DP-64 indikator-siqnalizatoru fasiləsiz olaraq radiasiya müşahidəsi aparmaq
və ərazinin radioaktiv zəhərlənməsi barədə xəbər vermək üçündür. Cihaz nəzarət
rejimində işləyir və ərazidə şüalanma dozasının gücü 0,2R/s-a çatanda bu barədə
səs və işıq siqnalları verilməsini təmin edir. Siqnalın işə qoşulması müddəti 3 san-
dən artıq olmur.
Cihaz 127/220 V gərginlikli dəyişən cərəyan şəbəkəsindən və ya 6V gərginlikli
akkumlyatordan qidalanır, -40ºS-dən +50ºS-dək temperaturda və ətrafdakı havanın
nisbi rütubəti 98%-dək olarkən işləyə bilər. Cihaz şəbəkəyə qoşulandan 30 saniyə
sonra işə hazır olur.
DP-64 indikator-siqnalizatoru komplektinə cihaz, onun texniki təsviri, istismarı
üzrə təlimat, formulyar, ehtiyat hissələri və ləvazimat daxildir. Cihazın vericisinə
30 m uzunluqda kabel vasitəsilə siqnal verən pult birləşdirilmişdir. Pult isə ikinci
kabel vasitəsilə elektrik qida mənbəyinə birləşdirilmişdir; bu kabelin ucunda onu
dəyişən cərəyan mənbəyinə qoşmaq üçün çəngəl və akkumulyator batareyasına
qoşmaq üçün iki (+ ; -) çıxım vardır.
DP-22V dozimetrlər komplekti şüalanma dozalarını ölçmək üçündür.
γ
-şüalanma dozalarının gücü 0,5-dən 200 R/s-dək dəyişərkən dozimetrlərin ölçmə
diapozonu 2-dən 50 rentgenədəkdir. Ölçmələrin öz-özünə boşalması bir sutka
ə
rzində 4 R-dən artıq olmur.
Dozimetrlər -40ᵒS-dən +50ᵒS hədlərində və havanın nisbi rütubəti 98% olan
hallarda işləyə bilir; bir komplekt qidalandırma mənbəyilə fasiləsiz iş müddəti 30
saat, dozimetrin kütləsi 50 q,komplektin kütləsi 5,6 kq-dır. Doldurucu pultunun işə
hazırlamaq müddəti 1-2 dəqiqədir.
DP-22V dozimetrlər komplekti 50 ədəd birbaşa göstərən DKP-50A dozimetrindən,
3D-5 doldurucu pultdan, futlyardan (qutu) və texniki sənədlərdən ibarətdir.
D-1. Fərdi dozimetrlər komplekti udulan γ-neytron şüalanma dozalarını ölçmək
üçündür; cihaz - 50ᵒS-dən +50ᵒS temperatur hədlərində, habelə havanın nisbi
rütubəti 98%-dək dəyişərkən işləyə bilər.
Doldurucu pult dozimetrin kondensatorunu doldurmaq üçündür. Dozimetr
dozanın gücü 10-dan 366000 rad/s-dək olarkən 20-dən 500 radadək diapozonda γ-
neytron şüalanmasının udulan dozalarının ölçülməsini təmin edir. Ölçülən dozalar
dozimetrin içərisində yerləşən və radlarla dərəcələndirilmiş şkalada hesablanır.
Dozimetrlərin göstəricisinin sabitliyi 6 ay ərzində istismar zamanı ölçmələrin əsas
ölçmə xətaları hədlərində aparılmasını təmin edir.
25. DP-5A (B,V) radiometr-rentgenmetri.
Təyinatı: DP-5A səhra radiometr - rentgenmetri γ-şüalanma səviyyələrini,
habelə ərazinin və müxtəlif əşyaların γ-şüalanma nəticəsində məruz qaldığı
radioaktiv zəhərlənməni ölçmək üçün nəzərdə tutulmuşdurγ-şüalanma dozasının
gücü, ölçmə zamanı cihazın müvafiq sayğac yerləşən sahədə, millirentgen-saat
(mR/saat) və ya rentgen saatla (R/saat) təyin edilir.
Cihazın zondu içərisində şüalanma detektorları, gücləndirici-normalizator və
sxemin digər ünsürləri yerləşdirilmiş polad silindrdən ibarətdir. Burada şüalanma
detektoru olaraq STS-5 və S -3BQ tipli halogen sayğaclardan istifadə edilmişdir.
