Microsoft Word Tezisler Tercume 2009 2010 2011. doc

Materiallar 
                                                                                                                             02 may 2009-cu il
 
 
41 
cümə edənlərin ən böyük günahı dilin təbiiliyinə əhəmiyyət verməməkdir, oxuduqda, 
dinlədikdə açıq – aydın bilinir ki, əsər tərcümədir. Tərcüməçilərin  əksəriyyətinin 
belə bir cəhəti var ki, onlar elə sözlər tapıb işlədirlər ki, heç onu orta səviyyəli ingi-
lis işlətmir. Qudspid bildirir ki, ən yaxşı  tərcümə odur ki, onu oxuyanda tərcümə 
oxunduğu yada salınmır, təbii ingilis dilinə çevrilir, yeni bir dildə oxucuya oriji-
nalın öz oxucusuna bağışladığı təsiri bağışlayır. 
Tərcüməçinin məqsədi təhrikedici (imperative) olduqda adaptasiya daha geniş 
yer alır. Bu zaman tərcüməçi nəinki müəyyən bir davranış tərzi təlqin etməyə çalı-
şır, həm də bunu aydın və təhrikedici şəkildə edir. O, oxucunun onu başa düşməsini 
yox, tərcümənin də aydın olmasına çalışır.Bundan əlavə oxucunun da dərk etməsi-
nin ən azı 4 səviyyəsi var : 
a) Uşaq səviyyəsi ( məhdud leksikonu və təcrübəsi olduğu üçün )  
b) Yenicə savad alanların səviyyəsi  ( şifahi məlumatı  dərk edir,yazılı  məlu-
matı dərk etmək qabiliyyəti məhduddur )  
c) Orta səviyyəli yaşlı savadlı adamlar ( nisbətən asanlıqla həm yazılı,həm 
şifahi məlumatı dərk edir)  
d) Yüksək dərk etmə səviyyəsi ( bura mütəxəssislər daxildir,öz sahələrinə dair 
məlumatı asanlıqla dərk edirlər.) 
Eləcə də bir sıra formal ekvivalentlər o cümlədən   
1)   qrammatik  vahidləri ,  
2)   sözlər arasındakı məntiqliyi ,  
3)   leksik  mənaları saxlamağa çalışır. 
Qrammatik  vahidlərin tərcümədə saxlanması dedikdə:  
a)   ismin isimlə,fe`lin fe`llə və s. verilməsi  
b)   bütün frazaların , cümlələrin orijinalda olduğu kimi (yəni mürəkkəb, qarı-
şıq cümlələr parçalanmır, ayrı şəkildə formalaşdırılmır) ,  
c)  bütün formal göstəricilərin (məsələn, durğuişarələri, abzaslar, pauzalar, 
şe`rə məxsus formal elementlər) qarşılığını tapıb tərcümədə verilməsi nəzərdə 
tutulur. 
Ümumiyyətlə tərcümə haqqında, onun tərifi haqqında fikirlər saysız hesabsızdır. 
Müxtəlif fikirlərin olması  təbiidir, çünki dillər özü də daim inkişaf edir, dəyişir, 
müxtəlif modifikasilar baş verir. Müəyyən bir dövrdə məqbul sayılan tərcümə, vaxt 
keçdikcə dəyərdən düşür, qeyri-məqbul hesab edilir. Tərcümənin məqsədi isə infor-
masiya verməkdən də artıq ola bilər. Orijinaldakı sözlərin ardıcıllığını, məntiqi 
əlaqəsini  əks etdirməyə  cəhd edərkən formal ekvivalent yönümlü tərcümə  bəzən 
əlaqəsiz söz düzümünə gətirib çıxardır. Belə hallarda tərcüməçi elə ağıllı, elə kiçik 
manevrlər,dəyişikliklər aparır ki, oxucu onun nə demək istədiyini anlayır,o zaman 
isə artıq tərcüməçi oxucusundan `necə də ağıllıdır` yox, `nə qədər mənalıdır` sözlərini 
eşidir. Hər bir halda unutmaq lazım deyil ki, ən əsas məqsəd həm məzmun, həm də 
formanın tərcümədə öz əksini tapmasıdır. 

