Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
22 dirilm əsini dərindən bilməyi, təcrübə, bacarıq və işə yaradıcı münasib ət tələb edir. Keyfiyyət qərarların və planların müəyyən d ərəcədə əsaslandırılması idarəetmənin son nəticələrini müəyyən edir. Haz ır və təsdiq olunmuş plan hələ özü-özlüyündə onun ye- rin ə yetiriləcəyini göstərmir. Bunun üçün müvafiq şərait lazımdır ki, onu da idar əetmənin digər funksiyası təşkiletmə yaradır. T əşkiletmə dedikdə idarəetmənin elə əsas funksiyası nəzərdə tutulur ki, onun realla şdırılması vasitəsilə planlaşdırma prosesində i şlənib hazırlanmış planların yerinə yetirilməsi üçün şərait yaran ır. Bu funksiyanın mahiyyəti qüvvə və vasitələrin yaradıl- mas ından icraçılar arasında zəruri əlaqə və münasibətlərin qurul- mas ından, onların fəaliyyətinin səmərəli forma və metodların mü əyyənləşdirilməsindən ibarətdir. T ənzimetmə dedikdə idarəetmənin elə əsas funksiyası başa d üşülməlidir ki, onun vasitəsilə tabelikdə olan şəxslərin fəaliyyə- tinin s əmərəliliyi yüksəlir və ya planlaşdırma zamanı verilmiş parametrl ərdən kənarçıxmalar aradan qaldırılır. Tənzimetmə əks əlaqənin nəticələri əsasında həyata keçirilir. O, ayrı-ayrı əməkdaş- lar ın və kollektivlərin qarşılıqlı əlaqlərinin saxlanılması, əlaqələn- dirilm əsi, qüvvələrin (səylərin) yenidn bölgüsü, eləcə də motiva- siyas ı və stimullaşdırılması yolu ilə reallaşdırıla bilər. Uçot funksiyas ının mahiyyəti idarə olunan sistemin cari v əziyyəti haqqında onun hərəkət istiqamətləri və templəri, əldə edil ən nəticələr və dəyişən problemlər haqqında informasiyanın toplanmas ı, sistemləşdirilməsi və ilkin işlənməsi təşkil edir. N əzarət – idarəetmənin elə əsas funksiyasıdır ki, onun reallaş- d ırılması vasitəsilə gömrük orqanlarının vahid sistemin fəaliyyəti prosesin üz ərində müşahidə həyata keçirilir, bu və ya digər zaman momentind ə tabelikdə onların fəaliyyətinin gedişli şəraiti, vəziy- y əti və nəticələri haqqında məlumatlar toplanır. Qəbul olunmuş q ərarların reallaşdırılmasına nəzarət gömrük fəaliyyətinin qoyul- mu ş vəzifələrə uyğunluğunun üzə çıxarılmasına, şəraitin dəyiş- m əsindən asılı olaraq əvvəl qəbul edilmiş qərarlara və təsdiq 23 olunmu ş planlara vaxtında zəruri düzəlişlər edilməsinə istiqamət- l ənir. Gömrük orqanlar ında idarəetmənin spesifik funksiyalarına a şağıdakılar aiddir: 1. Gömrük f əaliyyətinin idarəedilmə funksiyası; 2. Maliyy ə iqtisadi fəaliyyətin idarəedilmə funksiyası; 3. Sosial f əaliyyətin idarəedilmə funksiyası; 4. İnzibati-təsərrüfat fəaliyyətinin idarəedilmə funksiyası. İdarəetmə metodu – qarşıya qoyulmuş məqsədlərin əldə olunmas ı üçün idarəetmə obyektinə təsir yollarının, üsullarının, vasit ələrinin və formalarının məcmusudur. İdarəetmənin metodla- r ını öyrənərkən xüsusilə nəzərə almaq lazımdır ki, onların təsiri- nin yönümü sosial-iqtisadi sistemin, o cüml ədən gömrük xidməti qar şısında qoyduğu konkret məqsədlə müəyyən edilir. Belə məq- s əd konkret təşkilati, iqtisadi, sosial və texniki vzəifələrin həllini t ələb edir ki, bu da