Molum olduğu kimi, cinayətkarlığa qarşı mübarizonin
Yüklə 4,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- • Собрание Узаконений и Распоряжений Правительства Азербайджанской Республики, 1, 15 ноября 1919 г., ст. 17.
natora göndərilirdi, o isə altı həftə müddətində ya hökmü təsdiq edir, ya da onu öz etirazları ilə palataya göndərirdi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, palata bu etiraza baxmağa məcbur idi və zəruri hallarda işə yenidən baxmalı, sonra işi təkrar prokurora və qubernatora təqdim etməli idi. Əgər qubernator bu dəfə hətta hökmlə razılaşsa da onu təsdiq etməyə səlahiyyətli deyildi və bütün işi az əhəmiyyətli cinayətlər üzrə baş idarə rəisinə, daha mühüm cinayətlər üzrə isə Hökümət Senatına göndərməli idi. 1868-ci il fevralın 19-da Azərbaycanda tərkibində müvafiq prokuror nəzarəti və istintaq hissələri olan yeni məhkəmə idarələri açılır: Bakı quberniyasında - Bakı Dairə Məhkəməsi, Bakı, Şamaxı, Quba, Lənkəran, Cavad və Göyçay barışıq şöbələri; Yelizavetpol quberniyasında - Yelizavetpol Dairə Məhkəməsi, Yelizavetpol, Qazax, Nuxa, Şuşa və Zəngəzur barışıq şöbələri; İrəvan quberniyasında - Naxçıvan barışıq şöbəsi, 1869-cu ildə isə Zaqatala dairəsində barışıq şöbəsi yaradılır. 1864-cü il məhkəmə nizamnamələrinin Zaqafqaziyada, o cümlədən Azərbaycanda tətbiqi zamanı ən mühüm istisnalardan biri bundan ibarət idi ki, dairə məhkəmələri aidiyyatında olan ərazi istintaq və barışıq sahələrinə deyil, hər birində Qafqaz canişini tərəfindən təyin edilən bir barışıq hakimi olan şöbələrinə bölünürdü və ibtidai istintaqın aparılması üzrə məhkəmə müstəntiqlərinin vəzifələri də barışıq məhkəmələri hakimlərinə və onların köməkçilərinə həvalə edilirdi. Beləliklə, barışıq məhkəmələri hakimlərinin və onların köməkçilərinin əlində məhkəmə funksiyaları ilə yanaşı, istintaq funksiyaları da cəmlənirdi ki, bu da istintaqın müstəqilliyinə zərər vurmaqla yanaşı, onların vəzifələrinin öhdəsindən gələ bilməmələrinə səbəb olurdu. 1864-cü il məhkəmə nizamnamələrinin Zaqafqaziyada tətbiqinin ciddi nöqsanlarından biri də məhkəmə və onunla birlikdə istintaq orqanlarının yaşayış məntəqələrinin əksəriy- - • = 68 =-■ ...................................................................................................................................... = yotindon uzaq olması idi. Bununla əlaqədar olaraq, qəza mərkəzlərində barışıq şöbələri ilə yanaşı, digər yerlərdə tərkibində istintaq hissəsi olmaqla 11 xüsusi barışıq sahəsi təsis edilir. Barışıq sahələri öz funksiyalarını barışıq şöbələri hüququnda həyata keçirirdilər. Sahələrin hər birində cinayət və mülki işlərə baxılması barışıq hakiminin köməkçilərindən birinə, istintaqın aparılması isə digərinə həvalə edilirdi. Barışıq hakiminin yalnız bir köməkçisi olduqda isə, istintaqın aparılması məhkəmə vəzifələrinə namizədə tapşırılırdı və ya köməkçinin özü tərəfindən məhkəmə baxışı ilə yanaşı həyata keçirilirdi. Qafqaz Canişinin 9 may 1870-ci il tarixli "sərəncamı ilə barışıq hakimləri istintaqın aparılmasına nəzarətdən kənaıiaşdırıhr və bu funksiya dairə məhkəməsinin nəzdindəki prokurora və onun köməkçilərinə həvalə edilirdi. 4.3.
