Süt siğiri yetiŞTİRİCİLİĞİnde zoonozlarin kontrolü

Direk bulaşma ve malzeme yoluyla bulaşmayı azaltmayı sağlama almaya yardım edecek çeşitli önlem uygulamaları vardır. Bunların çoğu bu kısımda tartışılacaktır. Belki önlemde en zorunlu adım, iyi kişisel hijyeni sürdürmektir. Özellikle hayvanlarla temastan sonra elleri sık sık yıkamak, zararlı organizmaların vücudunuza girişini önleyen ilk yoldur. Diğer basit önleyici adım, hayvanları ve hayvansal dokuları ellerken uygun kişisel önleyici ekipmanları giymektir. Son olarak, hastalık bulaştırabilecek malzeme cinsinden bulaşmayı önlemek için ekipmanı temiz tutmaktır. Bu temel adımlar, direk temas veya malzemeler yoluyla bulaşmanın önlenmesinde çok yol kat edilmesini sağlayacaktır. Bu foto sağımdan sonra ekipmanı yıkayan bir işçiyi resmetmektedir.

Kişisel hijyen, direk temas yoluyla bulaşan zoonoz hastalıkların önlenmesinin önemli bir parçasıdır. Sağlıklı insan derisi, insanla temasa gelen organizmaların neden olduğu pek çok hastalığa karşı doğal bir bariyer olarak iş görür. Sadece, enfekte hayvanın idrarından bulaşan leptospira bakterisi bozulmamış insan derisinden geçer. Hayvanları elledikten sonra ellerinizi yıkadığınıza emin olun. Bu resimde görüldüğü gibi, hayvanla temas edilen yerlerin yakınında akan sıcak su, sabun ve temiz havlu bulunan el yıkama üniteleri bulundurmayı sağlayın. Hayvanları elledikten sonra insanlara ellerini yıkmalarını hatırlatacak işaretler asın. Haftalık olarak sabun ve havluların kontrol edildiğinden emin olun. Özellikle hayvanlarla temastan sonra sıkça el yıkamak, zararlı organizmaların vücudunuza girişini önlemek için tek yoldur.

Kişisel korunma ekipmanları (KKE), kişiler ile hastalık etkenleri arasında bariyer yaratmak için tek yoldur. Hasta hayvanlarla veya sağlık durumunu bilmediğiniz hayvanlarla çalışırken eldivenler giyilmelidir. Hatırlayın ki enfekte hayvanlar her zaman hasta görünmez. Bu genellikle ellerde kesik, çatlak gibi şeyler varsa daha önemlidir. Çünkü buralardan hastalık etkenleri vücuda girebilir. Eldiven giymek, iyi el yıkama alışkanlığının yerini alamaz. Eldivenleri çıkardıktan sonra ellerinizi sıcak su ve sabunla yıkayın.

Çiftliğinizde ekleyeceğiniz diğer önlem uygulamaları, hayvanların bulunduğu alanlara giren herkesin temiz tulum/giysileri gibi kişisel koruyucu ekipmanlarının sağlanması olabilir. İşçilerin veya ziyaretçilerin çiftlik dışına veya ailelerine potansiyel enfeksiyon materyallerini taşımalarını engellemek için, çiftlik ve iş elbiselerinin işletme dışında giyilmesini kısıtlayınız. Bu çiftlik işçilerin sağımdan sonra değiştirdikleri iş elbiselerini depolamak için bir alana sahipti. Bu resimde görüldüğü gibi çiftlikte çamaşırhane olanakları bulunmaktadır ve bu imkânlar sadece çiftlik malzemeleri için kullanılmaktadır.


İşletmenize bir zoonoz hastalığı getiren kişi riskini düşürmeye yardım etmek için, işletmenize giren herkes için temiz çizmelere ihtiyaç duyulur. Üstteki resimdeki çiftlikteki gibi galoşların atılmasını veya çizmelerin temizlenmesini kolaylaştırmak için giriş ve çıkışlarda çizme banyosu veya çöp tenekesi sağlayın. Çizmeleri uzaklaştırdıktan sonra ellerinizi ılık suda yıkayın ve sabun kullanın.

