Ota-ona-bola” munosabatlari tizimi

Giperprotektsiya – ota-onalarning farzandlariga nisbatan haddan ziyod e’tibori bo’lib, bu ularning bola tarbiyasi uchun kuch, vaqt va e’tiborni ayamasliklarida namoyon bo’ladi. Ota-ona bu ishni hayot tarziga aylantiradi, ya’ni ona uchun ham, ota uchun ham bola tarbiyasi hayotining mazmun-muddaosiga aylanadi.
Giperprotektsiya – ota-ona tomonidan bolaning barcha istak, tilak va ehtiyojlarini ko’r-ko’rona, tanqid va mulohazasiz qondirishga intilish; bolani har qanday qiyinchiliklar va to’siqlardan himoya qilish, uning barcha istaklarini joyida bajo keltirish, erkalatish, oddiy yutuqlaridan quvonish, xatolarini sezmaslikka qaratilgan harakatlar. Bolasi uchun “jonini jabborga beruvchilar” odatda o’zlari bilmagan holda farzandlariga yomonlik qilayotganliklarini sezmaydilar, natijada bola kelajakda ishga toqati yo’q, ko’pchilikning ichida o’zini tuta olmaydigan, hayotning past-balandliklarida o’zini nochor his etadigan, tantiq, erka bo’lib qoladi. Ayniqsa, bola o’smirlik yoshiga etganda, erka, tantiq bo’lgani uchun do’stlari va tengqurlari davrasida ham hamma aytganlari bo’lishini istaydigan, liderlikka intiluvchanligini namoyon etgisi keladi, lekin ikkinchi tomondan, aslida unda bunday sifatlar bo’lmaydi. Gap shundaki, bunday holatlarda ota-ona zurriyodi timsolida ilgari o’z hayot tajribasida erisholmagan armonlarini ro’yobga chiqargisi keladi, ularning tarbiya uslublari aynan shunga qaratilgan bo’ladi, lekin bola ko’p jihatdan nochor ekanligini keyinchalik ijtimoiy muhitning turli vaziyatlariga tushganida his eta boshlaydi.
G’amxo’rlikdan ustun keladigan giperprotektsiya – bunda erkalatishdan ko’ra ota-ona tomonidan bolasining har bir yurgan qadami va xatti-harakatini nzoratga olish orqali unga e’tibor berish nazarda tutiladi. SHuning uchun bu tarbiya uslubida turli xil ta’qiqlar, chegaralashlar (“u mumkin emas”, “bu mumkin emas” qabilida) bisyor bo’ladi. Bunday sharoitda katta bo’lgan bola odatda mustaqil fikrli, mustaqil qarorlar chiqaruvchi bo’lolmaydi, lekin salga jahli chiqadigan, ko’p narsalardan norozi holda katta bo’ladi, chunki u doimiy nazoratga, birovlarning hamma yo’l-yo’riqlarni ko’rsatib, aytib berishlariga o’rganib qoladi: onasisiz dars tayorlay olmaydigan, otasisiz ko’chaga chiqmaydigan bo’ladi, barcha ishlarida kattalarning aralashuviga ko’nikib ketadi.