orqanlarının yaradılması və təşkilinin tarixi 1918-1920-ci illər Azərbaycan xalqının tarixinə mühüm mərhələ kimi daxil olmuşdur. Məhz bu dövrdə Azərbaycan dövlət quruluşunun və dövlətçiliyimizin çoxəsrlik ənənələrinin dirçəlişi kimi mühüm hadisə baş vermiş, müsəlman Şərqində ilk respublika - Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaranmış və fəaliyyət göstərmişdir. Qısa müddət yaşamasına baxmayaraq, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ən müasir dövlət idarəçilik forması tətbiq etmiş, ölkədə əsl demokratik respublika qurulmuşdur. Burada dövlət quruculuğu işi tam hüquqi əsaslarda aparılmışdır. AXC hökuməti 1918-ci il iyunun 16-da Tiflisdən Gəncəyə köçdükdən sonra onun qarşısında duran mühüm dövlət quruculuğu vəzifələrindən biri sabit hüquq qaydasını təmin edə biləcək məhkəmə-istintaq aparatının normal fəaliyyətinin təmini məsələsi idi. == ^=-= = 69 ......................... ^ ■= = Ədliyyo Nazirliyi foaliyyolə başlayarkon, mövcud möhkəmə-istintaq aparatının tam bərbad vəziyyəti ilə qarşılaşdı. Respublika ərazisinin hər yerində anarxiyanın hökm sürməsi ilə əlaqədar olaraq məhkəmə-istintaq orqanlarının fəaliyyəti, demək olar ki, dayanmışdı. Gəncə şəhərində dairə məhkəməsinin işə başlamasına baxmayaraq, ö da praktiki olaraq səmərəli fəaliyyət göstərə bilməmişdi. Qulluqçuların əksəriyyəti işdən getmiş və onların yerləri məlum deyildi. Barışıq məhkəməsi institutu fəaliyyətini bütün qəzalarda tamamilə dayandırmış, çox yerdə talanmış, dağıdılmış və ya yandırılmışdır. İstintaq hissələrində də vəziyyət acınacaqlı idi. Çox nadir hallarda hansısa sahədə müstəntiq funksiyalarını yerinə yetirən barışıq hakiminin köməkçisi öz yerində qalırdı, ancaq o da öz vəzifələrini yerinə yetirə bilmirdi. Yeni yaranmış respublikada ictimai və dövlət həyatının hüquqi əsaslarını qısa müddətdə yaratmaq mümkün olmadığını və ölkədə qanunçuluğun və hüquq qaydasının bərpası və təmininin müəyyən müddət köhnə qanunların saxlanmasını tələb etdiyini nəzərə alaraq, Azərbaycan Hökuməti 1918-ci il iyunun 23-də «Rus və Zaqafqaziya qanunlarının qüvvəsinin müvəqqəti olaraq saxlanması haqqında»' qərar qəbul edir. Həmin qərara görə, bütün idarəçilik və məhkəmə sahələri üzrə qüvvədə olan qanunlar hökumət tərəfindən qanunla müəyyən edilən qaydada ləğv edilənə və ya diyişdirilənə qədər öz qüvvəsini saxlayırdı. Müvafiq olaraq, Azərbaycanda məhkəmə-prokurorluq orqanlarının 1864-cü il məhkəmə islahatına uyğun olaraq təşkil edilmiş sistemi saxlanılırdı. Məhkəmə-istintaq orqanlarının fəaliyyətinin bərpası işində böyük çətinliklərdən biri hazırlıqlı mütəxəssislərin olma- •
Азербайджанской Республики, 1, 15 ноября 1919 г., ст. 17. =
' =
Yüklə 4,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|