Çeşitli ekipmanlar kontamine olabilir ve hastalığı insanlara bulaştırabilir. Tımar takımları gibi şeyler mantar hastalığını yayabilir. Enfekte idrarla direk temas, zoonoz leptospirozis’in kaynağı olabilir. Bu resimde görüldüğü gibi ineklerin arkasına sıçramayı önleyici malzeme koymak, dışkı ve idrarın bu sütlere sıçramasını önlemeye yardım edebilir. İdrar ve dışkı ile kontamine olabilen çeşitli malzemelerle direk teması asgariye indirmek için sağım salonu ekipmanlarını sıkça yıkayın.

Buzağılamadaki strese bağlı olarak, buzağılama, belli zoonoz hastalıkların (Q Humması, Brusellozis) yayılabildiği bir zaman dilimidir. Buzağılamaya yardım ederken deri yoluyla emilime maruz kalmayı önlemek için buradaki resimde görüldüğü gibi su geçirmez dış giysi veya tulumları, lâteks veya nitril eldivenler yırtılabileceği için tüm kolu kaplayacak sağlam lastik veya plastik eldivenlerden oluşan rektal kolluklar giyin. Plasenta ve fetal zarlar gibi bütün doğum dokularını hemen uzaklaştırın ve uygun şekilde yok edin




Hayvan vücut sıvılarında zoonoz etkenlerin bulunması nedeniyle dezenfeksiyondan önce kirli altlığın uzaklaştırılması ve alanın tamamen temizlenmesi ve yıkanması önemlidir. Buzağılamaya yardım etmek için kullanılan herhangi bir ekipman, ılık su ve sabun ile tamamen yıkanmalı ve hastalık etkenlerini uzaklaştırmak için dezenfekte edilmelidir. Hastalık etkenlerine maruz kalmayı önlemek için, temizlik süresince kişisel koruyucu ekipmanları giymek önemlidir. Önleyici dış giysi ve eldivenleri uzaklaştırdıktan sonra ellerinizi yıkayın. Resimde görülen buzağılama alanında altlık uzaklaştırılmıştır fakat diğer hayvanları eklemeden önce yıkanmaya ve dezenfekte edilmeye ihtiyaç duyulmaktadır.

Direk Temas ve Malzemeler yoluyla bulaşmanın önlem uygulamaları

Özet

Çiftliğinizde, Brusellozis, Melioidosis, Rift Valley Fever, Leptospirozis ve mantar hastalığı gibi hastalıklarla direk temas bulaşması meydana gelebilir. Bu kitapçıkta tarif edildiği gibi basit önlemleri alarak, bir zoonoz hastalığa yakalanma konusunda riskinizi düşürebilirsiniz.

Ağız ve malzeme yoluyla bulaşmanın kontrolü

Oral (ağız) yolla insanlara hastalık bulaşmasını asgariye indirmek için sığırcılık yapılan çiftliğinizde uygulayabileceğiniz zoonotik bulaşma ve kontrol yöntemlerine özel olarak bakacağız.

Ağız ve Malzeme yoluyla bulaşma

Ayrıca patojenik etkenler hayvanlardan insanlara oral yolla da bulaştırılabilir. Bu, dışkı veya idrarla kontamine olmuş yem veya suyun ağız yoluyla alınmasıyla meydana gelir. Bu ayrıca eğer hayvan ürünleri pastörize edilmemiş veya uygun şekilde pişirilmemişse de meydana gelebilir. Az pişmiş et E.coli ve Salmonella gibi hastalıkları bulaştırabilir. Hayvanlara elledikten sonra ellerinizi yıkamaksızın yemek ve içmek de oral zoonotik hastalık bulaşmasına yol açabilir. Bu resim süt sağarken bir şeyler yiyen bir işçiyi göstermektedir.

