27
məbləğinin beş yüz mislindən min mislinədək
miqdarda cərimə və
ya iki ilədək müddətə islah işləri və ya iki ilədək müddətə azadlığın
məhdudlaşdırılması və ya iki ilədək müddətə azadlıqdan məhrum
etmə ilə cəzalandırılır.
Cinayət Məcəlləsinin 290-cı maddəsi təqsiri olmadığını bilə-
bilə şəxsi cinayət məsuliyyətinə cəlb etməyə görə məsuliyyət
nəzərdə turur. Belə ki, təqsiri olmadığını bilə-bilə şəxsi cinayət
məsuliyyətinə cəlb etmə - üç ilədək müddətə azadlıqdan məhrum
etmə ilə cəzalandırılır.
Eyni əməllər şəxsin ağır və ya xüsusilə ağır cinayət törətməkdə
ittiham olunması ilə bağlı törədildikdə -
üç ildən yeddi ilədək
müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.
Cinayət Məcəlləsinin 292-ci maddəsi qanunsuz olaraq tutma,
həbsə alma və ya həbsdə saxlamaya görə məsuliyyəti nəzərdə tutur.
Belə ki, bilə-bilə qanunsuz tutma - üç ilədək müddətə azadlığın
məhdudlaşdırılması və ya üç ilədək müddətə müəyyən vəzifə tutma
və ya müəyyən fəaliyyətlə məşğul olma hüququndan məhrum
edilməklə iki ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə
cəzalandırılır.
Bilə-bilə qanunsuz həbsə alma və ya həbsdə saxlama - iki ildən
dörd ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.
Yuxarıda qeyd etdiyimiz əməllər ağır
nəticələrə səbəb olduqda -
dörd ildən səkkiz ilədək müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə
cəzalandırılır.
Cinayət Məcəlləsinin 295-ci maddəsi bilə-bilə ədalətsiz hökm,
qətnamə, qərardad və qərar çıxarmaya məsuliyyət nəzərdə tutur.
Hakimlərin bilə-bilə ədalətsiz hökm, qətnamə, qərardad və ya
qərar çıxarması - minimum əmək haqqı məbləğinin beş yüz
mislindən min mislinədək miqdarda cərimə və ya üç ilədək
müddətə azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.
Eyni əməllər azadlıqdan məhrum etmə barədə məhkəmənin
çıxardığı qanunsuz hökm ilə əlaqədar olduqda və ya başqa ağır
nəticələrə səbəb olduqda - beş ildən
səkkiz ilədək müddətə
azadlıqdan məhrum etmə ilə cəzalandırılır.
28
Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin
23-cü maddəsi inzibati xətalar törətməyə görə azadlıq hüququnun
məhdudlaşdırılması ilə bağlı aşağıdakı inzibati tənbeh növləri
tətbiq edilə bilər:
− əcnəbiləri və ya vətəndaşlığı olmayan şəxsləri Azərbaycan
Respublikasının hüdudlarından kənara inzibati qaydada
çıxartma;
− inzibati həbs.
Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsinin
307-1-ci maddəsinə əsasən, avaralıqla məşğul olmağa görə
vətəndaşlar xəbərdarlıq edilir və ya işin hallarına görə, xətanı
törədənin şəxsiyyəti nəzərə alınmaqla bu tədbirlərin tətbiqi kifayət
sayılmadıqda on günədək müddətə inzibati həbs tətbiq edilir,
əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə xəbərdarlıq edilir və ya
şərti maliyyə vahidinin iyirmi mislindən iyirmi beş mislinədək
miqdarda cərimə edilməklə və ya edilməməklə Azərbaycan
Respublikasının hüdudlarından kənara inzibati qaydada çıxarılır.
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının
müdafidsi haqqında Konvensiya
Maddə 5. Azadlıq və toxunulmazlıq hüququ
2. Tutulmuş hər bir kəsə ona aydın olan dildə onun tutulmasının
səbəbləri və ona qarşı irəli sürülən istənüən ittiham barədə dərhal
məlumat verilir.
Azərbaycan Respublikasının
qanunvericilik sistemi
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 67-ci maddəsinə
əsasən, tutulan, həbsə alınan və cinayət törədilməsində ittiham
edilənlərin aşağıdakı hüquqlarını təsbit edir.
Səlahiyyətli dövlət orqanlarının tutduğu, həbsə aldığı, cinayət
törədilməsində ittiham etdiyi hər bir şəxsə dərhal onun hüquqları
bildirilir və tutulmasının, həbsə alınmasının
və cinayət
məsuliyyətinə cəlb edilməsinin səbəbləri izah edilir.
29
Polis haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanununun 5-
ci maddəsinin 4-cü bəndinə əsasən, hər hansı şəxsin
hüquq və
azadlıqları
məhdudlaşdırıldıqda polis əməkdaşı
məhdudlaşdırmanın əsaslarını və səbəblərini, habelə bununla
əlaqədar həmin şəxsin hüquq və vəzifələrini ona izah etməlidir.
Həmin maddənin 5-ci bəndinə əsasən, polis tutulan və ya həbsə
alınan şəxsin hüquqlarının həyata keçirilməsini təmin edir.
Azərbaycan Respublikası Cinayət Prosesual Məcəlləsinin
90.7-ci maddəsi şübhəli şəxsin hüquqlarını təsbit edir. Belə ki,
şübhəli şəxs:
CPM-nin 90.7.1-ci maddəsinə əsasən, nədə şübhələnildiyini
bilmək (şübhənin məzmunu - ona istinad edilmiş cinayət qanunu ilə
nəzərdə tutulmuş əməlin faktiki tərəfi və hüquqi tövsifı);
CPM-nin 90.7.2-ci maddəsinə əsasən, tutulduğu halda
tutulmanın əsaslarını bilmək və tutulduğu
andan müdafiəçidən
hüquqi yardım almaq, onu tutmuş şəxsdən, təhqiqatçıdan,
müstəntiqdən və ya prokurordan hüquqları haqqında yazılı bildiriş
almaq;
CPM-nin 90.7.3-cü maddəsinə əsasən, tutulma haqqında
və ya qətimkan tədbiri seçilməsi haqqında qərarın surətini almaq;
CPM-nin 90.7.4-cü maddəsinə əsasən, tutulma haqqında
protokol tərtib olunduqdan dərhal sonra onunla tanış olmaq və ona
protokolda əks olunmalı qeydlərini vermək hüququna malikdir.
Cinayət Prosesual Məcəlləsinin 91.5-ci maddəsi
təqsirləndirilən şəxsin hüquqlarını təsbit edir.
Təqsirləndirilən şəxs; CPM-nin 91.5.1-ci maddəsinə əsasən,
nədə təqsirləndiyini bilmək (ittihamın məzmunu, verilmiş ittihamın
faktiki tərəfi və hüquqi tövsifı), ittiham elan edildikdə,
habelə
həbsə alındıqdan və ya barəsində qətimkan tədbiri seçilməsi
haqqında qərar elan olunduqdan dərhal sonra müvafiq qərarın
surətini almaq.
CPM-nin 91.5.2 - ci maddəsinə əsasən, onu tutmuş və ya həbs
haqqında qərarı icra etmiş şəxsdən, təhqiqatçıdan, müstəntiqdən və
ya prokurordan hüquqları haqqında yazılı bildiriş almaq;
CPM-nin 91.5.3 - cü maddəsinə əsasən, dərhal tutulma və
