Microsoft Word II cild musiqi tarixi son 2017. doc
Yüklə 9,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
540 Cəfər Cabbarlının sözlərinə yazdığı “Azərbaycan” romansı səslən- mişdir. Maraqlıdır ki, Üzeyir Hacıbəylinin sevimli tələbələrindən biri olan Ədilə Hüseynzadənin çox gözəl səsi var idi. Ədilə xanım eyni zamanda vokalnan da məşğul olurdu. “Azərbaycan” romansını həmin filmdə Ədilə Hüseynzadə ifa etmişdi. Onu royalda müşayiət edən isə gözəl pianoçumuz Asya xanım Zülfüqarova olmuşdu. 1948-ci ildə Moskvada, incəsənətdə formalizm əleyhinə mü- barizə başlamışdı. Bəstəkar Vano Muradelinin musiqidə forma- lizm haqqında məşhur çıxışından sonra, Bakıda da bu çıxışı mü- zakirə edib, bir əsəri tənqid etmək lazım idi. Bəstəkarların, yazı- çıların və Mərkəzi Komitə üzvlərinin iştirak etdiyi iclasda Ağa- bacı Rzayevanın Nizaminin sözlərinə yazılmış “Könlüm” ro- mansını tənqid atəşinə tutaraq qərar cıxartdılar ki, romans reper- tuardan götürülsün. Halbuki görkəmli müğənni Bülbülün ifasın- da “Könlüm” romansı çox sevilmişdi və radio dalğalarında tez- tez səslənən bir əsər idi. Bu haqsız tənqid Ağabacı xanıma əlbət- tə ki, çox pis təsir etmişdi. Lakin bir neçə ildən sonra haqq yeri- ni tapdı. “Kommunist” qəzetində Mədəniyyət Nazirliyinin qərarı çap olundu ki, bəstəkar Ağabacı Rzayevanın vaxtı ilə repertuar- dan çıxarılmış “Könlüm” romansı haqsızlığa uğrayıb və əsəri yenidən repertuara qaytarmaq lazımdır. Bu, Ağabacı Rzayevanın həyatında rast gəldiyi maneələrdən biri idi. Hələ Üzeyir bəyin sağlığında coxları onun yazdığı əsərlərinin, müəlliminin qələmi- nə mənsub olduğunu düşünürdülər. Bu da Ağabacı Rzayevaya çox pis təsir edirdi. Bir tərəfdən də bu dedi-qodular onu daha da əzmləndirir, məhsuldar işləyərək biri-birinin ardınca gözəl əsər- lərini yazırdı. Ümumiyyətlə, 1948-ci il Ağabacı Rzayeva üçün ağır illərdən biri idi. Ata kimi sevdiyi, daim qayğısını öz üzərində hiss etdiyi, sevimli müəllimi Üzeyir bəyin vəfatı hər kəsi sarsıtdığı kimi Ağa- bacı xanıma da ağır təsir etmişdi. Sanki yer ayağının altından get- mişdi. Bu yoxluğu notlara keçirmək, qəlbinin ağrılarını üzə çı- xartmaq lazım idi. Ağabacı Rzayeva Üzeyir Hacıbəylinin ölümü- nün ildönümünə şair Hüseyn Abbaszadənin sözlərinə “Sənin xatı- rən” qəzəl-romansını yazır. Bu romansla o, kiçicik də olsa müəlli- minin ruhu qarşısında öz borcunu vermiş olur. 541 Hörmətli müəllimim Üzeyir Hacıbəyovun əziz xatirəsinə Sənin xatirən 542 543 544 Bu əsər rekviyem kimi səslənir. Kiçik bir romansda dərin hüzn, kədər, itki, faciə vardır. Romans ardı-arası kəsilməyən in- kişaf üzərində qurulmuşdur. Əsərin orta hissəsində Üzeyir Hacı- bəyli harmoniyaları, intonasiyaları, onun “Sevgili canan” qəzəl- romansının ruhu hiss olunur. Bəlkə də, bəstəkar bunu bilərəkdən 545 etmiş, sanki Üzeyir Hacıbəyli ruhunun onun əsərlərində yer al- masını göstərmək istəmişdi. Romans kədərli muğamımız olan “Segah” məqamında yazılmışdır. Hələ Üzeyir Hacıbəyli sağlığında, Ağabacı Rzayevanın xalq çalğı alətləri üçün yazdığı əsərlərini dinləyəndən sonra, onun or- kestr duyumunu çox bəyənmişdi. Buna görə də Üzeyir bəy özü- nün “Sənsiz” və “Sevgili canan” musiqili qəzəllərini orkestr üçün işləməyi məhz Ağabacıya tapşırır. Ağabacı gənc olmasına baxmayaraq bu əsərləri böyük ustalıqla orkestrə uyğunlaşdırır. Partiturada musiqili qəzəllərin aparıcı melodiyasını isə həzin tembrə malik olan klarnet alətinə həvalə edir. Bu, Üzeyir Hacı- bəylinin xoşuna gəlir və o vaxtdan etibarən xalq çalğı alətləri or- kestrinə klarnet aləti də daxil olur. Müəlliminin yoxluğundan sonra orkestrdə “Sənsiz”i dinləyən Ağabacının ürəyi ustadının “sənsiz”liyini ömrünün sonuna qədər hiss etmiş olur. 1975-ci il- də Üzeyir Hacıbəylinin ev-muzeyinin açılması qərarı alınanda Ağabacı Rzayeva müəlliminə aid olan materialların toplanılma- sında muzey əməkdaşlarına yaxından köməklik göstərmişdi. Ozündə Üzeyir bəyin avtoqrafları ilə olan notları muzeyə hədiy- yə etmişdi. 