Microsoft Word tez-son-07. 07. 09 son doc

 

22

FENTANİLİN FARMAKOLOJİK ÖZELLİKLERİ 

FARMAKOKİNETİK 

Fentanil yağda erirliği son derecede fazla olan bir ilaçtır. Dağılım volümünün büyük 

olmasının nedeni, yağda fazla erimesi ve büyük dokulara hızla geçmesidir. Partisyon katsayısı 

pH 7,4’de 950 dir. Bu nedenle hızla kandan ayrılarak geniş olarak vücut içinde dağılıma 

uğrar. Fentanilin farmakokinetik özellikleri Tablo 3’te gösterilmiştir. 

 

Tablo 3: Fentanilin Farmakokinetik Özellikleri 

Dağılım t

1/2

 zamanı (dk) 

13.4±1.6 

Dağılım volümü (lt/kg) 

4 

Klirens (mL/kg/dk) 

11.6±2.6  

Eliminasyon t

1/2

 zamanı (saat) 

3.7±0.4 

Proteine bağlanma pH %7.4 

84.4 

 

 Klirensi 

Klirensi 10-12 ml/kg/dk, dağılım volümü 3-5 lt/kg ve buna bağlı olarak eliminasyon yarı 

ömrü 2-4 saat arasında değişir.  İnaktif dokulara geçmesi plazma konsantrasyonun 

devamlılığına neden olur. Proteinlere bağlanma miktarı kan pH değerine bağlıdır; pH 7.4'de 

yaklaşık %80, pH 7.2'de ise %60 oranında proteine bağlanır. 

[45, 46]

  

 Metabolizma ve atılım 

Fentanil klirensi esas olarak hepatik metabolizma ile oluşur. Karaciğerde fenilasetik asit, 

norfentanil ve az miktarda da farmakolojik olarak aktif p-hidroksil fentanil olarak metabolize 

olur. 

[47]

 Alınan fentanilin %85'i ilk saat içinde vücuttan atılır, %7'si değişmeden (%6 idrar, 

%1dışkı), %78'i karaciğerde metabolize olarak (%70 idrar, %8 dışkı) atılır. Metabolitleri 

inaktiftir. 

 [48]

  

 

 

---

 

23

FARMAKODİNAMİK ÖZELLİKLERİ 

Farmakolojik etki 90 saniyelik bir enjeksiyon periyodunun bitimine doğru 30-60 saniye 

içinde başlar. Enjeksiyondan sonra hastalar gevşer ve analjezik etki ortaya çıkar. Maksimum 

analjezik etki plazma düzeyi 2 ng/ml olduğunda veya 3-6 dakika içinde sağlanır. Solunum 

depresyonu en fazla 5-15 dakika arasında görülür. Plazma seviyesi 1.9-1.5 ng/ml'nin altına 

indiğinde derlenme oluşur ve yeterli spontan solunum geri döner. Tekrarlayan uygulamalarda 

ise eliminasyon yarı ömrü uzayacağından derlenme süresi gecikir. 

[48]

  

 FENTANİLİN ORGAN SİSTEMLERİNE ETKİLERİ 

1. Solunum Sistemi Etkileri 

Fentanil de diğer opioid agonistler gibi doza bağımlı solunum depresyonuna neden olur. 

Düşük dozlarda (2 μg/kg) solunum hızı azalır, kompansatuvar olarak tidal volüm artar. 

Yüksek dozlarda solunumun üç komponentinde belirgin depresyon meydana gelir, solunum 

sayısı %50, dakika volümü %30-40 azalır, öksürük refleksi baskılanır. CO

2

 cevap eğrisinde 

iki saatten daha uzun bir süre eğrinin sağa kayması ile birlikte belirgin depresyon meydana 

gelir. Bir çok araştırmacı anestezi sırasında fentanil kullanımını takiben gelişen bifazik 

solunum depresyonu tanımlamıştır. 

[45]

 Kesin mekanizması bilinmemekle birlikte bu fenomen 

yüksek hepatik klirens nedeniyle oluşan entero-hepatik sirkülasyon ile açıklanmaktadır. Sebep 

ne olursa olsun, solunum desteği gerektiren solunum depresyonunun, belirgin bir fentanil 

derlenmesinden sonra bile 30 dakika ile 4 saat içinde olabileceği gösterilmiştir. 

[48] 

2. Kardiyovasküler Sisteme etkileri 

Fentanilin kardiyovasküler sistem üzerine etkisi oldukça azdır.  İnhalasyon ajanları ile 

birlikte kullanılırsa orta derecede bir  bradikardi gelişebilir. Fentanil kullanımı ile gelişen 

bradikardinin nedeni kesin olarak bilinmekle beraber santral vagal stimulasyona bağlı olduğu 

düşünülmektedir. Fentanilin 5 μg/kg’lık dozunun kalp hızında % 8-20 azalma yaptığı 

gösterilmiştir. Aynı dozda SVR' de (Sistemik Vasküler Rezistans) % 8' lik bir düşme 

görülmesine rağmen kan basıncında anlamlı bir değişiklik gözlenmemiştir. 10 

μg/kg' lık 

dozda ise kalp atım hızında % 12-18’lik azalma ve buna eşlik eden kan basıncında % 20 'lik 

bir düşme gözlemlenmiştir.

  [48, 49]

  

 

---

 

24

3. Santral Sinir Sistemine Etkileri 

Bilinç kaybı olmadan psişik sedasyon, sersemlik ve mental bulanıklık yapar. Kafa içi 

basıncında minimal bir artışa neden olabilir, ortalama arter basıncındaki düşüşe bağlı olarak 

serebral perfüzyon basıncını düşürür. 

[50]

 Serebral oksijen tüketimini azaltır. Serebral 

damarların CO

2

’e duyarlılığını arttırır. 

[51]

   

4. Otonom Sinir Sistemine Etkileri 

Bulantı, kusma, miyozis, kabızlık gibi kolinerjik etkiler görülebilir. Koledokoduedonal 

sfinkter spazmı ve safra yolları basıncında artmaya neden olur.

 

5. İmmün Sisteme Etkisi 

Histamin salınımına neden olmaz. 

[48]

 

FENTANİLİN KLİNİK KULLANIMI 

Fentanil klinik olarak geniş doz aralığında kullanılır.  

- Düşük dozda (1-2μg/kg) analjezi sağlamak için, 

- Entübasyon sırasında 2-10 μg/kg’lık dozda veya cerrahi uyaranlara karşı oluşan 

hemodinamik yanıtı baskılamak için inhalasyon anestezikleriyle birlikte kullanıabilir. 

Fentanil klinik olarak; 

1- Anestezi indüksiyonunda, 

2- Genel anestezinin, analjezinin idamesi, 

3- Anestezi premedikasyonu, 

4- Nörolept analjezi ve anestezide, 

[44]

 

5- Rejyonel anestezi tekniklerinde lokal anesteziklere anestezi kalitesini arttırmak 

ve analjezi süresini arttırmak amacıyla kullanılabilir. 

[52]

 

Bloğun etkinliğini ve etki sürelerini artırmak ve lokal anestezik toksisitesini azaltmak için 

lokal anestezik ajana çeşitli adjuvanlar eklenebilmektedir. Bunlardan bazıları adrenalin, 

opioidler, bikarbonat, klonidin, ketamin ve  neostigmindir.

 

---