Ağız ve malzeme yoluyla bulaşan pek çok hastalık vardır. Anthrax, Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE), Melioidosis, Brusellozis, Cryptosporidiosis, E.coli, Giardia, Leptospirosis, Listeriosis, Q Fever, Salmonellozis, Tuberculosis gibi ağız yoluyla bulaşabilen bu hastalıklar tüm dünyada yaygın olarak bulunmaktadır. Bir malzeme ile ağız yoluyla bulaşabilen hastalıklar ise E.coli, Leptospirosis ve Salmonelladır. Buradan çıkarılacak ders şudur; Aynı yolu izleyen hastalıklarda, biri için alınan önlem uygulamaları diğerlerine karşı da sizi korumaya yardımcı olacaktır.
Ağız ve malzeme yoluyla bulaşmayı minimize etmeyi sağlayabilecek çeşitli önlem adımları vardır ve bu kitapçıkta bunların çoğu incelenecektir. Gıdanın bulaşması, gıda zinciri boyunca birkaç noktada meydana gelebilir. Çiftlikte veya tarlada, kesimhanede, işleme esnasında, satış noktasında veya evde olabilir. Bu kitapçıkta, evcil hayvan yetiştiricilerinin direk olarak kontrol edebileceği alanlara odaklanacağız. Yani, çiftlik ve ev üzerinde odaklanacağız. Çiftlikte hayvan gübresini idare etmek önemlidir. Böylece bu gübre yüzey sularını bulaştırmaz. Ayrıca hayvanla temastan sonra, iyi kişisel hijyen de hastalık organizmalarının ağız yoluyla alımını önleyecektir. Evde, gıda mutfağınıza varmadan önce mikroorganizmalarla bulaşmış olmuş olabileceği için uygun şekilde işlenmesi önemlidir. Bu basit adımlar, ağız yoluyla hastalık bulaşmasının önlenmesinde önemli mesafeler kat ettirecektir.

Ağız ve Malzeme yoluyla bulaşmanın önlem uygulamaları

Çiftlikte hastalığın oral yolla bulaşmasını önlemek için, içme suyu olarak kullanılan yüzey suyu ve kuyu suyunun bulaşık olmaması için gübre uygun biçimde işlenmeli ve depolanmalıdır. Hayvanlarla temastan sonra el yıkama gibi kişisel hijyen uygulamaları hastalık etkenlerinin ağız yoluyla alımını önlemek için önemlidir. Bu özellikle gıdanın yenilmesi, içilmesi ve hazırlanmasından önce önemlidir. Hastalık etkenleriyle teması asgariye indirmek de bir zoonoz hastalıkla karşı karşıya kalma riskini düşürecektir.

Evde hastalıkların ağız yoluyla girişinin önlenmesi için, pastörize olmamış süt ve meyve sularını içmeyin. Pastörizasyon, Brusellozis ve Q Humması gibi potansiyel olarak zararlı organizmaları tahrip eder. Yemeden önce çiğ meyve ve sebzeleri yıkadığınızdan emin olun ve uygun olmayan soğutmadan kaçınmak için dondurulmuş etleri buzdolabında çözdürün.

Ayrıca çiğ et ile temastan sonra mutfak eşyalarını, kesme tahtasını ve mutfak yüzeylerini sıcak sabunlu su ile yıkayınız. Et ve et ürünlerini iç sıcaklığı 72 C olacak şekilde iyice pişirin ve pişmiş gıdaları acilen tüketin. Yemekten kalanları pişirdikten sonra 2 saat içinde buzdolabına koyun ve sığ kaplarda depolayın ki içerikler eşit oranda soğusun.

Ağız ve Malzeme yoluyla bulaşma

Özet

Cryptosporidiosis, Leptospirosis, B.S.E, Melioidosis, Listeriozis gibi hastalıklar, çiftliğinizde ağız yoluyla veya malzeme yoluyla bulaşabilir. Bu kitapçıkta tarif edilen basit önleme adımlarının bazılarını uygulayarak zoonotik bir hastalığı alma riskini azaltmaya yardım edebilirsiniz.

Vektör Kontrolü

Bu kısımda, özellikle vektör yoluyla insanlara hastalık bulaşmasını asgariye indirmek için süt sığırı çiftliğinizde uygulayabileceğiniz zoonotik bulaşma ve kontrol yöntemlerini inceleyeceğiz.

