T a n I t I m t a h L i L e L e ş t I r I d e r g I s I y önetim y eri Gazi m ustafa Kemal Bulvarı, 133 06570 Maltepe / ankara t elefonlar Santral: 312) 232 22 57-231 23 48 Yazı
Yüklə 1,35 Mb. Pdf görüntüsü
|
olan yansımasını gösterir. Ona göre "Köroğlu ” ister “halk-epik” isterse de “lirik — rom antik" destanlar içerisinde “özel bir y e r ” tutm aktadır. Y azar ayrıca destanda kahram anlıkla aşkın m aharetinin birbirini tamamlamasına dikkati çeker ve bu özelliğin edebiyatın oluşm asında önem li rol oynadığı kanaatine varır.6 A hm et Caferoğlu, halkın mücadele ruhundan d o ğ an “K ö ro ğ lu D e s ta n ı”n ın d iğ e r h a lk la rın edebiyatına, kom şu E rm eni ve G ürcü folkloruna geçmesine de dikkati çekm iştir.7 İncelem eyi yapan tabii olarak Azerbaycan'da destanlara ilginin artmasında “Köroğlu" destanının önemli rol oynadığını kaydetmiş, bundan sonraki destanlarda da onun izlerinin olduğuna dikkati çekmiştir. A hm et C aferoğlu 1964 yılında V isbaden de yayımladığı Azerbaycan Edebiyatı adlı incelemesinde “K ö r o ğ lu ” d e sta n ın ı ta rih in b ir ürünü o la ra k değerlendirir. Halk edebiyatına dönüşte Şah İsmail döneminin önemli rol oynadığını vurgulayarak XVII. y üzyılda âşık ed eb iy atın ın kendi içinde zirveye ulaşm asını, destan yaratm a ile açıklar. “Şah İsm ail tarafından güçlü bir teşvik gören aşık edebiyatı XVII. yüzyılda zirveye ulaştı. Zaten XVI. yüzyılın ortalarında vuku bulan siyasi ve içtimai yenilikler halkta şairlerin eserleri için büyük ilgi uyandırm ıştı. F akat halkta geçmişi eski ananeler ve atalarının masal gibi güzel hayat tarzı hakkında büyük bir hayranlık uyandıran husus Şah Abbas'tn her alanda Farsçaya öncelik tanıması siyasetiyle oldu. Bu hayranlıkta halk şairlerinin faaliyeti için çok müsait bir ortam yarattı. Halk şairleri destan ve koşmalarında halkın beklentilerine cevap vermeye çalışm ışlardır. Zor hayat şa rtla n iktisadi krizler, bastırılan halk ayaklanmaları, haksızlıklar ve benzerleri bilindiği üzere halk edebiyatım besleyici bir ortam oluşturmuşlardır. Aşırı derecede zorlanan halk, ümitsiz durumunu halk edebiyatıyla unutmağa çalışır. Bunun için halk edebiyatında bu durumdan hiç bahsedilmez, aksine eski tarihi ve hatta mitolojik olaylar da ve m ücadelelerde daim a başarılı olm uş olan kahramanlardan bahsedilir. Bu gaye ile destanların tarihi mirası değerlendirilir ve hep yeni baştan işlenir. Bu k a h ra m a n la rd a n b ir i de m a c e ra la rı T ürk edebiyatında çok yaygın olan meşhur “Köroğlu" dur. Âşıklar tarafından pek sık ve sevilerek terennüm edilen “Köroğlu ” hikâyesinde fa k ir halkın teselli bulduğu birçok unsur vardır”? “Köroğlu " destanı yalnız Ahmet Caferoğlu'nun incelemelerinde değil, onun editörlüğünde yayımlanan A z e rb a y c an Y u r t B ilgisi dergisinin sayfalarında y a y ım la n a n m a k a le le rd e d e ta h lil e d ilm iş tir. H alkbilim sahasında önem li çalışm aları olan Salim Refik Refioğlu'nun A zerb ay can Y u rt Bilgisi dergisinde yayımlanan “Nigaristanlı Aşık Sadığın bir
nesinde muhafaza edilen “Köroğlu ” destanı hakkında bilgi vermektedir. Makalede yazarın yazdığına göre Nigaristanlı Sadığın dilinden Azerbaycan'da kaleme alınmıştır. O, Nigaristanlı Sadığın zanaatkar olduğunu onun dilinden yazıya alınmış "Köroğlu" varyantının diğer varyantlar gibi nazımla nesrin yer değiştirmesiyle o lu ştu ğ u n u , bunun da K ö ro ğ lu ’nun g en çliğ in d e yazıldığını öm rünün son yıllarında ortaya çıktığını söylemektedir. Selim R efik , a y rıca A v ru p ad ak i h alkbilim m alzem elerini incelediğinden “K ö ro ğ lu "nu destan değil “halk rom anı” gibi taktim eder.9 Y azar Paris Millî Kütüphanesi’ndeki kataloga dayanarak S.P. 994 nolu kayıtta bulunan “K ö ro ğ lu ” varyantının 1750 yıllarında yazıya geçirildiğini unutmamıştır. Bununla da o, n ü sh an ın ilim âle m in d e b ilin e n m alum varyantından daha eski olm ası gerektiği kanaatine yönelmek istemiştir. B ilindiği gibi Salim R efik'in 1933 yılında bahsettiği “K öroğlu” nun eski nüshası ancak 1997 yılında Bakü'de görülebildi.10 İnceleyici Şelale Hüseynova şöyle demektedir. “Salim Refik’in dikkat çektiği “Köroğlu" destanı S. S. Pennin ve Alexsandr Xodzko"nun ilim âlemine sunduğu “Köroğlu ” sundan daha eskidir ve bu nüshaların arasında tahminen yüz yıllık bir fa r k vardır. Makale de sözedilen koşmaya “Köroğlu ” destanının mevcut olan varyantlarında tesadüf edilmesi de bu nüshanın yeniliğinden ve orijinalliğinden kaynaklanmaktadır.”11 D iy eb iliriz k i, Salim R e fik ’in m akalesinde “K öroğlu”nun Paris Milh* K ütüphanesi’nde bulunan nüshasının 1750 yılında yazıldığı bilgisi yanlıştır. Bu bilgiye dayanarak Şelale H üseynova'da nüshaları araştırmadan akıl yürüttüğüne göre, bu yanlış kanaat oluşmuştur. Köroğlu'nun Paris Millî Kütüphanesi’ndeki nüshası S.S. Penn ve A. X odzko’nun ilim âlemine sunduğu nüshasından tahminen yüzyıl eskidir. Ancak b ilin m ek ted ir k i, “K ö r o ğ lu " hakkında ilk ciddi araştırmanın yazarı olan A. Xodzko 1830-1832 yılları arasında İran’da misyoner teşkilatında tercüman, 1832- 1834 yılları arasında ise İran'daki Rus elçiliğinde baş katip olmuştur. Hacı M irza İskender'in girişimi, Mirza A bdülvahap'ın katipliği ile Aşık S ad ık ’ın dilinden kaleme alınmış “Köroğlu" destanının nüshasını Paris M illî Kütüphanesi'ne taktim etmiştir.
Yüklə 1,35 Mb. Dostları ilə paylaş:
|