Müasir qloballaşan dünyada informasi yanın yüksək sürətlə istehsalı, emalı, yayılması
Yüklə 386,11 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbiyyat
- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ KİTABXANAÇILIQ-İNFORMASİYA FAKÜLTƏSİ
ğıdakı məsələlərdə özünü daha çox biruzə verir. Biblioqrafik fəaliyyət proseslərinin ye- rinə yetirilməsində əmək məhsuldarlığını artır- ır, biblioqrafik fəaliyyətin keyfiyyətini yüksəl- dir, biblioqrafik məhsul və xidmətlərin yeni növləri yaradılır. Bu halda mexanikləşdirmə və avtomatlaşdırma biblioqrafik fəaliyyət sfe- rasını zənginləşdirir. Müasir texnikanın dü- şünülmüş və səmərəli tətbiqi həm iqtisadi, həm sosial, həm də təşkilatçılıq baxımdan yüksək nəticələr əldə edilməsinə imkan verir ki, bu da müasir biblioqrafiyanın inkişafı üçün vacib şərtlərdən biridir.
Biblioqrafik proseslərin avtomatlaşdırıl- ması prosesi vasitələrini iki qrupa bölmək olar:
1.Biblioqrafik informasiyanın hazırlan- ması;
Birincidə avtomatlaşdırılmış iş rejiminin hazırlanması nəzərdə tutulur. Bu kompüterdən, informasiyanın həyata keçirilməsi üçün disklərdən ibarət olur. Biblioqrafik informasiya kompüter yaddaşından disklərə köçürülüb saxlanıla bilər. Həmçinin o is- tənilən vaxt müxtəlif uzaq məsafələrə ötürülə bilər. Bütün biblioqrafik sənədlər biblioqrafik məlumat resursunu yaradır.
İkinci - biblioqrafik axtarış avtomat- laşdırılmış rejimdə maşın yaddaşında mövcud olan biblioqrafik informasiya massivi və axtarışa müvafiq proqramın olması vacibdir. Bu axtarış iki variantda həyata keçirilir: -
biblioqrafik informasiya massivinin olması vacibdir (elektron kataloqları, biblioqrafik sənədlər, məqalələr). -
İkinci variant – şəbəkə axtarışı. Yəni avtomatlaşdırılmış iş yeri, kitabxana daxili, kitabxanalaearası və yaxud sahələrarası şəbəkəyə və ya beynəlxalq İnternetə qoşula bilər. İnternet - biblioqrafik axtarışı iki rejim- də aparmağa imkan verir: Birinci - real vaxt ərzində birbaşa cavab; İkinci isə cavabı gözləməklə bir müddətdən sonra.
Avtomatlaşdırılmış axtarışın nəticəsi for- malaşdırılmış elementlərin düzgün tərtibindən çox asılıdır (biblioqrafik təsvir, təsnifat sistemi, predmet rubrikası, indeks və açar sözlər).
Kompüterləşdirilmiş biblioqrafik informa- siya bazalarının (başqa sözlə elektron kataloqun) səmərəliliyinə təsir edən amillərdən biri də biblioqrafik yazıların tərtibinə dair standart formatın olmasıdır.Həmin formata verilən tələblərin normativ sənəd səviyyəsində olması kitabxanalara və biblioqrafik fəaliyyətlə məşğul olan digər müəssisələrə öz biblioqrafik məh- sullarını mübadilə etməyə və eləcə də digər kitabxana və informasiya orqanlarından aldıqları biblioqrafik informasiyadan istifadə etməyə imkan verir.
Biblioqrafik informasiya bazasının yük- sək səmərəliliyinə səbəb olan əsas amil hər hansı bir sənədin cəmi bir dəfə biblioqrafik işlənərək bazayadaxil edilməsi və sonradan qeyri-məhdud dəfə həmin yazının ən müxtəlif məqsədlərilə istifadə edilməsinin mümkünlüyüdür. Bu həm əməyə, həm də maddi-texniki resusrslara qənaət edir, işin səmərəliliyini artırır. Biblioqrafik informasiya bazasındakı biblioqrafik yazılara biblioqrafik təsvir, təsnifat indeksi, müxtəlif şifrələrlə yanaşı, sənədin məzmununu əks etdirən açar sözlər və predmet rubrikaları da daxil edilir.
Biblioqrafik informasiya bazasına infor- masiyanın bir dəfə daxil edilməsi vasitəsi ilə yaradılan informasiya massivi sonradan istənilən dəfə istifadə edilə bilər.
Ədəbiyyat 1.Əliyev Z.H., Məmmədov Ə.M. Biblioqrafik işin kompüterləşdirilməsinin nəzəri və praktiki əhəmiyyəti // Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya.-1998.-№2.-S.63-69. 2. Xələfov
A.A.,Qurbanov A.İ.
