- 21 -
Poprawna wypowiedź:
Kontynuujesz ten wątek.
Ćwiczenie 5.1
Praca w parach. (10 min.)
Z czego wynika nieprawidłowość poniższych wyrażeń?
1.potencjalna możliwość
…………………………………………………………………………………
2.pełny komplet
…………………………………………………………………………………
3.cofać do tyłu
…………………………………………………………………………………
4.godzina czasu
…………………………………………………………………………………
5.podskoczyc do góry
…………………………………………………………………………………
6.spadać w dół
…………………………………………………………………………………
7.kopać nogą
…………………………………………………………………………………
8.pierwsza premiera
…………………………………………………………………………………
9.gorący płomień
…………………………………………………………………………………
10.pierwszy prototyp
…………………………………………………………………………………
Przykład 5.2
TAUTOLOGIA - konstrukcja językowa, w której wyrazy powtarzają swe
znaczenie, pozostając w stosunku współrzędnym, analogicznie do
potocznego określenia pleonazmu – „masło i masło”.
Błędna wypowiedź:
Podaj źródło i genezę tego zjawiska.
(wyrazy „źródło” i „geneza” oznaczają to samo).
Poprawna wypowiedź:
Podaj genezę tego zjawiska.
Błędna wypowiedź:
Wybrałam optymalny i najlepszy sposób na rozwiązanie tego zadania.
(wyraz „optymalny” oznacza właśnie najlepszy)
Poprawna wypowiedź:
Wybrałam najlepszy sposób na rozwiązanie tego zadania.
- 22 -
Ćwiczenie 5.2
Praca w parach (30 min.)
Poprawcie poniższe błędne wypowiedzi. Rozstrzygnijcie – tautologia czy
pleonazm? Z pięciu wybranych poprawionych zdań ułóżcie historyjkę, po
czym odczytajcie ją na głos.
1.Zachowanie Kasi poprawiło się na lepsze.
…………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………....
2.Napisał to zdanie zgodnie z normą i poprawnością językową.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
3.W miesiącu lipcu wyjechał do Poznania.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
4.Marek obiecał, ze wykona pracę w tydzień czasu.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
5.Podzielił jabłko na dwie równe połowy.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
6.Odznaczał się odwagą i męstwem.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
7.Wczoraj nastąpił zgon i poszkodowany zmarł.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
8.Wzrasta ranga i znaczenie zawodu hydraulika.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
9.Musisz wykonać tylko i wyłącznie to ćwiczenie.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
10.Ola znowu powtórzyła swoje pytanie.
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
2.6 Fleksja
–
jak odmieniać wyrazy zgodnie z
paradygmatem.
CO TO SĄ BŁĘDY FLEKSYJNE?
To jedne z bardziej rażących błędów. Dotyczą zaburzeń w odmianie
wyrazów przez przypadki, liczby i rodzaje (rzeczowniki, przymiotniki, imiesłowy
przymiotnikowe, liczebniki, zaimki) oraz osoby, czasy, tryby, strony, liczby
- 23 -
i rodzaje (czasowniki). Poprawnej odmiany wyrazów w języku ojczystym uczymy
się od dzieciństwa głównie przez codzienne doświadczenie, toteż nie będziemy tu
analizować wszystkich przykładów odejścia od normy językowej, gdyż, prócz
doświadczenia, znajomość właściwej odmiany stanowi przedmiot nauczania od
najwcześniejszego etapu edukacyjnego. Zajmiemy się jedynie typowymi błędami
pojawiającymi się w wypracowaniach maturalnych.
Przykład 6.1
ODMIANA ZAIMKÓW
Zaimek jest częścią mowy zastępującą rzeczownik (np. ja), przymiotnik (np.
mój), liczebnik (np. tyle) lub przysłówek (np. tam).
Typy i odmiana zaimków w języku polskim.
1. Odmiana zaimka zależy od tego, którą część mowy on zastępuje. Ze
względu na „odziedziczony” rodzaj odmiany wyróżniamy w języku polskim
następujące typy zaimków:
a) odmienne - odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje:
- zaimek rzeczowny (ja, ty, my, wy, oni, kto, co, nic, ktoś)
- zaimek przymiotny (mój, twój, nasz, taki, który, inny, tamten, ta, ci),
- zaimek liczebny (ile, tyle),
b) nieodmienne:
- po przysłówku - zaimek przysłowny (tak, tu, wtedy, gdzieś, tamtędy,
kiedyś).
2. Zaimki języka polskiego można podzielić również ze względu na ich
znaczenie:
- osobowe (np. ja, ty, my, wy, oni, one, ci, tamci, owi),
- zwrotne (np. się, siebie, sobie),
- dzierżawcze (np. mój, twój, nasz, wasz, ich, jego, jej),
- wskazujące (np. ten, ta, to, tamten, tu, ów, tędy, taki),
- pytające (np. kto? co? jaki? który? gdzie? kiedy? jak? komu? czemu?
kogo?),
- względne (np. kto, co, komu - bez znaku zapytania; łączą zdanie nadrzędne
z podrzędnym),
- nieokreślone (np. ktoś, coś, jakiś, gdzieś, kiedyś, cokolwiek),
- przeczące (np. nic, nikt, żaden, nigdy, nigdzie),
- upowszechniające (np. wszyscy, zawsze).
Błędna wypowiedź:
Dziewczyna nie powinna się buntować, ponieważ nic jej nie brakowało.
(czasownik „brakować” wymaga pytania „czego?”, dlatego forma „nic” jest
błędna, bo nie odpowiada na to pytanie).
Poprawna wypowiedź:
Dziewczyna nie powinna się buntować, ponieważ niczego jej nie brakowało.
Błędna wypowiedź:
Przeczytałem tą książkę bardzo szybko.