Süt siğiri yetiŞTİRİCİLİĞİnde zoonozlarin kontrolü

İnsanlar mantar hastalığını enfekte hayvan ile direk temastan sonra veya fırça ve makas gibi malzemelerle temastan sonra alabilirler. Enfekte insanlar mantarı diğer insan ve hayvanlara da yayabilirler. Mantar belirtileri, genellikle enfeksiyondan sonra 1-2 hafta içinde meydana gelir. En yaygın belirti kaşınmadır ve genellikle kızarık kenarlı, pullu ve genellikle kabarcıklıdır. Bu foto, bir kişinin elindeki tipik ringworm lezyonunun görüntüsüdür

Sığırlarda Rift Vadisi Humması

Rift Vadisi Humması’na bir virüs neden olur. Bu hastalık, Afrika, Suudi Arabistan ve Yemen’de meydana gelen bir hayvan hastalığıdır. Sivrisinekler, bu hastalığın hayvandan hayvana geçmesi için başlıca yoldur. Sığırda bu hastalığın ana belirtisi, yavru atma fırtınasıdır. Aksi halde hayvanlar normaldir. Gebe hayvanların % 100 e kadar çıkan oranı yavru atabilir. Muhtemel hastalık belirtileri; ateş, zayıflık, anoreksi, salya akması ve ishaldir. Sarılık, deri veya mukus membranlarda yaygın olarak görülebilir. Olgun sığırda ölüm oranı % 10 olabilir. Buzağılar, ateş, depresyon ve ani ölüm meydana getirebilirler. Buzağılarda ölüm oranı % 10-70 arası olabilir.

İnsanlarda Rift Vadisi Humması

Rift Vadisi Humması, hayvanlardan insanlara birkaç yolla bulaştırılabilir. RVH virüsü, enfekte hayvanların kesimi esnasında (resimde mezbahada görülmektedir) veya doğum süreci esnasında solunabilir(aerosol bulaşma). Hastalık, kişinin derisi yoluyla, enfekte hayvanların dokuları, et veya vücut sıvıları ile bulaştırılabilir(direk temas). Kişi RVH ile enfekte bir sivrisinek tarafından ısırılabilir(vektör yoluyla bulaşma).Diğerleri kadar yaygın olmazsa da RVH, enfekte hayvanlardan alınan pastörize edilmemiş sütün içilmesi ile de bulaştırılabilir. RVH’li insanların çoğunluğu, asemptomatiktir (belirtilere sahip değildir) veya kişiyle sınırlı grip benzeri belirtilerdir. Bu belirtiler; ateş, baş ağrısı, kas ve eklem ağrısı ve muhtemelen mide bulantısı ve kusmadır. İyileşme genellikle 4-7 gün içinde olur. Enfekte olan hastaların % 1 ‘in den azında, şiddetli hastalık meydana gelebilir. Bu hastalıkta da, göz retinasının yangısı (retinitis), kanama bozukluğu olan yüksek ateş (hemorajik humma) veya beyin yangısı(ensefalitis) bulunabilir. İnsanlarda ölüm oranı % 1 ‘e ulaşabilir

Sığırlarda Salmonellosis

Salmonellosis, Salmonella denilen bakteriler tarafından neden olunur. Sığırlar, dışkı ile kontamine olmuş yem veya suyu aldıkları zaman Salmonella ile enfekte olurlar. Salmonella, hayvanları sıklıkla hiçbir hastalık belirtisi göstermeden enfekte eder. Bu hayvanlar, taşıma, sütten kesme ve doğum yapma gibi stres durumlarında dışkılarıyla bu bakterileri saçacaklardır. En yaygın hastalık belirtisi, ishaldir. Olgun sığırlarda, bol sulu ishal, depresyon, yemeyi reddetme (anoreksi),süt veriminde ani düşme ve ağırlık kaybı görülür. Gebe inekler, diğer başka bir hastalık belirtisi göstermeksizin yavru atabilirler. Buzağılarda ishal olabilir, ayrıca, eklem enfeksiyonları ve ayak, kulak ve kuyruk uçlarının gangreni gibi komplikasyonlarda gelişebilir.

İnsanlarda Salmonellosis

İnsanlar, salmonella mikroplarını, kontamine et veya gıdayı ağız yoluyla alırlar. Ayrıca, hayvanları elleyerek ve ellerinizi yıkamadan ağzınıza bir şey alarak da alabilirsiniz. Salmonelloz’un belirtileri,17-72 saat sonra başlar. Bu belirtiler; mide bulantısı, kusma, kramplı karın ağrısı ve kanlı olabilen ishaldir. Baş ağrısı, ateş, üşüme ve kas ağrısı da görülebilir. Bu hastalık kendi kendine iyileşir. Fakat küçük çocuklarda, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde şiddetli ve hatta öldürücü olabilir.

