliyin gücləndirilməsi 

istiqamətləri

 

 

Rəşad Həsənov, Nərmin İbrahimova

 

Səhifə 8 / 23

 

 

İSİM

 

İqtisadivə Sosial İnkişaf Mərkəzi

 

Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı Siyasət, Yaxşı İslahat

 

 

 

nominal olaraq artıb. 2014-cü il üçün bu istiqamətdə proqnozlaşdırılan büdcə xərcləri 2005-ci ilə 

nisbətən təxminən 4.4 dəfə artıb. Hazırda təhsil xərclərinin büdcə xərcləmələrindəki payı 8.0%-

ni büdcənin sosial xərclərinin isə 31%-ni təşkil edir.   

Diaqram 2: Son 10 ildə dövlət büdcəsinin təhsil xərclərinin dinamikası 

 

Mənbə: 

http://www.maliyye.gov.az/sites/default/files/2014-1.pdf

 

Ötən on il ərzində təhsil xərclərinin orta artım sürəti təxminən 19.7% olub.  Xüsusilə 2007-ci ildə 

təhsilə ayrılan büdcə xərcləri 2006-cı illə     

Qrafik 1: Büdcənin təhsil xərclərinin artım dinamikası 

 müqayisədə  51%  artırılıb  ki  bu  ölkənin 

müstəqillik  tarixində  ilklərdən  sayılır.  Lakin, 

2008-ci  il  dünya  maliyyə  böhranından  sonra 

bu  sahəyə  ayrılan  xərclərin  artım  tempi 

nisbətən  azaldı.  Lakin,  bütün  bunlara 

baxmayaraq bu illər ərzində təhsil xərclərinin 

artım  tendensiyası  davam  etdirilib.  Beləliklə 

2014-cü ildə büdcənin təhsil xərcləri bölümü 

hesabat  ili  ilə  müqayisədə  8%  artaraq  1.65 

milyard manata çatdırılıb.                       

.                                  

 

Mənbə:

http://www.maliyye.gov.az/sites/default/files/2014-1.pdf

 

Müstəqilliyin ilk illərində ölkənin ağır iqtisadi vəziyyəti 2003-cü ildə Azərbaycan neftinin dünya 

bazarlarına birbaşa çıxış əldə etməsi ilə ciddi divident əldə etmişdi. Dünya bazarlarında 2005-ci 

ildən  etibarən  neft  və  neft  məhsullarının  qiymətindəki  fantastik  bahalaşma  ölkəmizə 

gözlənildiyindən  də  artıq  vəsait  axınına  səbəb  oldu.  Bu  vəsaitlərin  böyük  bir  qismi 

infrastrukturun  bərpasına  yönəldilsə  də  sosial  sferanın  digər  sahələri  kimi  təhsil  də  öz  payını 

alırdı.  Diaqram  2-də  təhsil  xərcləri  dövlət  büdcəsinin  ümumi  xərcləmələri  ilə  birlikdə  təqdim 

edilmişdir. 

 

 

372.5

479.1

723

979.7

1147.9

1180.8

1268.5

1453.2

1530.5

1653.4

0

500

1000

1500

2000

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2011

2012*

2014*

Milyon manatla

26.7

28.6

50.9

35.5

17.2

2.9

7.4

14.6

5.3 8

0

10

20

30

40

50

60

Artım %-lə

Orta artım tempi

---

Təhsil xərcləri: 

şəffaflıq və səmərəliliyin gücləndirilməsi 

istiqamətləri

 

 

Rəşad Həsənov, Nərmin İbrahimova

 

Səhifə 9 / 23

 

 

İSİM

 

İqtisadivə Sosial İnkişaf Mərkəzi

 

Yaxşı Tədqiqat, Yaxşı Siyasət, Yaxşı İslahat

 

 

 

Diaqram 2:  Dövlət büdcəsi və büdcənin təhsil xərcləri müqayisəli şəkildə 

 

Mənbə: Azərbaycan Respublikası Maliyyə Nazirliyi 

Qrafik 2: Təhsil xərclərinin dövlət büdcəsinin 

ümumi xərcləmələrində xüsusi cəkisi 

Ötən  illər  ərzində  dövlət  büdcəsinin  xərcləri  

sürətlə  artsa  da,  təhsilə  ayrılan  xərclərin 

artım  tempi  büdcənin  artım  tempindən  xeyli 

geri  qalıb.  Nəticədə  təhsil  xərclərinin 

büdcədə  xüsusi  çəkisi  2005-ci  ildə  17.4% 

olduğu  halda  2013-cü  ildə  7.7%-dək 

azalıb.Təbii ki, təhsil xərclərinin büdcə 

 

Mənbə:

http://www.budget.az/budget/main?content=520

  xərclərindəxüsusi  çəkisinin  azalması  sonda 

büdcənin  sosial  ağırlığını  azaldıb.  Lakin,  2014-cü  ilinbüdcə  layihəsində  bu  nüans  nəzərə  alınıb 

və bu istiqamətdə ayrılan xərclər hesabat ili    

 

ilə müqayisədə 8% artırılıb. Nəticədə            

Diaqram 3: Təhsildə illər üzrə orta aylıq əməkhaqqı

  

2014-cü  ildə  təhsil  xərclərinin  ümumi 

büdcə  xərcləmələrindəki  payı  2013-cü  ilə 

nisbətən  0.5%  bəndi  artaraq  8.2%-ə 

yüksəlib.  Artım  xüsusilə  iki  istiqamətdə 

hiss  edilib.  Birincisi,  təhsil  xərclərində 

əməkhaqqı  maddəsi  üzrə  ayrılmalar  ölkə 

prezidentinin 

2013-cü 

ildə 

təhsil 

işçilərinin  maaşlarının  artırılması  və 

pensiya 

təminatının 

yaxşılaşdırılması 

haqqında  sərəncamının  tələblərinin  təmin 

edilməsi  məqsədi  ilə  162.1  milyon  manat 

vəsait  nəzərdə  tutulub.  İkincisi  isə,  “Ali 

təhsil  müəssisələrində  yeni  maliyyələşmə 

0

5

10

15

20

25

2005 2006

2007 2008

2009

2010

2011

2012

2013*

2014*

2.14 3.79

6.06

10.68 10.57

11.77

15.4

17.42

19.85

20.06

0.37 0.48 0.72 0.98 1.15

1.18

1.27

1.45

1.53

1.65

Dövlət büdcəsi(milyard manatla)

Təhsil xərcləri milyard manatla

17.4

12.6 11.9

9.1 10.9 10

8.2 8.7

7.7 8.2

0

5

10

15

20

Təhsil xərclərinin büdcə xərcləmələrində payı(faizlə)

0

100

200

300

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

51.3

66

87

145.4

214.4

260

271.8

283.4

283.4

21.3

28.7

31.8

67.1

47.5

21.3

4

4

0

Artım faizləri

Orta aylıq əməkhaqqı

---