Silindirin polad gövdəsində β-şüalanmanı indikasiya etmək üçün pəncərə
vardır. Bu pəncərəyə suya davamlı etilsellüoz plyonka yapışdırılmışdır. Zondun
gövdəsinə fırlanan silindir formalı bürünc ekran geydirilmişdir. Bu ekranda
ölçüləri zondun gövdəsindəki pəncərənin ölçülərinə uyğun gələn pəncərə vardır.
Ekran zond gövdəsinin uzunu boyu bir qədər yerini dəyişə bilir. Ekranı
müəyyən vəziyyətdə bərkitmək üçün onun səthində iki işarə edilmişdir. Silindrin
gövdəsində fiksator üçün iki yarığı olan halqa formalı stopor çıxıntısı vardır.
Ekran dayaq çəngəli qarşısında B vəziyyətinə keçirilərkən ekranın pəncərəsi
zondun gövdəsindəki pəncərənin tuşunda dayanır. Ekranın belə vəziyyətində β və
γ
-şüalanmaları bir-birinin tuşundakı hər iki pəncərədən və plastik kütlə
plyonkalardan keçərək sayğaca daxil olur.
Ekranın fiksatoru dayaq çəngəli qarşısında Q vəziyyətinə keçirilərkən silindirik
ekran zondun gövdəsindəki pəncərənin qarşısını kəsib onu örtür və sayğaclara
ş
üalanma keçməsinin qarşısını alır. Bu zaman sayğacda impulslar yalnız γ-
ş
üalanmanın təsiri nəticəsində əmələ gələcəkdir.
Zondun elektrik avadanlığı lövhə üzərində quraşdırılmışdır. Lövhə zondun
gövdəsinə üst qayka vasitəsilə birləşir. Ölçmək rahat olsun deyə, zondun dəstəyi
var. Zond 1,2 m uzunluqda elastik kabel vasitəsilə cihazın pultuna birləşdirilir.
Ölçmə pultu aşağıdakı əsas qovşaqlardan ibarətdir: panel, örtük (gövdə), şassi və
qida mənbələri yuvasının qapağı.
26. FH-da əhalinin mühafizəsinin əsas prinsipləri və üsulları. Bu barədə
Nazirlə
r Kabinetinin qə
rarı.
Bütün obyektlərdə və xüxusilə də təhlükə potensiallı müssisələrdə qəzaların
səbəblərini aşkara çıxarmaq və aradan qaldırmaq, onların ehtimal edilən
nəticələrini zəiflətmək, işçilərin, avadanlığın mühafizəsini təmin etmək məqsədilə
müvafiq tədbirlər kompleksi həyata keçirilməlidir. Tədbirlərin konkret
məzmununu- əməyin təhlükəsizliyi, mülki müdfiə üzrə tələblər, yanğın və
radiasiya təhlükəsizliyi qaydaları və digər müvafiq normativ sənədlərin göstərişləri
ilə müəyyən etmək lazımdır. Qeyd olunan tədbirləri tənzimləmək üçün
Azərbaycan Rspublikası Nazirlər Kabinetinin 1992-ci il 28 dekabr tarixli 700 saylı
qərarı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Rspublikasında sülh və müharibə
dövrlərindəki fövqəladə hallarda əhalinin mühafizəsinin əsas prinsipləri” məhz
belə səciyyəli sənəddir. Bu mühafizənin əsas prinsipləri və üsulları, mülki müdafiə
üzrə digər normativ aktların işlənib hazırlanması üçün ilkin sənəddir. Burada
ə
halini təbii fəlakətlərin, istehsalat qəzaların nəticələrindən və müasir qırğın
silahlarının təsirindən qorunmağın üsulları, vasitələri və qaydaları müəyyən edilir.
FH-da əhalinin mühafizəsinin əsas prinsipləri aşağıdakılardır:
-Respublikanın bütün əhalisi mühafizə edilməlidir, bu tədbirlər fasiləsiz xarakter
daşıyır, həm sülh, həm də müharibə dövrlərində yerinə yetirilir;
-Ehtimal edilən föbvqəladə halların növündən, təhlükənin dərəcəsindən asılı olaraq
ə
halinin mühafizəsi tədbirləri fərdi surətdə planlaşdırılır və həyata keçirilir;
-Sülh dövründə baş verə biləcək fövqəladə halların xarakteri və miqyası barədə
proqnozlar əsasında, habelə müasir müharibələrin xüsusiyyətləri, başlanması
variantları, müxtəlif növlü qırğın vasitələrinin işlədilməsi imkanları nəzərə