---

«TƏRCÜMƏŞÜNASLIQ VƏ ONUN MÜASİR DÖVRDƏ ROLU»  II Respublika tələbə elmi-praktik konfransı 
 
42 
“BƏXTİYAR VAHABZADƏ POEZİYASINDA 
MƏCAZLAR (METAFORA, METONİMİYA, TƏŞBEH)” 
Əminə MAHMUDZADƏ 
ADPU  filologiya fakültəsi,  II kurs 201-ci qrup 
Elmi rəhbər: prof. Əzizxan Tanrıverdi 
 
Yaşamaq-yanmaqdır, yanasan gərək 
Həyatın mənası  yalnız ondadır. 
Şam əgər yanmırsa, yaşamır demək 
Onun da həyatı yanmağındadır. 
Sevimli xalq şairi  Bəxtiyar Vahabzadənin  bu gün  müdriklik  zirvəsində qərar 
tutmuş poeziyasının saysız-hesabsız  pərəstişkarlarının dillər əzbəri olan bu qanadlı  
misraları xalqımızın həyatında kəşməkəşli, məşəqqətli, zaman miqyasında dəyiş-
məz, mərdanə həyat, yaşayış prinsipi və məsləki, yarıməsrlik fədakar sənətkar öm-
rünün məhək daşı, estetik meyarı, amalı olmuşdur.B. Vahabzadə yaşayan, döyüşən, 
səfərbər edən və  Vətən, xalq qarşısında öz tarixi vəzifəsini yerinə yetirən çağdaş  
Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndəsidir. Elinə, torpağına, kökünə bağlı-
lıq, təkrarsız fərdi, milli çalar Bəxtiyar  şeirini artıq, müasir poeziyamızın tarixi-bədii 
faktın və hadisəsinə çevirmişdir. O, poeziyamızı dövrün ağır sınaqlarında  qoruyub 
saxlamağı bacaran , “öz sinəsində hər zərbəyə açıq dərisi soyulmuş ürək gəzdirən” 
həqiqi milli şairdir. Bəxtiyar sayca az olan o xoşbəxt şairlərdəndir ki, zəngin yara-
dıcılığı hamını  həyəcanlandırır. Uşaq da, böyük də, bu poeziyadan zövq alır. Bu 
poeziya, sözün əsl mənasında xəlqi poeziyadır və xalqa mənsubdur. Şairin  poezi-
yasını suyu büllur  kimi təmiz, büllur kimi şəffaf olan bulaqlara oxşatmaq olar. Elə 
bulağa ki, onun suyu ən təşnə  ürəklərə də, əvəzsiz bir sərinlik , rahatlıq gətirir. Bu, 
həqiqətən belədir, bəzilərinin daha üstün tutduqları təxminilik  əvəzinə bu şeirlərdə 
bir duruluq, dəqiqlik var.  Şairin bədii obrazlarla, ən çeşidli məcazlarla  zəngin olan  
poetik dili heyrətli bir sadəliklə, aydınlıqla seçilir. Şairin şeirlərində  zəngin məna 
çalarına malik məcazın müxtəlif növlərinə rast gəlinir.  Şair metafora yolu ilə bir 
əşya üzərinə müxtəlif əlamət və keyfiyyət köçürərək, əsərlərinin emosional gücünü 
artırmış, yaratdığı obrazların xüsusiyyətlərini daha qabarıq ifadə etmişdir. Hətta bə-
zən şair nəzərə çatdırmaq istədiyi fikirlə əlaqədar olaraq bir neçə metafora işlədərək 
demək olar ki,  metafora silsiləsi yaradır. 
Heyf o ilahi,  qövsi qaşlara 
Sınacaq kədərli düşüncələrdən. 
Burada tək bir “sınacaq” sözünün köməyi ilə şair bütöv bir bədii portret çək-
miş, fikrindən sınmış qaşları, o qaşların sahibini gözlərimiz önündə canlandırmış-
dır.  Şair bəzən eyni bir predmeti ən müxtəlif sözlərlə  rəngləyir. Lakin sözlərin 
müxtəlifliyi onların təyin etdiyi predmetin qavranılmasını mürəkkəbləşdirmir,  əksinə  
daha da əyaniləşdirir. Bəxtiyar poziyasında oxucunu düşündürmək, onu daim ayıq 

---