Vektör Yoluyla Bulaşma

Bir haşerenin, bir hayvandan elde ettiği hastalık etkenini başka bir hayvana veya kişiye bulaştırdığı zaman, vektör bulaşması meydana gelir. Keneler ve sivrisinekler yaygın biyolojik hastalık vektörleridir. Bunlar hastalık etkenini vücutlarına alırlar ve daha sonra bir başka hayvana veya kişiye enjekte ederler. Sinekler ve hamam böcekleri yaygın mekanik vektördürler. Çünkü onlar hastalık etkenini vücutlarının içine almaktan ziyade, ayaklarında ve ayak yastıklarında taşırlar. Altta soldaki resim, üstünde çok sayıda sinek olan bir buzağıyı göstermektedir. Altta sağdaki resim ise, olgun bir geyik kenesini (İxodes scapularis) göstermektedir.

Bir vektör vasıtasıyla bulaştırılan sığırların 3 zoonotik hastalığı vardır. Anthrax (sineklerle bulaşır), Q Humması (kenelerle bulaşır), üçüncüsü Rift Vadisi Humması (sivrisineklerle bulaşır).

Vektör Yoluyla Bulaşma önlem uygulamaları

Vektör kontrolü, haşerelerin hayat döngüsünü anlamakla başlar. Haşerelerin yaşam aşamaları ve bunlarla ilgili özel kontrol önlemleri değişkendir. Örneğin; sineklerin yumurta bırakma yerleri sivrisineklerinkinden farklıdır ve aynı yaklaşım hepsi için işe yaramaz. Uçan olgun haşereleri (sivrisinek, sinek, kene) kontrol etmek genellikle insektisitlerin kullanımıyla olur. İnsektisit yöntemi daha az etkili bir yöntem olup, daha fazla gayret yumurta alanlarının kontrolüne odaklanarak oluşturulmalıdır. Son olarak kişisel koruyucu önlemler vasıtasıyla haşerelerle etkileşimi asgariye indirin. Kişisel koruyucu önlemler dışarıda çalışıldığı zaman uzun kollu kıyafet ve pantolon giymek ve ayrıca deriye uygulanan haşere kovucu kullanmayı içerir.

Sinekler 4 aşamalı hayat döngüsüne sahiptirler. Olgun dişi sinek, yumurtalarını organik maddeye bırakır. Bu organik maddeler; gübre, yem veya ıslak altlık olabilir. Bu yumurtalar daha sonra larva şekline dönüşürler, pupa haline gelirler, son olarak olgun sinekler olarak ortaya çıkarlar. Bu süreç, sıcak havalarda 10 gün kadar kısa süre de olabilir. Sineklerin yaygınlığını azaltmanın tek yolu haftalık olarak organik madde yığınlarını karıştırarak yumurtlayabilecekleri alanları asgariye indirmektir. Çayırı rotasyon usulü kullanın, patikaları ve bölmeleri günlük olarak temizleyin, dökülmüş yemleri temizleyin, yem yataklarını da temiz tutun. Resim, sineklerin yumurtlamak için kullanacakları mükemmel bir alanı göstermektedir.(eskimiş yem)

Yeme katılan larvasitler, etkili olur. Buradaki önemli nokta, yemdeki bu katkıların sinek sezonundan en az 3 hafta önce alınması çiftlikteki bütün hayvanlara verilmesi ve sinek sezonu bitene kadar yemle birlikte verilmesinin devam ettirilmesidir. Bu uygulama avluların, ahırların ve yemleme alanlarının temizliği gibi diğer hijyen prosedürleriyle birlikte uygulanmalıdır. Parazitik eşek arıları, yırtıcı akarlar ev böcekleri; gübre, altlık ve bitki örtüsünde yaşayan pupa ve larvalarla beslenirler. Belli haşerelerin diğer yararlı haşerelerle beslenebilmesi nedeniyle sadece belli alanlarda kullanılabilir. Bir sineği temas yoluyla öldüren olgun sinek öldürücüleri çevrede uzun süre kalmadıkları için (1-2 saat) sineklerin yoğun olduğu alanlarda uygulanmalıdır. Kalıntı bırakan spreyler sineklerin dinlendiği gölgeli yüzeylere (ahır duvarları, tavanlar) temas yoluyla onları öldürmek için uygulanabilir. İnsektisitlerde direnç gelişimini önlemek için alan uygulamaları ve kalıntı bırakan spreyleri değiştirerek kullanmak iyi bir fikirdir. Yemler ve sinek tuzakları ev sineklerine karşı iş görür. Fakat en iyi şekilde etki göstermesi için, entegre mücadele sisteminin bir parçası olmalıdır.
İnsektisit maliyetini minimize etmek için önemli alanları (alttaki resimdeki buzağı barakaları gibi) hedefleyin. Süt sağım üniteleri sadece uygun kimyasallarla muamele edilmelidir. Hayvanlar için onaylanmış spreyler, insektisitlere para harcamak için maliyet açısından diğer etkili bir yoldur. Alttaki resim son zamanlarda sinekler için spreylenmiş düve ahırı ve yemleme alanlarını göstermektedir.

