Microsoft Word k I t a b verstka doc
Yüklə 4,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yeqzar Cəfərli 90
- Yeqzar Cəfərli 92
- Nəsimi Əli Fəhmi yaradıcılığında Nəsimi yaradıcılığında din ehkamlarının tənqidi
ƏLİ FƏHMİ DÜNYASI 89 mış bu kitabı Əli Fəhminin oğlu İlham Ələkbərov böyük çətinliklə olsa da hazırlamış və çapa təqdim etmişdir. Kita- bın müəlliflərindən biri olan Akademik F.Qasımzadə kita- ba ön sözündə yazır. ”Bu kitab 40 il bundan əvvəl çıxa bi- lərdi, çıxmalıydı, lakin çıxmadı. Totalitar cəmiyyətdə hökm sürən bürokratiya, süründürməçilik, get-gələ sal- maq, formalizm, ayrı-ayrı şəxslərin laqeydliyi, biganəliyi və paxıllığı üzündən çıxmadı”. Əli Fəhminin vəfatından sonra “İşıq” nəşriyyatına tə- qdim olunan, 8 çap vərəqi həcmində olan bu kitab ”İşıq” nəşriyyatının direktoru F.Fərəcovun imzası ilə 14 may 1975-ci il 226 nömrəli rəsmi məktubla rəy yazılmaq üçün professor Əkrəm Cəfərə göndərildi. Lakin, naməlum sə- bəblərdən kitabın nəşri yubadıldı. Bu sətirlər qələmə alı- narkan kitabın artıq çapdan çıxmasını eşidib nəhayətsiz dərəcədə sevindik. Əsər musiqimizin inkişafı yolunda, böyük addımdır. Kitabda Azərbaycan ədəbiyyatının de- mək olar ki, bütün klassiklərinin musiqi haqqında qiymət- li fikirləri verilir. Sadəcə verilmir, həm də geniş incələnir. Musiqi haqqnda bu fikirlər olduqca böyük təsir gücünə malikdir. Ümumiyyətlə İstər ədəbiyyat istərsə, də incəsə- nətin cəmiyyət üzərində təsiri böyükdür. Böyük qəhrə- manların qılıncla deyə bilmədiklərini alimlərin sözlə, bəs- təkarların musiqi ilə dedikləri haqqında çoxlu faktlar mövcuddur. Deyirlər müəllimi Aristotel İsgəndəri qələbə- ləri münasibəti ilə təbrik edəndə İsgəndər cavab verərmiş ki, yaxşı olardı ki, mən bu qələbələri qılınca deyil, elmin gücü ilə çalaydım. Digər bir misal. Afinanın teatr binaları- nın birində məşhur parodiya ustası Hedemanın ”Qiqanto- Yeqzar Cəfərli 90 maxiya” tamaşası göstərilirmiş. Bu zamanlar Afina ilə Sparta arasında Pelepones müharibəsi (e.ə 431-404) gedir- miş. Məhz bu tamaşa zamanı müharibədə Afinanın məğlub olduğu xəbəri alınır. Tamaşa o qədər maraqlı imiş ki, hətta məğlubiyyət xəbəri belə Afinalıları öz yerindən tərpədə bilmir. Digər bir misal. Avropa şəhərlərinin birin- də Şekspirin “Otello” əsəri oynanılırmış. Tamaşanın təsiri- nə qapılan bir zabit Otellonun Dezdmonanı boğması səh- nəsindən təsirlənir, bunu yalnız bir tamaşa olduğunu unu- dur və Otello rolunu oynayan aktyoru tapançadan açdığı atəşlə oldürür. Belə misalların sayı yüzlərlədir. “Klassiklərimiz və musiqi” kimi əsərlərin nəşrinə hə- qiqətən böyük ehtiyac vardır. Məsələn: biz tez-tez belə bir hadisənin şahidi oluruq. Deyirlər filan xanəndə hansısa bir muğamı oxudu. Əslində muğam oxunmur. musiqi alətləri vasitəsi ilə ifa olunur, çalınır. Quran da muğam üstündə, əsasən şur üzərində ifa olunur. Əziz oxucular, 2009-cu ildə Bakıda keçirilən muğam festifalı onu göstərdi ki, musiqimiz dünya musiqisinin şah zirvəsində dayanır. Bütün dünya xalqlarının qibtə etdiyi zəngin bir mədəniyyətimiz vardır. Bakı islam mədəniyyə- tinin mərkəzi elan olunub. Bu isə o deməkdir ki, bütün dünyanın diqqəti bizdədir. Yaxın keçmişdə ölkəmiz islam dünyasının mərkəzinə çevriləcəkdir. Mədəniyyətimiz hə- qiqətən də güclüdür. Tarixə fikir versək