65
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/01
22. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiqi üzrə icraatla əlaqədar verilmiş mülki iddia
baxılmamış saxlanır və bu sonradan mülki mühakimə icraatı qaydasında həmin iddiaya baxılmasını
istisna etmir. CPM‐nin 193.2‐cı, 193.4‐cü maddələrində nəzərdə tutulmuş hallarda barəsində tibbi
xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiq edildiyi şəxslərdən müdafiəçiyə hüquqi yardım göstərməyə
görə xərclər tutulmur və bu xərclər dövlət büdcəsi vəsaiti hesabına ödənilir.
23. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiqinə dair məhkəmənin qəbul etdiyi qərar, barəsində
tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiqi üzrə icraat aparılan şəxs, onun müdafiəçisi və qanuni
nümayəndəsi, zərər çəkmiş şəxs və onun nümayəndəsi və prokuror tərəfindən apellyasiya və
kassasiya qaydasında mübahisələndirilə bilər. CPM‐nin 419.2‐ci maddəsinin mənasına görə
barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiqi üzrə icraat aparılan şəxs, əgər qabaqcadan
bu barədə vəsatət vermişsə kassasiya instansiyası məhkəməsinin iclasında bilavasitə iştirak etmək
hüququna malikdir.
24. CM‐nin 98‐ci maddəsinin mənasına görə barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbir tətbiq edilmiş
şəxs hər altı ayda bir dəfədən gec olmamaqla, bu tədbirin dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi barədə
məhkəməyə təqdimat verilməsi üçün əsasların mövcud olub‐olmamasını müəyyən etmək üçün
həkim‐psixiatr komissiyası tərəfindən baxışdan keçirilir. CPM‐nin 478.1‐ci və 486.1‐ci maddələrinə
əsasən məhkəmə həkim‐psixiatr komissiyasının tibbi rəyi ilə əsaslandırılmış psixiatriya
stasionarının (müəssisənin) müdiriyyətinin təqdimatına əsasən, eləcə də barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbir tətbiq edilmiş şəxsin, onun müdafiəçisinin və qanuni nümayəndəsinin vəsatəti
əsasında həmin şəxs barəsində bu tədbirin ləğv edilməsi, dəyişdirilməsi və ya növbəti müddətə
üzadılması barədə qərar qəbul edir. Komissiyanın rəyi təqdimatda göstərilən tibbi xarakterli
məcburi tədbirin dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsinə baxmaq üçün əsasdır, mahiyyəti üzrə qərar
qəbul etmək üçün, məhkəmələr digər halları tədqiq etməklə yanaşı zəruri hallarda məhkəmə‐
psixiatrik ekspertizasının keçirilməsini təmin etməlidirlər. Tətbiq edilmiş və ya dəyişdirilmiş tibbi
xarakterli məcburi tədbirlərin altı aydan qısa müddət ərzində dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi
barədə məhkəməyə təqdimat verilməsinə qanuni əsasların olub‐olmaması məhkəmə tərəfindən
ciddi araşdırılmalı və bu halda məhkəmə‐psixiatrik ekspertizasının təyin edilməsinin zəruriliyi
müzakirə edilməlidir.
25. Tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin müddətinin uzadılması, növünün dəyişdirilməsi və ya bu
tədbirlərin ləğv edilməsi məsələlərinə baxarkən məhkəmələr CPM‐nin 478 və 486‐cı maddələrinə
əsasən verilmiş təqdimatların xüsusiyyətlərini ciddi yoxlamalıdırlar. Bunun üçün məhkəmələr
aparılmış müalicənin nəticələrini araşdırmalı və bundan sonrakı tibbi müşahidənin və müalicənin
zəruriliyi məsələsini həll etməlidirlər. Bu məqsədlə məhkəmə iclasına barəsində tibbi xarakterli
məcburi tədbirin uzadılması, dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi məsələsi həll ediləcək şəxsin
müalicə edildiyi tibb müəssisəsinin nümayəndələri çağırılır və dindirilir. Məhkəmə iclasında
barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlərin tətbiqi üzrə icraat aparılan şəxsin, onun
müdafiəçisinin, qanuni nümayəndəsinin və prokurorun iştirakı məcburidir. Şəxsin psixi vəziyyəti
məhkəmə binasında keçiriləcək məhkəmə iclasında iştirakına imkan vermədikdə materiallara
psixiatriya stasionarında baxıla bilər.
26. Məhkəmə tibbi xarakterli məcburi tədbirin tətbiqini o halda ləğv edir və ya dəyişdirir ki, şəxsin
psixi vəziyyəti əvvəllər tətbiq edilmiş tədbirin tətbiqinin zəruriliyini aradan qaldırır, yaxud başqa
növ tibbi xarakterli məcburi tədbirin tətbiqini zəruri edir. Tibbi xarakterli məcburi tədbirin tətbiqi
müddətinin uzadılması bu barədə həkim‐psixiatr komissiyasının tibbi rəyi ilə əsaslandırılmış
psixiatriya müəssisənin müdiriyyətinin təqdimatı üzrə məhkəmənin qərarı əsasında təmin edilir.
27. CM‐nin 98.4‐cü maddəsinin mənasına görə, məhkəmə anlaqsız vəziyyətdə cinayət törətmiş
şəxsin haqqında məcburi müalicənin tətbiqini ləğv etdikdə zəruri sənədləri onun gələcək müalicəsi
və ya psixiatriya müəssisəsinə göndərilməsi məsələlərinin həlli üçün müvafiq səhiyyə orqanına
göndərir.
28. Cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə tutulmuş şəxs barəsində tətbiq edilmiş tibbi xarakterli
məcburi tədbir ləğv edildikdə məhkəmə CPM‐nin 487‐ci maddəsinə tələblərinə uyğun olaraq bu
haqda qərarın surətini müvafiq istintaq orqanına, yaxud məcburi tədbirlərin tətbiqi barədə qərarı
çıxarmış məhkəməyə məhkəmə baxışına göndərir.
29. Məhkəmə tərəfindən CM‐nin 78.1‐ci maddəsinə əsasən cinayət törətdikdən sonra psixi xəstəliyə
tutulmuş və bunun nəticəsində öz əməlinin faktiki xarakterini və ictimai təhlükəliliyini dərk etmək
və ya həmin əməli idarə etmək iqtidarından məhrum olmuş şəxsin cəzadan və ya cəzanın qalan
hissəsini çəkməkdən azad olunması və barəsində tibbi xarakterli məcburi tədbirlər tətbiq edilməsi
barədə qərar qəbul edilərkən, həmin qərarda CM‐nin 80‐ci maddəsində müəyyən edilmiş müddətlər
keçməmişdirsə cəzaya məruz qalması məsələsinin həll edilməli olması göstərilir.
66
A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ 2013/1
İNSAN HÜQUQLARI ÜZRƏ AVROPA MƏHKƏMƏSİ
HEYDƏROVA AZƏRBAYCANA QARŞI
(59005/08 nömrəli şikayət)
Q Ə R A R
Strasburq
18 dekabr 2012ci il
Heydərova Azərbaycana qarşı işində,
İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsi (Birinci Bölmə) aşağıdakı tərkibdə:
Sədrlik edən – Nina Vayiç,
Hakimlər ‐ Xanlar Hacıyev, Erik Möse,
Bölmə katibi – Andre Vampak,
27 noyabr 2012‐ci ildə şikayətə qapalı məhkəmə iclasında baxaraq, həmin tarixdə qərar qəbul
etmişdir:
Prosedur məsələlər
Bu iş Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı xanım Zərintac Heydərovanın (“ərizəçi”) İnsan
Hüquqlarının və Əsas Azadlıqların Müdafiəsi Haqqında Konvensiyanın 34‐cü maddəsinə uyğun
olaraq Azərbaycan Respublikasına qarşı 18 noyabr 2008‐ci ildə təqdim etdiyi şikayət
(59005/08 nömrəli) ilə başlanmışdır.
Ərizəçi Azərbaycanda fəaliyyət göstərən hüquqşünas cənab İ.Əliyev, Azərbaycan Hökuməti
(“Hökumət”) səlahiyyətli nümayəndəsi cənab Ç.Əsgərov tərəfindən təmsil olunmuşlar.
6 iyul 2010‐cu ildə şikayət barədə Hökumətə məlumat verilmişdir.
Hökumət ərizənin Komitə tərəfindən baxılmasına etiraz etmişdir. Məhkəmə Hökumətin
etirazını araşdırdıqdan sonra onu rədd etmişdir.
Faktlar: işin halları
Ərizəçi 1939‐cu ildə anadan olmuşdur və Lənkəranda yaşayır. Ərizəçi 615 kv.m torpaq
ərazisində tikilmiş sahəsi 315 kv.m. təşkil edən evin mülkiyyətçisi idi. 18 yanvar 1991‐ci ildə
onun adına həmin torpaq üzərində mülkiyyət hüququnun dövlət qeydiyyatına alınması barədə
şəhadətnamə verilmişdir. J.E. ərizəçiyə məxsus torpaq sahəsinə bitişik 346 kv.m. sahəsi olan
torpağın mülkiyyətçisi idi. J.E. 1957‐ci ildə vəfat etmişdir. Lakin 23 sentyabr 1992‐ci ildə Dövlət
Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin Lənkəran rayon şöbəsi (bundan sonra “Şöbə” kimi
adlandırılacaq) J.E.‐nin adına əlavə torpaq sahəsini qeydiyyata almışdır və Daşınmaz Əmlakın
Dövlət Reyestri Xidmətinin Lənkəran rayonu Ərazi İdarəsi (bundan sonra “İdarə” kimi
adlandırılacaq) ona məxsus torpağı 938 kv.m. sahəsində sənədləşdirmişdir. Həmin torpaq
sahəsinin bir hissəsi faktiki olaraq ərizəçiyə məxsus olmuşdur. İş materiallarından vəfat etmiş
şəxsin adına həmin qeydiyyatın aparılmasının səbəbləri aydın deyil. Ərizəçi Şöbənin 23 sentyabr
1992‐ci il tarixli qərarının qanunsuz hesab edilməsi və onun torpağına aid olan hissədə bütün
qeydiyyat sənədlərinin ləğv edilməsi barədə məhkəmədə iddia qaldırmışdır. Lənkəran rayon
məhkəməsinin 11 mart 1993‐cü il tarixli qərarı ilə ərizəçinin iddiası təmin edilmiş, Şöbənin 23
sentyabr 1992‐ci il tarixli qərarı və sonradan İdarə tərəfindən keçirilmiş qeydiyyat ləğv
edilmişdir. Qüvvədə olmuş qanunvericiliyə əsasən həmin qərar onun qəbul edilməsindən on gün
sonra icraya yönəldilməlidir.