Ş.Şəkərəliyev Z. A.Şəkərəliyeva
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
17 dirilm əsi və gömrük nəzarəti, digər funksiyaların həyata keçi- rilm əsi idarəetmə ilə nə dərəcədə tam və dəqiq təmin olunur ki, minimal mümkün m əsrəflərlə lazımi effekti (səmərəni) versin. M ərkəzləşdirmənin optimal nisbəti qanunu elə idarəetmə siste- minin qurulmas ının və onun fəaliyyətinin elə təşkilini nəzərdə tutur ki, bu zaman gömrük orqanlar ının hər bir aşağı halqasının m ərkəzi idarəetmə orqanlarına arasıkəsilməz və kifayət qədər sabit tabeliyi mövcud olsun. M ərkəzləşdirlmiş idarəetmə sistemi- nin bütün h alqala rının fəaliyyətini son dərəcə sərt nizamlamaq dem ək deyildir. Sistemin hər bir inkişaf mərhələsi üçün özünün optimal m ərkəzləşdirilmə səviyyəsi mövcuddur ki, onunla idarə- etm ənin mərkəzləşdirilmiş formalarının sistemin inkişaf səviyyə- sini ifad ə edən real tələbatlara maksimum uyğunluğu nəzərdə tutulur. İdarə edən və idarə olunan sistemlərin nisbəti qanununun mahiyy əti idarə edən sistemin idarə olunanla uyğunluğunun təmin edilm əsi tələbindən ibarətdir. Bu nisbətin dəyişməsi müxtəlif, ba şlıca olaraq, təşkilati və iqtisadi faktorların təsiri ilə baş verir. H ər şeydən öncə, idarə edən sistemin inkişaf və fəaliyyət səviy- y əsi idarə olunan sistemin əməliyyat xidmət fəaliyəti səviyyəsinə uy ğun gəlməlidir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz qanunların köməyi ilə idar əetmə nəzəriyyəsinin məzmunu, idarəetmə prosesinin əsas funksiyalar ı, metodları, strukturları və xüsusiyyətləri üzə çıxarılır. N əticədə idarəetmə qanunlarının istifadəsində sistemli yanaşma əsas götürülür. Sistemli yanaşma onların tələblərini sistemli şəkildə ifadə etməyə və bütün sistemin optimal fəaliyyət və in- ki şaf variantını müəyyən etməyə imkan verir. Gömrük orqanlar ında idarəetmə həm idarəetmənin obyektiv qanunlar ını, həm də onların əsasında formalaşan vahid prinsiplər sistemin ə əsaslanır. İdarəetmənin prinsipləri dedikdə idarə edən sistemin əsaslandığı rəhbər ideyalar, qaydalar, əsas müddəaları və davran ış normaları başa düşülür. İdarəetmə təcrübəsində gömrük orqanlar ı tərəfindən ümumi, xüsusi və təşkilati-texnoloji pinsiplər t ətbiq edilir. İdarəetmənin ümumi prinsipləri strateji idarəetmə 18 normalar ında və gömrük orqanlarının bütün sahələrində və yar ımsistemlərində fəaliyyət göstərir. Buna baxmayaraq onlar hər bir idar əçilik sistemində spesifikdir. İdarəetmənin ümumi prinsip- l əri bunlardır: sistemlilik, əks-əlaqə, informasiyanın kafiliyi, opti- mall ıq, bərabər tabelilik. 1. Sistemlilik idar əetmənin apardığı prinsipdir. Gömrük or- qanlar ının idarə edilməsində sistemlilik sistemli struktur və funksional vahidliyini t əmin edir və təkmilləşdirir; 2. Sistemin əks əlaqə prinsipi gömrük orqanlarının qarşısında dayanan v əzifələrin mürəkəbbliyi qədər əhəmiyyətlidir. İnfor- masiya idar əetmə subyektinə, sistemə təsir etmək və idarəçilik q ərarının icrasını təmin etmək məqsədilə hər bir zaman anında sistemini v əziyyəti haqqında təsəvvür əldə