Realizm I idealizm
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
wersja robocza: maj 2007 modelem dla poznania (wiedzy) było u niego właśnie spostrzeganie zmysłowe. Poznanie (Erkenntnis) polega na realizowaniu się swoistego rodzaju wypełnienia (Erfüllung) 49 i akty poznawcze Husserl dzielił na akty sygnitywne, to znaczy takie, które niejako ‘pusto’ odnoszą się przedmiotów, oraz na akty naoczne, to znaczy takie, w których przedmiot jest dany ‘osobiście’, bez żadnego zapośredniczenia znakowego. Większość naszej aktywności intelektualnej dokonuje się za pomocą aktów czysto znakowych, jednak wzorcowym stanem epistemicznym jest taka sytuacja, w której początkowo tylko pusto ‘domniemywany’ przedmiot zaczynamy widzieć w jakimś typie naoczności. Możemy na przykład tylko (pusto) myśleć o piórze, o jego kolorze, kształcie itd., znajdującym się w szufladzie naszego biurka, możemy je jednak także wyjąć i wtedy będziemy mieli dany ten przedmiot w typie naoczności spostrzeżeniowej. Dopiero o takim akcie, w którym dochodzi do pokrycia się pustego odniesienia znakowego do jakiegoś przedmiotu z wypełniającą go naocznością, można powiedzieć, że jest aktem poznania par excellence. Podobnie Husserl rozumiał prawdę, to znaczy jako syntetyczną identyfikację tego, co sygnitywnie domniemane z tym, co naocznie uchwycone 50 . W spostrzeganiu zmysłowym przedmiotów fizycznych występuje zawsze splecenie elementu sygnitywnego i naocznego wypełnienia. Pióro wyjęte z szuflady jest wprawdzie dane naocznie, lecz tylko częściowo, gdyż jego tylna strona jest wyłącznie pusto (sygnitywnie) zasugerowana. Można wprawdzie pióro obrócić, ale wtedy sytuacja się powtórzy. Według Husserla tego rodzaju perspektywizacja spostrzegania zmysłowego dopuszcza zawsze możliwość błędu, a tym samym możliwość wątpienia: nasze sygnitywne domniemania mogą zostać przekreślone przez następne ciągi spostrzeżeń, przedmiot może się okazać zupełnie inny niż przypuszczaliśmy lub może całkowicie nie istnieć. Wątpienie i sceptycyzm są natomiast wykluczone, gdy zamiast ujmować przedmioty jako realne jednostki, istniejące w świecie fizycznym, potraktujemy je wyłącznie jako dane świadomości. Jako takie prezentują się one w specjalnym rodzaju spostrzegania, które Husserl nazywał spostrzeganiem immanentnym. W wyniku zawieszenia sądu o niezależnym od świadomości istnieniu ś wiata oraz w efekcie zmiany nastawienia widziany przedmiot przestaje być spostrzegany jako realna jednostka a zaczyna być wyłącznie pewną ‘płaską daną’. Zostaje ‘pozbawiony’ wszystkich transcendujących apercepcji, to 49 Por. D. Willard, Knowledge, w: B. Smith/D.W. Smith (wyd.), The Cambridge Companion to Husserl, Cambridge: Cambridge University Press 1995, s. 138-167. 50 „Repräsentierender und repräsentierter Inhalt sind hier identisch eines. Und wo sich eine Vorstellungsintetion durch diese ideal vollkommene Wahrnehmung letzte Erfüllung verschfft hat, da hat sich die echte adaequatio rei et intellectus hergestellt: das Gegenständliche ist genau als das, als welches es inetendiert ist, wirklich „gegenwärtig” oder „gegeben”; keine Partialintention ist mehr impliziert, die ihrerer Erfüllung ermangelte.” (E. Husserl, Logische Untersuchungen. Zwieter Band. Zwieter Teil:
The Hague/Boston/London 1984, s. 647 {A590/B 2 118}).
69 wersja robocza: maj 2007 znaczy wszelkiego rodzaju ujęć, które traktują go jako cześć świata realnego, powiązanego związkami przyczynowymi. Redukcja transcendentalna przekształca zauważanie własnych stanów świadomych (introspekcję) w spostrzeganie immanentne, to znaczy w metodyczne narzędzie badawcze epistemologii fenomenologicznej. Introspekcja, czyli spostrzeżenie immanentne w zwykłym sensie, zawsze ujmuje swoje przedmioty, czy to będą wewnętrzne stany psychiczne czy stany percepcyjne, które odnoszą się do świata fizycznego, jako uwarunkowane przyczynami fizycznymi stany realnie istniejącego indywiduum psychofizycznego, podczas gdy w spostrzeganiu immanentnym w rozumieniu Husserla zarówno stany psychiczne podmiotu jaki i jego ciało oraz powiązania ze światem przedmiotów stają się wyłącznie swoistego rodzaju danymi. W spostrzeganiu immanentnym samo spostrzeganie i to, co w nim spostrzeżone, tworzą, zdaniem Husserla, ‘niczym nie zapośredniczoną jedność’, w której istnienie nie można sensownie wątpić. Gdy na przykład w spostrzeganiu immanentnym widzimy pióro, to wprawdzie możemy się mylić co do tego, czy jest to pióro, czy jakiś inny przedmiot, ale nie możemy się mylić, że dane jest nam widzenie pewnej rozciągłej przestrzennie danej. W związku z niepowątpiewalnością danych spostrzegania immanentnego Husserl formułuje, często potem komentowaną, tezę o tzw. unicestwieniu świata (Weltvernichtung): przez unicestwienie świata rzeczy istnienie świadomości, każdego strumienia przeżyć w ogóle, zostałoby wprawdzie z koniecznością zmodyfikowane, ale nie naruszone w swej własnej egzystencji 51 Co więcej, Husserl przechodzi do tezy substancjalistycznej, dotyczącej sposobu istnienia sfery immanentnej (podmiotu): Byt immanentny jest tedy niewątpliwie w tym sensie bytem absolutnym, że zasadniczo nulla ‘re’ idiget ad existendum. Z drugiej strony świat transcendentnych ‘res’ jest całkowicie zdany na świadomość, i to mianowicie nie na logicznie wymyśloną świadomość, lecz na świadomość aktualną 52 Zwracano wielokrotnie uwagę, że to przejście od sposobu dania czegoś do sposobu jego istnienia jest przejściem nieuprawnionym, że nawet gdy uznamy, iż spostrzeganie immanentne przedstawia nam dane niepowątpiewalne, to z tego nie wynika, że podmiot (sfera immanentna) jest substancją i że do swego istnienia nie potrzebuje żadnej innej rzeczy. Mimo 51 E. Husserl, Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii. Księga pierwsza, s . 147-148). Stwierdza też, że „Istnienie jakiegoś świata jest odpowiednikiem pewnych mnogości doświadczeń odznaczających się pewnymi określonymi ukształtowaniami istoty (tamże, s. 146). 52 E. Husserl,, tamże, s.92. 70 Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|