öz növbəsində idarəetmənin müvafiq metodlar ının tətbiqini tələb edir. İdarəetmənin metodları idarəçilik fəaliyyətinin miqyasına v ə təsir formasına görə təsnif edilir. Gömrük orqanlarında idarəçi- lik f əaliyyətinin miqyasına görə ümumi və xüsusi metodlar fərq- l əndirilir. İdarəetmənin ümumi metodları gömrük işinin qlobal prob- leml ərini, strateji məsələlərinin həllinə yönəlmişdir, onların bütün gömrük sisteminin əsas məqsədlərinin və fəaliyyət göstərməsi m əsələlərinin əldə olunması üsullarını müəyyən edir. İdarəetmənin xüsusi metodları başlıca olaraq, operativ və cari idar əetmə sistemlərində (regional gömrük idarələr, gömrük- xanalar v ə s.) istifadə edilir. Gömrük sisteml ərində təsir formalarında asılı olaraq birbaşa v ə dolayı təsir metodları tətbiq edilir. Birba şa təsir metodları dövlətin iradəsinə və nüfuzuna əsaslanır. Onlara təşkilati – sərəncamverici və hüquqi metodlar aiddir. 24 Dolaya t əsir metodlarına sosial, psixoloji, iqtisadi və iqtisadi-riyazi metodlar aiddir. Gömrük orqanlar ına üç qrup təşkilati – sərəncamverici metod: t əşkilati sərəncamverici və intizam tətbiq edilir. Əsas yeri birinci qrupu t əşkil edən təşkilati təsir metodları tutur. Onlar idar əetmənin əsası olan sistemində təşkilati əlaqələrin uzunmüd- d ətli təsbitidir və nizamasalma, normalaşdırma və təlimatlaş- d ırmanı əhatə edir. 1. Nizamasalma t əşkilati təsirin sərt tipidir. Bu gömrük or- qanlar ında sistemin təşkilati əsasını və onda baş verən prosesləri mü əyyən edir, təşkilati müddəaların hazırlanmasından və onlara qüvv ə verilməsindən ibarətdir. Bu müddəalara aşağıdakılar aiddir: bütövlükd ə gömrük sisteminin fəaliyyət göstərmə qaydasını və t əşkilati xüsusiliyini müəyyənləşdirən ümumtəşkilati xarakterli müdd əalar; iş qaydasını müxtəlif bölmələrin təşkilati statusunu, onlar ın vəzifələrini, funksiyalarını, səlahiyyətlərini təyin və müəy- y ən edən müddaəlar; bölmələrin tip strukturları, ştat cədvəlləri və v əzifə təlimatları ilə həyata keçirilən vəzifə nizamasalınması. 2. Normala şdırma təşkilati təsirin daha az sərt tipidir və f əaliyyətdə istiqamət kimi istifadə edilən norma və normativ- l ərdən ibarətdir və onun aşağı və yuxarı hədlərini müəyyən edir. 3. T əlimatlaşdırma həmişə işlərin uğurlu icrasına yönəlmiş metodiki v ə informasiya yardımı formasına malikdir. İdarəetmənin təşkilati sərəncamverici metodlarının ikinci qrupu s ərəncamverici təsir metodlarıdır ki, onlar da idarəetmə orqanlar ının müntəzəm işinin gündəlik operativ təmin edilmə- sind ə istifadə olunur. Bu təşkilati təsir yolu ilə formalaşdırılan t əşkilati struktura əsaslanan cari təşkilati iş metodlarıdır. Gömrük sistemind ə sərəncamverici təsir metodlarının əsasında səlahiyyət v ə vəzifələr dayanır. İdarəetmənin təşkilati – sərəncamverici metoddlarının üçüncü qrupu intizam t əsiri metodlarıdır. Gömrük orqanlarında və metodlar ın mahiyyəti məsuliyyət müəyyən edilməsindən ibarət- dir. Onlar intizam t ələbləri və məsuliyyət sistemi vasitəsilə ida- Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|