50-ci illərdə Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının xalq yaradı- cılığı bölməsinin üzvləri tez-tez Azərbaycanın rayonlarına gedir, xalq arasında oxunan mahnıları lentə alır, xalq istedadlarını üzə çıxarırdılar. Ağabacı Rzayeva da bu bölmənin fəal üzvü kimi xalq yaradıcılığı üzvləri ilə sıx əlaqə saxlayırdı. 1950-ci ildə o, Siyəzən, Ağcabədi, Kürdəmir rayonlarına ezam olunur. Məqsəd, Bakıda keçirilən olimpiada üçün istedadlar seçmək idi. Eyni za- manda xalq yaradıcılığına aid olan materiallar, aşıq musiqisi nü- munələri toplamaq, aşıqlar arasında istedadlar axtarmaq lazım idi. Həmin il Gəncə şəhərində aşıqlarla görüş çox maraqlı keçir, oradan Ağabacı Rzayeva çoxlu materiallar gətirə bilir. Bu eza- miyyətlərdə Ağabacı Rzayeva bir çox istedadlara kömək əlini uzat- mışdı. Onlara gələcək işlərində öz məsləhətləri ilə dəstək olmuşdu. Salyan şəhərinin Mədəniyyət evində, gənc bir oğlan, öz iste- dadı ilə Ağabacı Rzayevanın diqqətini çəkir. Bu gənc aşıq, eyni zamanda yaxşı tar çalır, muğam-mahnı oxuyurdu. Ağabacı Rza- 546 yeva onu Bakıya dəvət edir, musuqi məktəbinə daxil olmağa kö- mək edir və o, tezliklə xalqın sevimlisinə çevrilir. Həmin gənc, məlahətli səsə malik olan, unudulmaz sənətkar – Qulu Əsgərov idi. Qulu Əsgərov isə, onu professional səhnəyə gətirən Ağabacı Rzayevanı həmişə minnətdarlıq hissi ilə yad edirdi. 50-ci illər bəstəkarın həyatında yaradıcılıqla yanaşı, ictimai işlərlə dolu illər idi. O, üç dəfə – 1950, 1953, 1955-ci illərdə Ba- kı Sovetinə deputat seçilir. Sonralar, 1963-cü ildə isə onu Ali Sovetə deputat seçirlər. Arxiv materiallarından bəlli olur ki, Ağabacı Rzayeva bir deputat kimi çox fəal işlər görmüşdü. Azərbaycanın Şamxor rayonundan deputat seçildiyinə görə bu rayonun problemlərini həll etməyə çalışırdı. Şamxor musiqi məktəbinin binası yox idi. Bir deputat kimi o, binanın alınması üçün lazım olan yerlərə müraciətlər etmiş, məqsədinə nail ola bilmişdi. Şamxorun Leninkənd Mədəniyyət evinin nəfəs alətlə- rindən ibarət orkestrini bağlamaq istəyəndə Ağabacı Rzayeva Şamxor rayonu İstehsal İdarəsi rəisi Süleymanova və ideoloji şöbə müdirinə məktubla müraciətində orkestrin bağlanmasının yolverilməzliyi barədə əsaslı dəlillər gətirmişdi. Bu orkestrin, kəndin mədəni həyatında və gənclərin tərbiyə işində böyük əhə- miyyətinin olduğunu göstərmişdir. Azərbaycan hökumətinin ideoloji məsələlərə böyük əhəmiyyət verdiyini, Mərkəzi Komi- tənin iyun Plenumunu əsas gətirib, onun qərarlarını hər yerdə həyata keçirməyi tövsiyə etmişdi. Əlbəttə ki, deputatın bu müra- ciətindən sonra Allahverdi Mehdiyevin (skripkaçı Bayandur Mehdiyevin atası) rəhbərlik etdiyi nəfəs alətləri orkestri fəaliy- yətini davam etdirmişdi. Azərbaycan SSR İctimai Təminat naziri Zülfiyyə xanım Se- yidməmmədovaya seçicisi 25 yaşlı Əliyev Vahid Mikayıl oğlu- nun vəziyyətilə bağlı məktub göndərmiş, ona köməklik göstərmə- si üçün müraciət etmişdir. Məktubdan görünür ki, Ağabacı Rzaye- va Əliyev Vahidi xəstəxanada ziyarət etmiş, ailə vəziyyəti ilə ma- raqlanmış, 1-ci qrup əlil olduğunu bilib, ona köməklik göstərmiş- dir. Bu səpkidə olan məktub və müraciətlərin sayı olduqca çoxdur. 1965-ci ildə Ağabacı Rzayeva bəstəkar həmkarı İsmayıl Qu- liyevlə birlikdə Həzi Məmmədovun librettosu əsasında “Höcət Yüklə 9,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|