MüNDƏRİcat ramazan ayi – İlahi TƏqva üZƏRİNDƏ İradəNİn təRBİYƏ olunmasi ayi
Yüklə 5,24 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BİR ÜFÜQ, YOXSA SAYSIZ ÜFÜQLƏR
- HİLAL NECƏ TƏSBİT EDİLİR
MİLLİ GÖRÜŞ 51
Bu o deməkdir ki, aypara yerdən görünür. İkincisi isə həmin hissənin (yəni işıqlı hissənin) adi gözlə, yaxud felən görünməsə də yaxınlaşdırıcı cihazlarla görünməsinin mümkün olmasıdır. Beləliklə, elm özünün dəqiq texniki vasitələri ilə Ayın görünməsinin mümkünlüyünü isbat edərsə, görünməyə mane olan qəfil ortaya çıxmış bəzi işlərin olmasına baxmayaraq, bu vaxt hilala hökm etmək mümkündür. Buna əsasən şəri-qəməri ay təbii-qəməri aydan bir qədər geri qalır. Məsələn, təbii- qəməri ay şənbə gününün gecəsi, şəri- qəməri ay isə bazar gününün gecəsi başlayır. Hər iki halda da Ay muhaqdan çıxmışdır. Lakin hilal, görünmək üçün münasib nuru (işığı) əldə etsin deyə kifayət qədər vaxt olmamışdır. Başqa bir ifadə ilə desək, bulud və duman kimi görmənin qarşısını alan maneənin olmasının ölçü üçün heç bir zərəri yoxdur, çünki ölçü, bu kimi maneələr olmadığı halda görünmənin mümkün olmasından ibarətdir. Buna görə də bu və ya bundan qeyri-hallarda Ayın muhaqdan adi gözlə görünməsi mümkün olan dərəcədə çıxdığını xəbər verən etimadlı astronomun sözünə etimad etmək səhihdir. Hətta maneələr olduğu üçün heç kim Ayı görə bilməsə, yaxud insanlar Aya baxmasalar da bu söz şəri hilalın təsbit olunması üçün kifayət edir.
Üfüq deyildikdə vahid xətt üzərində yerləşən bir çox ölkələrin bir-birinə yaxın yerləşmə nöqtəsi nəzərdə tutulur. Belə ki, onların bir-birinə çox yaxın batması və doğması olur. Yer kürə şəklində, ölkələr onun üzərində yayılmış olduğu üçün onlar öz üfüqlərində yerləşmə nöqtələrinə görə fərqlənirlər. Doğuşundan sonra hilalın görüntüsü günəşin batması ilə bağlı olduğu üçün ölkələrdə batmağın fərqli olması bəzən bəzi ölkələrdə hilalın görünməsinə mane olur. Bu o deməkdir ki, yerin hər bir məntəqəsində qəməri ay görünmənin yalnız orada mümkünlüyü ilə bağlı olur? Və nəticədə hər bir üfüqün özünün xüsusi qəməri ayı olur? Belə ki, qəməri ay bu qərb üfüqündə əvvəlki gecə, şərq üfüqündə isə sonrakı gecə başlayır? Yoxsa qəməri ayın bütün üfüqlərə nisbətdə bir başlanğıcı vardır? Dünyanın bir hissəsində hilal göründükdə bu hamıya aid edilir? Başqa sözlə, şəri qəməri ayın qətiləşməsi üfüqdən üfüqə dəyişən nisbi bir işdir və nəticədə günəşin çıxması ilə bağlıdır? Necə ki, günəş bəzən bir şəhərin səmasında doğur və digər şəhərin səmasında doğmur. Onda birinci şəhərə nisbətdə günəşin doğuşu sabitdir, ikinci şəhərə nisbətən qeyri- sabitdir? Yoxsa, qəməri ayın başlanması ölkələrin müxtəlifliyi ilə fərqlənməsi mümkün olmayan mütləq bir iş və müstəqil təkvini təzahürdür? Cavab olaraq deyirik: Biz artıq qeyd etdik ki, şəri-qəməri ayın başlanması iki amilin cəm olmasına dayanır: Birincisi, təkvinidir və o ayın muhaqdan xaric olmasıdır. Digəri isə yerlə üzbəüz olan işıqlı hissənin görünməsinin mümkün olmasıdır. Görünmənin mümkünlüyünü yerdə regionların fərqlənməsinə tabe olan nisbi bir iş kimi götürə bilərik və onu buna tabe olmayan müəyyənləşmiş mütləq bir iş kimi də götürə bilərik, çünki biz görünmənin mümkünlüyü ilə insanın yerdən bu hissəni görməsinin mümkün olmasını nəzərdə tuturuq və bu halda nisbi bir iş olur. Belə olduqda yerin hər bir hissəsində onun hilalının görünməsi mümkün olarsa, şəri-qəməri ayın yerin bu hissəsinə nisbətdə başlaması buna şamil edilir. Əgər görünmənin mümkünlüyü ilə dünyanın bir nöqtəsində olsa belə görünmənin mümkünlüyünü nəzərdə
MİLLİ GÖRÜŞ 52
tuturuqsa, hilal bir nöqtədə göründükdə şəri ayın bütün nöqtələrə nisbətdə başlaması, yerdəki regionların fərqlənməsi ilə fərqlənməyən mütləq bir iş olur. Bununla məlum olur ki, qəməri ay Ayın muhaqdan xaric olmasından əlavə onun görünməsinin mümkünlüyünə bağlı olduğu üçün, görməksə bəzi vəziyyətlərdə mümkün, bəzi vəziyyətlərdə isə qeyri-mümkün olduğu üçün şəri-qəməri ayın başlanmasının nisbi olması əqli bir şeydir. Bu vaxt öz şəri-qəməri ayını görünmənin mümkünlüyünə bağlayan şəriətə müraciət etməliyik ki, görək şəriət hər bir nöqtədə Ayı bu məntəqədə görünmənin mümkünlüyünə bağlı bilir, yoxsa harada olursa-olsun bütün məntəqələrdə ayı görünmənin mümkünlüyünə bağlı bilir? Şəri dəlillərdən başa düşdüyümüzün əsasına ikinci fikir daha yaxındır. Buna görə də hilal bir ölkədə görünərsə, ay başqa ölkələrdə də təsbit olunur.