Kitabxanaların komtüterləşdirilməsinin əsasları: Dərslik.-B.,BUN.-2007.-200s. 3.Xələfov A.A., Hüseynova A.S. Elektron kataloqun əhəmiyyəti və təşkili prinsipləri //Bakı Universitetinin Xəbərləri (humanitar elmlər seriyası).- 2004.-№4.-S.288-290. 4. Vəzirova R.Ə. Elektron biblioqrafik məlumat bazası SBA-nın əsas tərkib hissəsidir //Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya: elmi-nəzəri və təcrübi jurnal.-B.:BUN.,2007.-№2.-S.76-86.
İnformasiya-texnologiyalarının kitabxana- biblioqrafiya proseslərinə tətbiqi mövzusu izah edilərkən kitabxanaların biblioqrafik fəaliyyət- ində avtomatlaşdırılmış sistemlərin istifadəsi məsələsi ön plana keçməlidir. Kitabxanaların biblioqrafik informasiya fəaliyyətində elektron kataloqların yaradılması şəraiti, Respublika kit- abxanalarında İnternet şəbəkələr sistemi vasi- təsilə informasiya mənbələrinin axtarılmasının üstünlükləri, dünya informasiya nailiyyətlərinin mənimsənilməsi və tələbatçılara çatdırılması barədə ətraflı məlumat vermək lazımdır.
Müasir dövrdə cəmiyyətin həyatına infor- masiya texnologiyalarının daxil olması, infor- masiya cəmiyyətinin yaradılması yolunda gö- rülən bütün işlər respublikamızda kitabxana işinin elektron sistemə keçirilməsini sürətlən- dirdi. Bu sahəıdə görülən bütün tədbirlər, kitab- xana işinin təşkili, idarə edilməsi, infrmasiya xidmətində formalaşmış iş üsullarına, kitabxana fondlarının komplektləşdirilməsinə, informasiya texnologiyalarının tətbiq edilməsinin geniş- ləndirilməsi kitabxana işinin əsas istiqamət- lərinə çevrilmişdir.
Respublikamızda fəaliyyət göstərən kit- abxanaların fəaliyyət proseslərini şərtləndirən amillərə elektron informasiya vasitələrindən istifadə edtmək kimi vacib proseslər daxil olmuşdur. Bu prosesləri həyata keçirməkdə məqsəd, müasir informasiya–texnologiyalarından istifadə etməklə, ənənəvi fəaliyyət proseslərinin keyfiyyətini yüksəltmək, elektron kataloq və İnternet vasitəsilə biblioqrafik informasiya xidmətini həyata keçirmək, elektron məlumat bazaları yaratmaqdır.
Respublikamızın elm və mədəniyyət məbədgahı hesab edilən M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanasınada informasiya- kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqinə 909-cı illərin ortalarından başlanılmışdır. Kitabvxanada 1998-ci ildə Soros Fondunun və Avrasiya Fondunun qrantları əsasında İnternet zalın açılması ilə ilk addımlar atılmışdır.
2000-ci ildə isə yenə həmin ictimai təşkilatların qrant vəsaiti hesabına Milli Kitab- xanada ilk Tədris Mərkəzi təşkil olunmuşdur. Bu mərkəzdə ilk dəfə olaraq respublikamızın kitabxana işçiləri üçün kompyuter təlimi və İnternetdə axtarış
aparmaq vərdişlərinin aşılanması üzrə treninqlər təşkil olunmuşdur.
2002-ci ildə Avrasiya Fondu tərəfindən elan olunmuş qrant əsasında Milli Kitabxana “Maşınla oxunan elektron kataloq” adlı layihə təqdim edərək qalib gəlmişdir. Azərbaycan Milli Kitabvxanasında 2003-cü ilin yanvarından el- ektron kataloqun tərtibinə start verilmiş və elektron kataloq beynəlxalq maşınla oxunan MARS – 21 formatında işlənilmişdi. İnformasiya cəmiyyəti quruculuğu dövrünün tələblərinə müvafiq olaraq 2006-cı ildən etibarən Milli Kitabxanada - “Elektron informasiya xidməti”, “Kitabxana-biblioqrafiya proseslərinin avtomat- laşdırılması və informasiya texnologiyaları”, “Elektron resursların yaradılması”, “Analitik elektron məlumat bazasının yaradılması” və s. şöbələr fəaliyyətə başlamışdır.
AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanasında elektron kartaloqun yaradılmasına və proses- lərin kompyuterləşdirilməsinə 2002-ci ildə “Kit- abxana proseslərinin avtomatlaşdırılması” şöbə- sinin fəaliyyətə başlaması ilə addım atmışdır. 2005-ci ildən MEK-nın rəhbərliyi ilə iş proses- lərinin avtomatlaşdırılmasını Rusiya istehsalı olan “İRBİS-64” avtomatlaşdırılmış kitabxana- informasiya sistemi vasitəsilə reallaşdırır.
