Mübahisələrin həllində mediasiyanın rolu vəkil Lalə Nağıyeva
Yüklə 1,16 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 22 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə
- 23 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə İlham Abbasov Ədliyyə Akademiyasının baş müəllimi ‐ h.f.d.
- Hüquqda hər bir institutun, təsisatın inkişaf istiqamətini müəyyən etmək üçün bu institut və ya təsisat haqqında qanunvericiliyin inkişaf tarixini öyrənmək zəruridir.
- Azərbaycanda vəkillik institutunun təşəkkül tapması, təbii ki, Azərbaycanın Araz çayı
- Bu sahədə Çar Rusiyasının milli ucqarlarında, o cümlədən Azərbaycanda da vəziyyət daha
- M.F. Axundovun həmin əsərdəki fikirləri, onun vəkillərin rüşvət müqabilində məhkəmə
- M.F. Axundovun «Mürafiə vəkillərinin hekayəti» əsərindəki Ağa Mərdan obrazının mövqeyi, işə münasibəti, aldığı rüşvət müqabilində sübutları saxtalaşdırması Çar Rusiyasının milli
- . Lakin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin və onun Nazirlər Şurasının qəbul etdiyi və əlimizdə olan sənədlərinin öyrənilməsi göstərir ki, həmin qurumlar tərəfindən
- Məhz buna əsasən deyə bilərik ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə vəkillik institutu barədə qanun və ya qərar qəbul edilmədiyindən
22 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə xüsusən, dövlət hesabına vəkillik xidməti haqlarının aşağı olmasını nəzərə alaraq, məhdudlaşdırıcı meyarlar tətbiq etməkə bu məsələdə dövlət büdcəsinin maliyyə yükünü əhəmiyyətli səviyyədə azaltmaq olar. Və şübhəsiz ki, ödənişsiz və keyfiyyətli hüquqi yardımların göstərilməsini tənzim edən milli hüquq normalarını hazırlayarkən, bu cür xidmətləri göstərəcək subyektlərə qarşı tələb və şərtlər müfəssəl şəkildə işlənilib təsbit olunmalıdır.
1. Tomasz Schimanek Czym jest prawne i obywatelskie poradnictwo specjalistyczne prowadzone przez organizacje pozarządowe? // Obywatel i Prawo. Wybrane problemy i rekomendacje – Warszawa: Fundacja Instytut Spraw Publicznych. 2012. 81 s http://www.inpris.pl/fileadmin/user_upload/documents/projekt_systemowy/Obywatel_i_Prawo _VI__raport.pdf ; 2. Grzegorz Wiaderek, Paweł Maranowski. Bezpłatne poradnictwo prawne i obywatelskie w Polsce. Propozycja rozwiązań instytucjonalno‐prawnych oraz założeń polityki państwa. – Warshava: ZWP MPiPS. 2013. http://www.inpris.pl/fileadmin/user_upload/documents/Bezp%C4%B9%E2%80%9Aatne_porad nictwomateria%C4%B9%E2%80%9A_konferencyjny.pdf 23 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə İlham Abbasov Ədliyyə Akademiyasının baş müəllimi ‐ h.f.d. AZƏRBAYCANDA VƏKİLLİK HAQQINDA QANUNVERİCİLİYİN İNKİŞAF TARİXİNDƏN Hüquqi, demokratik dövlət quruculuğu şəraitində vəkillik institutunun insan və vətəndaşların hüquqlarının qorunmasında, onların pozulmuş hüquqlarının bərpa edilməsində rolu şəksizdir.
Ona görə də məqalədə vəkillik institutunun yaranması və inkişafı tarixinə müraciət etməyi lazım bilirik.
İlk dəfə Rusiyada vəkillik çar II Aleksandrın hakimiyyəti dövründə 1864‐cü ildə aparılan hüquqi islahatlar çərçivəsində yaranmışdı. Vəkillik o zaman özünüidarə edən təşkilat kimi planlaşdırılmış və yaradılmışdı. Bu o demək idi ki, vəkillik nəhəng dövlətin güclü polis rejimindən asılı olmayan faktiki özünüidarə təşkilatı idi. Lakin bununla bərabər, mütləqiyyət heç bir halda vəkilliyin liberal, hökümət əleyhinə və ya müxalifətçi qrup kimi yaradılması ilə heç çür razılaşmaq istəmirdi. Elə ona görə də dərhal vəkillik özünün müstəsna vəziyyətinə görə demokratik hərəkatının dayağı kimi yaranmaması üçün tədbirlər görülməyə başladı [14, səh.7]. 1874‐cü il əks islahatları vəkilliyi əhəmiyyətli dərəcədə zəiflətdi. Keçən əsrin (XIX əsrin ‐ İ.A.) sonunda vəkilliyə münasibətdə yeni termindən ‐«silk» terminindən istifadə olunmağa başladı ki, bu da indiki halda «təhsil və davranışla birləşən və səciyyəvi ictimai funksiyanı yerinə yetirən» hüquqşünasların birliyini bildirirdi. Ancaq vəkilliyə münasibətdə silk haqqında yalnız Sankt‐ Peterburq, Moskva və Xarkov vəkillərinə münasibətdə danışmaq olardı. Digər regionlarda vəkillik, faktiki olaraq, yaranmadı‐ yalnız ayrı‐ayrı vəkillər var idi, heç bir halda «peşəkarların birliyi» yox idi [14, səh.7]. ABŞ‐da isə ilk dəfə ABA (Amerika Hüquqşünaslar Assosiasiyası) 1878‐ci ildə 21 ştatı təmsil edən 75 hüquqşünas tərəfindən təsis edilmişdir [11, səh.3].