Ayın şərən təsbit olunması üçün çoxlu hökmlər vardır ki, biz aşağıdakı məsələlərdə onları ətraflı surətdə izah edəcəyik: Hilal aşağıdakı yolların biri ilə isbat edilir: 1. Mükəlləfin özünün həqiqətdə onu görməsi ilə; görmənin adi gözlə olması şərt deyildir, eynək və ondan qeyrisi kimi yaxınlaşdırıcı vasitələrə etimad etmək səhihdir. Həmçinin müsəlman olmasalar da, mütəxəssis astronomların ayın doğmasına və onun muhaqdan felən gözlə görünməsə də, gözlə görünməsinin mümkün olacağı miqdarda (ölçüdə) xaric olduğuna şəhadət vermələrinə etimad etmək mümkündür. Bu (yəni etimad) onların sözündən qətilik və arxayınlıq hasil olduqda olur. 2. Çoxlu sayda və müxtəlif insanların şahidliyi ilə; Belə ki, bu insanı hilalın varlığı haqqında bilgiyə və arxayınçılığa çatdırmalıdır. Bu “şiya” adlanır. Əgər bilgi, yaxud arxayınçılıq hasil olmasa, say olduqda buna etimad etmək icazəli deyildir. 3. İki ədalətli kişinin Ayı görmələri barədə şəhadət verməsi ilə; bir şəxs və kişilərlə olsalar da belə qadınların şəhadəti kifayət etmir. Lakin onların (yəni qadınların) sözlərindən arxayınçılığın əldə olunması istisnadır, çünki arxayınçılıq ağıllı insanların əsaslandığı mötəbər dəlildir. 4. Əvvəlki ayın hilalından 30 günün keçməsi ilə; çünki şəri-qəməri ay 30 gündən artıq olmur. Əgər 30 gün keçsə və yeni Ay görünməsə, hilalın varlığına etibar edilir. Və bununla yeni qəməri ay başlayır. 5. Onun özünün, yaxud istinad etdiyi əsasın səhv olduğu bilinməyənə qədər şəri hakimin hilala hökm etməsi ilə; bütün müsəlmanların onun hökmünə tabe olması vacibdir. 6. Ayın muhaqdan çıxıb görünməsi mümkün olacaq şəkildə üfüqdə olması barəsində insanı yəqinlik və arxayınçılığa gətirib çıxardan hər bir elmi səy və cəhdlə. Hilalın bir ölkədə təsbit edilməsində onun həmin ölkə ilə gecənin bir hissəsində olsa da, müştərək olan hər hansı başqa bir ölkədə təsbit edilməsi kifayət edir. Belə ki, Ay görünən ölkədə Günəş, mükəlləfin yaşadığı ölkədə fəcr tülu etməmişdən qabaq (yəni sübh namazından əvvəl) batır. Ramazan ayının hilalı təsbit olunduqda, oruc tutmaq, şəvval ayının hilalı təsbit olunduqda isə iftar etmək vacib olur. Ramazan ayının hilalı təsbit olunmasa, “şəkk günü”nün orucu vacib olmur. Bəlkə, həmin gündə o günü ramazan ayı hesab edərək oruc tutmaq icazəli deyildir. Bəli, şəkk gününü şaban ayı kimi oruc tutmaq müstəhəbdir və insan həmin günü qəza niyyəti ilə oruc tuta bilər. Bundan sonra həmin günün ramazan ayından olması bilinsə, bu ona kifayət edər. Şəvval ayının hilalı təsbit olunmasa, ramazan ayının otuz gününü tamamlamaq vacibdir. Əgər gün əsnasında
Yüklə 5,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|