görərik ki, mon- qollar XIII əsrdə Azərbaycanı işğal edib viran edə bilsələr də öz mədəniyyətlərini xalqımıza qəbul etdirə bilmədilər. Əksinə, özləri Azərbaycan mədəniyyətinin təsiri altına düşdülər Və yaxud ərəblər VII əsrdə İranı işğal edib islamı ƏLİ FƏHMİ DÜNYASI 91 yaysalar da İran mədəniyyətinin təsiri altına düşdülər. Göründüyü kimi mədəniyyəti nə keçmişdə oxların, nizələ- rin, nə də indi topların ucuna bağlayıb digər ölkələrə at- maq mümkün deyildir. Ümumiyyətlə mədəniyyət ixrac olunmur. O, hər bir ölkənin özünün daxili xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Minilliklərin təcrübəsi göstərir ki, məğlub mil- lət buyunduruq zəncirini qəbul etsə də, yabançı mədə- niyyətini qəbul etmək istəmir. İran şairi Ə.Firdovsi ölməz ”Şahnamə”sində yabançı bir ərəbin-Zöhhakın Kəyan taxt tacına sahib olmasından qəzəblə danışır. Bu bir yandan tə- qdirəlayiqdir. Hər bir millətin öz tarixini, öz mədəniyyəti- ni sevməsi təbiidir. Bu mənada onlara qibtə etməyə dəyər. İranlılar dünya xalqlarından nə götürüblərsə onu özü- nünki edə biliblər. Ərəblərin səhralarda yaratdığı səyyar musiqi çox qədimlərdən oturaq həyata alışmış İranlıların zövqünü qətiyyən oxşaya bilmədi. Ona görə də onlar ərəb musiqisini ciddi dəyişikliyə uğratdılar. Onlar həmçinin ərəblərin əruzundan iki əlli yapışdılar. Ondan yeni şer şəkli olan rübaini yaratdılar. Oxucuların yəqin yadındadır. Bir neçə il bundan qa- baq xalq musiqimizin muğamlarımızın xalqın hafizəsin- dən tamamilə silnmək təhlükəsi vardı. Lakin muğam ifaçı- ları H.Əliyev adına sarayda böyük konsert təşkil etdilər. H.Əliyev fondu muğam ifaçılarının səsinə səs verməklə musiqi tariximizdə həqiqətən inqilab etdi. Fondun prezi- denti Mehriban xanım nə yaxşı ki, musiqi mədəniyyətimi- zin beşiyi başında dayanıb ona şirin ana laylası çalır. Belə olmasaydı indi muğam sonuncu nəfəsini dərməkdə idi. Hazırda Respublikamızda muğamın təbliği yüksək sə- Yeqzar Cəfərli 92 viyyədədir. Gözəl muğam evi tikilib muğam ifaçılarının ixtiyarına verilmişdir. Bu işi daha da genişləndirmək mümkündür. Zənnimcə orta məktəblərdə muğam və əruz ayrıca fənn kimi tədris də oluna bilər. Axı, bu bizim sərvə- timizdir. Bayağı, zamanla səsləşməyən mahnıların təbliği- nə qadağa qoymaq vaxtı deyilmi? Bunun üçün isə müba- rizə aparmaq lazımdır. Mübarizə aparmaq üçün isə yeni yeni əsərlər çap olunmalıdır. İnanırıq ki, axtardığımız bütün sualların cavabını bu yaxınlarda nəşr olunmuş “Klassiklərimiz və musiqi” əsərində tapa biləcəyik. Nəsimi Əli Fəhmi yaradıcılığında Nəsimi yaradıcılığında din ehkamlarının tənqidi Nəsimi klassik Azərbaycan poeziyasının ən nəhəng nümayəndələrindən biridir. O, bir şair olmaqla yanaşı, Qurani-Kərimi, İslam hüquq məktəblərini, özündən əvvəl- ki Şərq poeziyasını mükəmməl mənimsəmiş və bunlardan öz şerlərində məharətlə istifadə etmişdir. Əli Fəhmi Azər- baycan ədəbiyyatında yaradıcılığı ən mürəkkəb olan şair- lərin yaradıcılığını tədqiq etmişdir. Nəsimi yaradıcılığına az çox bələd olanlar bilirlər ki, bu görkəmli şairi öyrənmək üçün tək şair, tək alim olmaq kifayət deyil. Burada ərəb və fars dillərini, klassik şərq ədəbiyyatını və xüsusilədə əruz vəznini dərindən bilmək tələb olunur. Əli Fəhmi bu Yüklə 4,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|