O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi r. Mavlonova, O. To‘rayeva

UMUMIY O‘RÒA ÒA’LIM
Òo‘qqiz yillik (I—IX sinflar) o‘qishdan iborat umumiy o‘rta
ta’lim majburiydir. Ta’limning bu turi boshlang‘ich ta’limni (I—
IV sinflar) qamrab oladi hamda o‘quvchilarning fanlar asoslari
bo‘yicha muntazam bilim olishlari, ularda bilimlarni o‘zlashtirish
ehtiyojini, asosiy o‘quv-ilmiy va umummadaniy bilimlarni, milliy
va umumbashariy qadriyatlarga asoslangan ma’naviy-axloqiy
fazilatlarni, mehnat ko‘nikmalarini, ijtimoiy fikrlash va atrof-
muhitga ongli munosabatda bo‘lishni va kasb tanlashni shakllantiradi.
Umumiy o‘rta ta’lim tugallanganidan keyin o‘quv fanlari va ular
bo‘yicha olingan baholar ko‘rsatilgan holda davlat tomonidan
tasdiqlangan namunadagi attestat beriladi.
Umumiy o‘rta ta’limning yangicha tizimi va mazmunini
shakllantirish uchun quyidagilar zarur:
— maktabning I—IX sinflari doirasida sifatli umumiy o‘rta
ta’lim olishni ta’minlovchi davlat ta’lim standartlarini ishlab chiqish
va joriy etish, bunda akademik litseylar va kasb-hunar kollejlaridan
keyin olinadigan ta’lim dasturlari bilan mantiqiy bog‘liqlik hisobga
olinishi lozim;
— yuqori malakali pedagog kadrlar tayyorlash;
— hududlarning geografik va demografik xususiyatlariga, shaxs,
jamiyat va davlatning ehtiyojlariga muvofiq ravishda ta’lim
muassasalari tarmoqlarini rivojlantirish;
— o‘quvchilarning qobiliyatlari va imkoniyatlariga muvofiq
ravishda ta’limga tabaqalashtirilgan yondashuvni joriy etish;
— ta’lim berishning ilg‘or pedagogik texnologiyalarini,
zamonaviy o‘quv-uslubiy majmualarni yaratish va o‘quv-tarbiya
jarayonini didaktik jihatdan ta’minlash;
— o‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘llaydigan va psixologik-
pedagogik jihatdan maslahatlar beradigan markazlar tarmoqlarini
tashkil etish.
O‘RÒA MAXSUS, KASB-HUNAR ÒA’LIMI
Umumiy o‘rta ta’lim negizida o‘qish muddati uch yil bo‘lgan
majburiy o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi uzluksiz ta’lim tizimi-
dagi mustaqil turdir. O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishi —
akademik litsey yoki kasb-hunar kolleji o‘quvchilari tomonidan
ixtiyoriy tanlanadi.

---

64
Akademik litsey
davlat ta’lim standartlariga muvofiq o‘rta
maxsus ta’lim beradi. O‘quvchilarning imkoniyatlari va qiziqishlarini
hisobga olgan holda ularning jadal intellektual rivojlanishi, chuqur,
sohalashtirilgan, tabaqalashtirilgan, kasbga yo‘naltirilgan ta’lim
olishini ta’minlaydi.
Akademik litseylarda o‘quvchilar o‘zlari tanlagan ta’lim yo‘-
nalishi bo‘yicha (ijtimoiy, texnika, agrar va boshqa sohalar) bilim
saviyalarini oshirish hamda fanni chuqur o‘rganishga qaratilgan
maxsus kasb-hunar ko‘nikmalarini o‘zlarida shakllantirish imko-
niyatiga ega bo‘ladilar. Bu ko‘nikmalarni o‘qishni muayyan oliy
ta’lim muassasalarida davom ettirish yoki mehnat faoliyati
jarayonida ro‘yobga chiqarishlari mumkin.
Kasb-hunar kolleji 
tegishli davlat ta’lim standartlari doirasida
o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi beradi: o‘quvchilarning kasb-
hunarga moyilligi, bilim va ko‘nikmalarini chuqur rivojlantirish,
tanlagan kasb-hunar bo‘yicha bir yoki bir necha ixtisosni egallsh
imkonini beradi.
Kasb-hunar kollejlari jihozlanganlik darajasi, pedagogik tarkib-
ning tanlanganligi, o‘quv jarayonining tashkil etilishi jihatidan
yangi tiðdagi ta’lim muassasalari hisoblanadi. Ular bir yoki bir
necha zamonaviy kasb-hunarni egallash hamda tegishli o‘quv
fanlaridan chuqur nazariy bilim olish imkonini beradi.
Akademik litseylar va kasb-hunar kollejlarida ta’lim olish
o‘quvchilarga o‘z bilimlarini chuqurlashtirish va tanlagan
ixtisosliklariga ega bo‘lishni ta’minlaydi. Akademik litseylar va kasb-
hunar kollejlarini bitiruvchilarga davlat tomonidan tasdiqlangan
namunadagi diðlomlar beriladi. Bu diðlomlar ta’limning keyingi
bosqichlarida o‘qishni davom ettirish yoki egallangan ixtisos va
kasb-hunar bo‘yicha mehnat faoliyati bilan shug‘ullanish huquqini
beradi.
O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limini tashkil etish va rivojlan-
tirish uchun quyidagilar zarur:
— akademik litseylar va kasb-hunar kollejlari faoliyat ko‘r-
satishining normativ bazalarini ishlab chiqish va joriy etish;
— soha uchun oliy ta’lim muassasalarining, ishlab chiqarish,
fan va madaniyat sohasining mutaxassislarini jalb etgan holda yuqori
malakali mutaxassislarni tayyorlash va qayta tayyorlashi, shu jum-
ladan, chet ellarda tayyorlash va qayta tayyorlashni tashkil etish;
— o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi davlat standartlarini ishlab
chiqish va joriy etish;

---

65
— o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi o‘quv muassasalari uchun
ta’lim va kasb-hunar dasturlari, o‘quv-uslubiy majmualar ishlab
chiqish;
— akademik litseylarning o‘quvchilari mehnat faoliyati ko‘nik-
malarini egallashlari uchun ixtisoslashtirilgan dasturlar ishlab chi-
qish va joriy etish;
— kasb-hunar kollejlarida tayyorlanadigan mutaxassislarga
nisbatan ixtisos va kasb-hunar, malaka talablarining ro‘yxatini ishlab
chiqish;
— hududlarning geografik va demografik shart-sharoitlarini va
tegishli sohadagi mutaxassislarga bo‘lgan mahalliy ehtiyojlarini
hisobga olgan holda o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi tizimi ta’lim
muassasalarining tashkil etilishini va ular oqilona joylashtirilishini
ta’minlash, ularga o‘quvchilarni imkon qadar oilasidan ajratmagan
holda qamrab olish;
— akademik litseylar va kasb-hunar kollejlarining moddiy-
texnika va axborot bazalarini mustahkamlash.