2003-cü ildən fəaliyyətə başlayan Azər- baycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsi Kitabxanasında İRBİS-64 AKİS-nin köməyi ilə elektron kataloqun yaradılmasına başlanılmış və oxuculara məsafədən xidmət texnologiyası tətbiq edilmişdir.Hal-hazırda Prezident Kitabxanasında İRBİS-64 AKİS-nin “Komplektləşdirici”, “Ka- taloqlaşdırıcı”, “oxucu”, “Kitab verilişi”, “İnzibatçı” AİY-ləri tətbiq edilir. Kitabxanaya daxil olan hər bir çap məhsulu elektron kataloqa daxil edilir. Kitabxanada sistemin veb modulu da tətbiq edilir ki, bu da kitabxananın elektron kataloquna uzaq məsafədən daxil olmaq üçün proqram xidmətidir. Kitabxananın elektron kataloqunda axtarış aparmaq üçün axtarışın 3 növü vardır: standart, tam və genişləndirilmiş.
Standart axtarış növündə açar söz, müəllif və ya sərlövhə üzrə axtarış aparmaq olar. Tam axtarış zamanı açar söz, müəllif, sərlövhə, nəşr növü, nəşr ili, nəşriyyat üzrə axtarış aparmaq olar. Genişləndirilmiş axtarış növündə də açar söz, müəllif, sərlövhə, nəşr növü, nəşr ili, nəş- riyyat, İSBN və s. üzrə axtarış aparmaq olar
Ədəbiyyat 1.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının web-saytı:www.csl-az.com. 2.
kataloqun əhəmiyyəti və təşkili prinsipləri //Bakı Universitetinin Xəbərləri (humanitar elmlər seriyası).- 2004.-№4.-S.288-290. 3.
Vəzirova R.Ə. Elektron biblioqrafik məlumat bazası SBA-nın əsas tərkib hissəsidir //Kitabxanaşünaslıq və biblioqrafiya: elmi-nəzəri və təcrübi jurnal.-B.:BUN.,2007.-№2.-S.76-86. 4.
Kitabxanasının web-saytı: www.csl-az.com .
5.
Мотрененко И.Л. Традиционные и электронные каталоги: дифференцированный подход// Библиография.- 2001.- №2.-С.59-67. 6.
П.И. Информационно- поисковые системы.-М., 2002.-76с. 7.
Степанов И.К. Библиографичес- -кий поиск в Интернете // Библиография.- 1998., № 1.
MÜNDƏRİCAT Giriş.....................................................................3 Tövsiyə olunan ədəbiyyat...................................7 1.Evristika anlayışı, biblioqrafik evristika haqqında............................................................10 2.Müasir dövrdə biblioqrafik evristikanın əhəmiyyəti.........................................................13 3. Biblioqrafik evristikanın nəzəri məsələləri..........................................................17 4. İnformasiya axtarışının məqsəd və növləri...............................................................21 5. İnformasiya axtarışının metodları...........................................................25 6. İnformasiya axtarışı prosesinə qoyulan ümumi tələblər..................................................29 7. İnformasiya axtarışında kitabxana – biblioqrafiya biliyinin vacibliyi........................32 8. Kitabxananın soraq-biblioqrafik nəşrlər fondu biblioqrafik informasiya axtarışında........................................................35 9. Kitabxananın soraq-biblioqrafik nəşrlər fondu biblioqrafik informasiya axtarışında.........................................................41 10.Dövlət biblioqrafik göstəriciləri informasiya axtarış
sistemində.........................................................46 11. Biblioqrafiyanın biblioqrafiyası informasiya axtarışı sistemində.............................................50
12. İnformasiya – kommunikasiya texnologiyalarının biblioqrafik fəaliyyət proseslərinə tətbiqi...........................................52 13. Elektron kataloq - SBA-nın tərkib hissəsi kimi fərqli cəhətləri...........................................56 14. Elektron biblioqrafik məlumat bazası axtarış mənbəyi kimi....................................................58 15. Respublika kitabxanalarında elektron kataloqların axtarış sistemi kimi üstünlükləri.......................................................63
Tərtib edən: p.f.d Sima İsmayılova Elmi redaktor: dos N.İ. İsmayılov İxtisas redaktoru: N.İ.Nəbiyeva Rəyçilər: p.f.d .X.T. Ağayeva b.m Ə.M.Məmmədov
Biblioqrafik evristika Metodik vəsait
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ BAKI DÖVLƏT UNİVERSİTETİ KİTABXANAÇILIQ-İNFORMASİYA FAKÜLTƏSİ BİBLİOQRAFİYAŞÜNASLIQ KAFEDRASI 050215-Kitabxanaçılıq və informasiya ixtisası üzrə bakalavriat təhsil səviyyəsi üçün “Biblioqrafik evristika” fənninə dair METODİK VƏSAİT Bakı 2015 Yüklə 386,11 Kb. Dostları ilə paylaş:
|