Çok farklı sivrisinek türleri vardır. Bunların hepsi farklı yerleşim alanlarında yaşarlar. Benzer davranışlar gösterirler ve farklı hayvan türlerini ısırırlar. Sivrisineklerin bazıları yumurtalarını rutubetli toprağa bırakırken diğerleri de yumurtalarını suyun yüzeyine bırakırlar. Yumurtalar önce larva, sonra pupaya dönüşürler. Hem larva hem de pupalar suda yaşarlar ve su yüzeyinin altında asılı dururlar, sifon tüp veya boru kullanarak yüzeyden nefes almaya çıkarlar. Larvalar olgunlaşma için büyük miktarda besin maddesine ihtiyaç duyarlar ve suda organik maddelerle beslenirler.

Sivrisinek kaynaklarını azaltmak larvaların bulunduğu yerleri yok etmek veya larvaların gelişimi için uygun olmayan şekle getirmekten ibarettir. Su yalakları ve su tankları gibi su tutan tanklar haftalık olarak boşaltılmalıdır veya sivrisineklerin yumurtlamasına engel olmak için çalkalanmalıdır. Su tankları ve lagün gibi durgun suları hareketlendirerek sivrisinek yumurtlama alanları asgariye indirilebilir. Çiftliklerdeki diğer problem su tutan konteynırlar veya eski slaj yığınları için kullanılan eski lastiklerdir alttaki resimde görüldüğü gibi. Çöp konteynırlarını farketmek veya yok etmek için çiftlikte yürümek iyi bir önlemdir.

Larvasitler, sivrisinek kaynaklarını azaltma ve biyolojik kontrolü fizibil olmadığı zaman kullanılır. Bu larvasitler, sıkça olgun sinek öldürücülerden daha etkili ve daha hedefe özeldir, bu da onları daha az tartışmalı yapar. Bunlar olgun sinek öldürücülerden daha küçük coğrafi alanlara uygulanabilir, çünkü durgun su gibi belli alanlarda larvalar yoğunlaşır.
Olgun sivrisinekleri öldürücü ilaçlar, genelde, en az etkili kontrol programıdır ve genelde çoklu uygulamaya gerek duyulur. Adultisitlerle etkili olgun sivrisinek kontrolü, sivrisinek alanlarını kapsayacak küçük partiküllere ihtiyaç duyar ve resimde görüldüğü gibi olgun sinekleri öldürmek için temasa geçer. İnsektisitler 4 dönüme 30 ml dozu gibi çok az miktarlarda ve yoğunlaştırılmış formda kullanılır. Aşırı rüzgâr ve havanın yükselmesi kontrolü azaltır. Fakat hafif rüzgâr, partiküllerin yayılması için gereklidir. Bu fotoğraf sivrisinekleri dumanlayan bir adamı göstermektedir.

İnsanlar, Rift vadisi humması ve benzeri hastalıkları bulaştırabilme ihtimali olan sivrisineklerden kaçınmalıdır. Sivrisineklerin en aktif olduğu zaman olan gece boyunca, bina içerisinde kalın. Dışarıda olduğunuz zaman, uzun pantolonlar ve uzun kollular giyin ve ısırılmaya maruz kalacak deriye sinek kovucu kullanın. DEET’li kovucular en aktifidir. DEET insanların üzerinde kullanılımı emniyetli bir insekt kovucudur. Kullanırken etiketlerin yönlendirmelerini takip ettiğinize emin olun. Petler üzerinde DEET kullanmayın. Bu resim sivrisinek kovucu sprey yapılan bir çocuğu göstermektedir.