24 A Z Ə R B A Y C A N V Ə K İ L İ ‐ IX nömrə Çar Rusiyası dövründən milli ucqar hesab edilən Azərbaycanda vəkillik institutu haqqında görkəmli ədib, dramaturq, filosof və dövlət xadimi M.F.Axundovun yazdığı «Mürafiə vəkillərinin hekayəti» əsərini oxumaqla və ya bu yaxınlarda tamaşaya qoyulmuş həmin tamaşaya baxmaqla bununla bağlı kifayət qədər düzgün təsəvvürlər əldə etmək olar. «Mürafiə» sözü ərəb mənşəli olmaqla, məhkəmə prosesi, mühakimə olunma, məhkəmə sözləri kimi başa düşülür [2, səh.363]. M.F.Axundovun əvvəlki komediyalarından fərqli olaraq, «Mürafiə vəkillərinin hekayəti»ndə hadisələr Cənubi Azərbaycanda, Təbriz şəhərində cərəyan edir. Ümumiyyətlə, bu komediyadan etibarən M.F.Axundov əsas əsərlərinin mövzusunu İran həyatından almışdır. Bunun əsas səbəbi müəllifin öz yaxasını Çar senzorunun təqiblərindən qurtarmaq olmuşdur. Qafqaz canişinliyində məsul vəzifədə çalışan M.F.Axundov məhkəmələrin və məhkəmə məmurlarının eyiblərini açıq və kəskin tənqid edə bilməzdi. Odur ki, sonuncu dram əsərində o, hadisələri Təbrizə keçirməyə məcbur olmuşdu. Lakin əsərdə müəllif dolayı yolla yerli məhkəmələrin qanunsuzluğunu, özbaşınalığını və rüşvətxorluğunu da kəskin satira atəşinə tuturdu [10, səh.259]. Qeyd etmək yerinə düşər ki, şəriət qanunlarına görə vərəsəlik hüququna yalnız kişinin kəbin kəsilmiş arvadı malikdir. Müsəlman kişiləri‐siyqə, mütə yolu ilə iki və daha çox arvad ala bilərdilər. Lakin onlar bütün vərəsəlik hüquqlarından məhrum edilirdilər [10, səh.259‐260]. M.F. Axundovun həmin əsərdəki fikirləri, onun vəkillərin rüşvət müqabilində məhkəmə prosesində haqsızı necə haqlı etməyə cəhd etmələrini ciddi surətdə tənqid edərək, rüşvət alan, haqlını qoyub, haqsızı müdafiə edən vəkilləri bədii boyalarla ifşa etmişdir. M.F. Axundovun «Mürafiə vəkillərinin hekayəti» əsərindəki Ağa Mərdan obrazının mövqeyi, işə münasibəti, aldığı rüşvət müqabilində sübutları saxtalaşdırması Çar Rusiyasının milli ucqarlarında, o cümlədən Şimali Azərbaycanda fəaliyyət göstərən vəkillərin böyük əksəriyyəti üçün xarakterik idi. Çar Rusiyasında məlum 25 oktyabr 1917‐ci ildə baş vermiş (yeni stillə 7 noyabr 1917‐ci ildə‐İ.A.) çevrilişindən (Böyük Oktyabr sosialist inqilabı nəzərdə tutulur‐İ.A.) sonra 28 may 1918‐ci il tarixdə həmin vaxt fəaliyyətini dayandırmış Zaqafqaziya Seyminin Azərbaycandan seçilmiş deputatları Tiflisdə Qafqaz Canişininin iqamətgahında toplaşaraq, Azərbaycan Milli İslam Şurasının qərarı ilə Azərbaycanın İstiqlal Bəyannaməsini qəbul edir, Şərqdə ilk demokratik respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılmasını bəyan edir və bitərəf deputat Fətəli xan Xoyski başda olmaqla, ilk hökümətini təşkil edir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Parlamentinin ilk iclası 7 dekabr 1918‐ci ildə Bakı şəhərində açılır. Parlament cəmi 17 ay fəaliyyət göstərir. Parlamentin fəaliyyəti dövründə 145 iclası keçirilir. Həmin dövrdə Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamentinin müzakirəsinə 270‐dən yuxarı qanun layihəsi çıxarılmışdır ki, onlardan da 230‐u təsdiq edilmişdir. Lakin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin və onun Nazirlər Şurasının qəbul
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Nazirlər Şurası «Rusiya və Zaqafqaziya qanunlarının qüvvəsinin müvvəqəti saxlanılması haqqında» 23 iyun 1918‐ci il tarixli qərar qəbul etmişdir. Həmin qərarda göstərilirdi ki, hazırda idarəçilik və məhkəmə sahələrinə dair qüvvədə olan bütün qanunlar hökümət tərəfindən qanunla müəyyən olunmuş qaydada onların ləğv edilməsinə və ya dəyişdirilməsinə qədər öz qüvvəsində saxlanılsın. Məhz buna əsasən deyə bilərik ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə vəkillik institutu barədə qanun və ya qərar qəbul edilmədiyindən həmin dövrdə vəkillik keçmiş Çar Rusiyasının müvafiq qanunvericiliyi əsasında təşkil olunaraq, fəaliyyət göstərmişdir [13, səh.193]. 25 oktyabr 1917‐ci ildə (yeni stillə 7 noyabr 1917‐ci ildə‐İ.A.) baş vermiş oktyabr çevrilişindən sonra məhkəmə haqqında ilk dekret RSFSR XKS tərəfindən 1917‐ci il noyabr ayının 24‐də qəbul edilmişdir. Məhkəmə haqqındakı 1 №‐li bu dekretlə Çar məhkəmə, prokurorluq, istintaq orqanları Yüklə 1,16 Mb. Dostları ilə paylaş:
|