etməyə imkan verir; 3. İnformasiyanın kafiliyi prinsipi o deməkdir ki, gömrük sistemind ə, o cümlədən idarəçilik sistemində informasiya həmlə- rinin görülm əmiş dərəcədə artması şəraitində informasiya proses- l ərinin intensivləşməsi olduqca böyük əhəmiyyət kəsb edir; 4. İdarəetmənin optimallığı prinsipi gömrük orqanlarında qar şıya qoyulmuş məqsədin mümkün olan daha qısa müddətlərdə ən az maddi, maliyyə və əmək məsrəfləri ilə əldə edilməsi mahiy- y ətini əsas tutur. Bu prinsip gömrük sistemində müxtəlif metod və vasit ələrlə təmin edilir. İdarəetmənin xüsusi prinsiplərini gömrük sistemində 2 böyük qrupa bölürl ər. Gömrük fəaliyyətinin iqtisadi, sosial-siyasi və m ənəvi sahələrində tətbiq edilən prinsiplər və ikinci dövlətin iqtisadi t əhlükəsizliyini öz səlahiyyətləri çərçivəsində təmin edən dövl ət hüquq mühafizə təşkilatı olaraq gömrük orqanları sistemin- d ə mövcud olan prinsiplər. Xüsusi prinsiplərə bunlar aiddir: qa- nunçuluq, s əmərəli, mərkəzləşdirmə ilə birgə mərkəzləşdirmə; fasil əsizlik, operativlik, çevikrlik, məsuliyyət, varislik, son nə- tic əyə istiqamətləşmə və s. İdarəetmənin təşkilati-texnoloji prinsipləri gömrük orqanları r əhbərlərinin itəşkilati-sərəncamverici və inzibati-idarəsi fəaliyyə- tinin əsasında dayanır. Bu prinsiplərə aşağıdakılar aiddir: vahid 19 r əhbərlik; konkretlik; əməyin bölgüsü; skalyar; iyerarxiya; sərən- camverm ənin vahidliyi və tək rəhbər; səlahiyyətlərin ötürülməsi; idar əetmə diapazonu və s. Vahid r əhbərlik prinsipinin əhəmiyyətini xüsusi olaraq vur ğulamaq lazımdır. Bu prinsipin bir tərəfdən idarəetmənin kol- legional ının, digər tərəfdən isə icraedici funksiyalara görə ciddi f ərdi məsuliyyətin müəyyən edilməsini nəzərdə tutur. Kollegiallıq tap şırığa görə hər bir gömrük əməkdaşının məsuliyyətini istisna etmir, əksinə onun üçün şəxsi məsuliyyət nəzərdə tutur. Gömrük orqanlar ında rəhbərliyin bütün səviyyələrində vahid rəhbərlik prinsipi daim f əaliyyət göstərir, çünki gömrük orqanlarının rəh- b ərlərinə qanunvericiliklə vahid rəhbər (təkbaşçı) hüquqları və funksiyalar ı ayrılmışdır. Bu prinsip üzrə gömrük orqanları siste- min ə sədr rəhbərlik edir. Gömrük işinə rəhbərliyin ən mühüm m əsələləri kollegiyanın iclaslarında baxılır. Kollegiyanın iclasla- r ında qəbul edilən sədrin əmri ilə rəsmiləşdirilən qərarların bütün gömrük orqanlar ı və əməkdaşları tərəfindən icra edilməsi məcbu- ridir. Ba ş gömrük orqanının tabeliyindəki digər təşkilatların r əhbərləri vahid rəhbərlik (təkbaşçılıq) prinsipi üzrə fəaliyyət göst ərirlər. Gömrükxanaların və gömrük postlarının rəisləri ida- r əçilik fəaliyyətində vahid rəhbərlik prinsipini həyata keçirirlər. İdarəetmənin konkretliyi prinsipi situasiyanın konkret təhlilini t ələb edir ki, bunun üçün idarə sistemi haqqında və onun xarici mühiti haqq ında keyfiyyətli elmi informasiya. Əməyin bölgüsü prinsipind ə nəzərdə tutulub ki, idarəetmənin təşkili üzrə bütün f əaliyyət icrası idarəetmənin sistemini təşkil edir. Yüklə 1,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|