Kene kontrolü, keneler yönünden hayvanların ve çayırların düzenli gözlemini içerir. Çayırın biçilmesi gibi çevre yönetimi, (alttaki resimde görüldüğü gibi) kene yaşamını kontrol etmeye yardım edebilir. Akarisitlerle kimyasal uygulamalar (kene öldüren ürünler) kene sezonunda sığırlarda her 2-4 haftada bir kullanılabilir. Kene kökenli hastalıkları önleyebilecek kişisel önlem adımları vardır. Uzun kollu gömlekler giyin ve uçlarını pantolonunuzun içine sokun. Pantolon paçalarını, (resimde görüldüğü gibi) çorabınızın veya botlarınızın içine sokun. Bu kenelerin giysilerin dışında kalmasına yardım edecektir. Eğer uzun süre dışarda kalacaksanız, kenelerin giysilerin altına girmesini önlemek için, pantolon ve çoraplarınızın birleştiği yeri bantlayın. Kene ısırmalarını önlemek için, DEET’li sinek kovucuları kullanın (tüm ürün etiketini okuduğunuzdan ve izlediğinizden emin olun.). Elbiselerinizi ve derinizi hemen gözleyin ve keneleri uzaklaştırın.

Vektör kaynaklı bulaşma, çiftliğinizde anthrax, Q humması ve Rift vadisi humması hastalıklarında meydana gelebilir. Bu kitapçıkta tarif edilen bazı önlemleri almak, çiftliğinizde bu hastalıklara yakalanma ve bu hastalıkların yayılma riskini azaltmanıza yardım edecektir.

SIĞIRLARIN ZOONOZ HASTALIKLARI

Sığırlarda Anthraks

Anthrax, Bacillus anthracis tarafından meydana getirilen bir enfeksiyondur. Bu bakteri, spor oluşturan ve gram pozitif bir bakteridir. Anthrax, tüm dünyada spor olarak bulunabilir. Özellikle, Afrika, Asya ve Orta Doğu’nun bazı kısımlarında yaygındır. Sporlar, toprak veya kurumuş veya işlenmiş deri ve yün gibi hayvansal ürünlerde onlarca yıl canlı kalabilir. Sporlar ayrıca suda 2 yıl, sütte 10 yıl ve ipek iplikte 71 yıla kadar canlı kalabilir. Buna rağmen, vejetatif organizmaların, açılmamış karkaslar bozulması süresinde birkaç gün içinde tahrip edildiği düşünülmektedir. Oksijene maruz kalma spor oluşumuna neden olmaktadır. Sığırlarda, resimde görüldüğü gibi, tek belirti olabilir.

İnsanlarda Anthraks

İnsanlarda bu hastalığın 3 formu vardır.1) Deri antraksı: Direk temas veya ısıran bir sinek gibi bir vektör vasıtasıyla oluşan deri enfeksiyonlarından sonra gelişir. Lezyonların çoğu ağrısızdır ve kendiliğinden iyileşir. Resimde deri antraksı lezyonu görülmektedir. 2) Sindirim sistemine ait antraks: Kontamine etin sindiriminden sonra meydana gelir. Başlangıç belirtileri, hafif keyifsizlik (tüm vücudun rahatsızlığı) ve mide barsaklara ait belirtiler olabilir. Şiddetli belirtiler gelişebilir ve şok, koma ve ölüme doğru hızla ilerleyebilir. 3) Solunum antraksı: Kontamine tozdan sporların solunmasından sonra meydana gelir. Doğal enfeksiyonlar başlıca enfekte derileri, yünleri ve kürkleri elleyen işçiler arasında görülür. Belirtiler ateş, yorgunluk ve keyifsizlik olabilir. Kuru öksürük ve hafif göğüs ağrısı de olabilir ve bunlar öldürücü septisemili şiddetli solunum yetmezliğinin ani gelişimine yol açabilir ve bir iki gün içinde şok oluşabilir. Erken tedavi edilirse ölümler önlenebilir. Fakat semptomlar grip benzeri ve spesifik olmadığı zaman, erken tedaviye başlanmayabilir.

Sığırlarda Brusellozis