Sığırlarda Tüberküloz

Sığırda Tüberküloz, Mycobacterium bovis bakterisi tarafından neden olunur. Sığır tüberkülozu genellikle yavaş gelişen ve zayıflatan bir hastalıktır. Fakat bazen çabuk meydana çıkıp hızlı gelişebilir. Enfeksiyonun erken aşamalarında genellikle belirtiler görülmez. Hastalık geliştikçe, ağırlık kaybı, iştah yokluğu (anoreksi), zayıflık ve düşük dereceli ateş yaygın olarak görülür. Eğer hastalık akciğerleri kapsarsa, hayvanlarda, sabahları, soğuk havalar boyunca ve aktivitede artan bir öksürük görülür ve solunum güçlüğü şekillenir.

İnsanlarda Tüberküloz

Sığır Tüberkülozu, insanları enfekte edebilir ve enfeksiyonun en yaygın yolu, çiğ süt (pastörize olmamış) içmek veya çiğ sütten yapılma süt ürünlerini yemek şeklinde oral yoldur. Daha az yaygın olarak, bu bakteri vücuda, aerosol yolla (solunum yoluyla) veya derideki çatlaklar vasıtasıyla direk temas yoluyla girebilir. Herhangi bir kişi, sığır tüberkülozu ile enfekte olabilir. Fakat herhangi bir hastalık belirtisi göstermez. Akciğerleri enfekte edebilir (akciğer tüberkülozu), böylece ateş, göğüs ağrısı ve öksürerek kan çıkarmaya neden olabilir. Bu hastalık, ayrıca tüm vücuda yayılarak böbrek, omurilik ve beyini etkileyebilir. Resim, tüberkülozlu bir hastanın göğüs kafesinin röntgenini göstermektedir.

Sığırlarda Vesicular Stomatitis

Veziküler Stomatitis’e bir virüs neden olur. Sığırlar, ağızda veziküller (sıvı dolu lezyonlar) geliştirir. Bu lezyonlar, salya akmasına ve/veya meme bezi, koroner bantta ve tırnak arasında veziküllere yol açar. Ayaklardaki lezyonlar, topallığa yol açar. Bu veziküller, diğer veziküler hastalıklardan farklı olarak vücudun bir alanına izole olmuş görünürler. Eğer ikincil yangı yoksa iyileşme, 2 hafta içinde olur. Alt soldaki resim, veziküler stomatitisli bir ineğin ağzını göstermektedir. Bu resimde, diş yastığının aşırı ülserleşmesi ve şiddetli salya akışı vardır. Alt sağdaki resim, bir ineğin ayağının arkasını (koroner bant) göstermektedir. Topuktaki koroner bant kalınlaşmış, aşınmış ve kurumuş irin ile kaplıdır.

İnsanlarda Vesicular Stomatitis

İnsanlar, genellikle, enfekte dokular, veziküler sıvılar ve salya ile direk temas yoluyla enfekte edilirler. 1-6 gün süren inkubasyonu takiben, insanlar grip benzeri belirtiler gösterebilirler. Bu belirtiler, baş ağrısı, ateş, gözler hareket edince ağrı, keyifsizlik (tüm bedenin huzursuzluğu), mide bulantısı, bacak ve sırt ağrısı ve nadiren ağızda veziküllerdir. Bu belirtiler, kendi kendine iyileşir. İyileşme genellikle 4-7 gün içinde meydana gelir.

Anahtar Öğrenme Hedefleri

Bu kitapçık boyunca, hastalık yayılmasını minimuma indirmek için, biyolojik risk yönetiminin önemli olduğunu vurguladık. Tüm zoonotik hastalıklar birkaç yaygın yolla bulaştırılır. Sürünüzdeki hastalığı yöneterek, bir zoonoz hastalığı alma riskini düşürebilirsiniz. Hastalık riski, tamamen yok edilemese de yönetilebilir. Farkındalık eğitimi ve değerlendirme kritik önem taşımaktadır. Her biriniz, çiftliğinizde kendinizin ve diğer kişilerin korunmasında kritik bir rol oynayabilirsiniz.

Teşekkür

Bu kitapçık, A.B.D.’de bulunan Gıda Güvenliği ve Halk Sağlığı Merkezi (CFSPH) yayınlarından faydalanılarak hazırlanmıştır. Çeviriler için yazılı izin alınmıştır.